Με το «War for the Planet of the Apes» η τριλογία που προσάρμοσε το πνεύμα του εμβληματικού πρωτότυπου φιλμ κλείνει με ηθικά διλήμματα βιβλικής επίγευσης.

Η πρώτη ταινία στο franchise του «Πλανήτη των πιθήκων» κυκλοφόρησε το 1968 και έγραψε ιστορία στον χώρο του σινεμά και της επιστημονικής φαντασίας, επηρεάζοντας την ποπ κουλτούρα πριν καν κυκλοφορήσει το πρώτο φιλμ «Star Wars». Η τελική σκηνή της ταινίας προκάλεσε σοκ και αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα από τα πιο ανατριχιαστικά plot twists, αποκαλύπτοντας ότι αυτός ο πλανήτης στον οποίο κυριαρχούσαν οι πίθηκοι δεν ανήκε σε κάποιον μακρινό γαλαξία, αλλά ήταν η ίδια η Γη. Και το κατεστραμμένο Άγαλμα της Ελευθερίας είναι ένα δυνατό σύμβολο από μόνο του. Ουσιαστικά, ο «Πλανήτης των πιθήκων» εξέφρασε τον φόβο που επικρατούσε σαν μαύρο σύννεφο πάνω από τον κόσμο εκείνη την εποχή, αφού εν μέσω Ψυχρού Πολέμου το πυρηνικό ολοκαύτωμα ήταν ένα υπαρκτό σενάριο με το οποίο όλοι ξυπνούσαν και κοιμούνταν έχοντάς στο μυαλό τους ότι μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή.

Πέρα από αυτό όμως, μιλάμε για μια ταινία που αποτελεί και προάγγελο της Αμερικής του Richard Nixon και όσων αυτή εξέφρασε. Οι αγώνες για τα κοινωνικά δικαιώματα που μεσουράνησαν στα 60s οδηγήθηκαν σε αδιέξοδα και τη θέση τους πήρε μια νέα μορφή συντηρητισμού, με τον φόβο να επιταχύνει αυτή την κατεύθυνση ως συνήθως. Στα χρόνια που μεσολάβησαν ανάμεσα στα σίκουελ που κυκλοφόρησαν και στο reboot του franchise ο «Πλανήτης των πιθήκων» δεν έμεινε στο προσκήνιο όσο θα του άξιζε, συγκριτικά με αντίστοιχα blockbuster επιστημονικής φαντασίας της εποχής, συνεπώς είναι δίκαιο που όχι μόνο επανήλθε, αλλά έχει χτίσει ένα απρόσμενα καλό σερί από ταινίες που πετυχαίνει και στο box office αλλά και στην αναγνώριση από τους κριτικούς.

Ρίχνοντας μια ματιά στο εμπορικό σινεμά που κυριαρχεί την δεκαετία που διανύουμε θα διαπιστώσει κανείς πως δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της εποχής ή τουλάχιστον όχι στο βαθμό που το χρειαζόμαστε. Υπάρχουν οι υπερηρωικές ταινίες που είναι πιο δημοφιλείς από ποτέ και με την εξαίρεση του «Batman v Superman» το οποίο προσπάθησε να αφηγηθεί μια διαφορετική ιστορία προσαρμόζοντάς την σε ανάγκες και τάσεις της εποχής, αλλά απέτυχε παταγωδώς να επικοινωνήσει αυτό το μήνυμα, δεν είναι μια κατηγορία ταινιών που θα έλεγε κανείς ότι παίρνουν ξεκάθαρη θέση για ό,τι συμβαίνει σήμερα στον πραγματικό κόσμο. Η τριλογία του «Hunger Games» είχε επίσης ένα ενδιαφέρον μήνυμα να περάσει, παρόλα αυτά επέλεξε να λειάνει όποιες γωνίες στην προσπάθεια να προσελκύσει το εφηβικό κοινό που ήταν εξαρχής και ο στόχος του. Για σειρές σαν αυτές του «Fast and Furious» και των «Transformers» δεν έχουμε να πούμε τίποτα περισσότερο από το ότι είναι απλώς το ποπ περιτύλιγμα της εποχής που αν και καλοδεχούμενο, δε θα επιστρέφουμε σε αυτές για να αναζητήσουμε την ουσία της δεκαετίας του 2010. Για αυτό και η τηλεόραση έχει αναδυθεί ως το πιο δημοφιλές μέσο της εποχής, ακριβώς επειδή πιάνει αυτό τον παλμό και συζητάει ανοιχτά για όλα τα θέματα που είναι σημαντικά (αλλά αυτή είναι μια άλλη πολύ μεγάλη κουβέντα).

Παρακολουθώντας και το τελευταίο μέρος της τριλογίας του «Πλανήτη των πιθήκων» με τον τίτλο «War for the Planet of the Apes», έχουμε να πούμε ότι σίγουρα δεν θα βρούμε τίποτε άλλο στο στερέωμα του mainstream σινεμά των τελευταίων ετών που να συνδέεται τόσο πολύ με το τι συμβαίνει στον κόσμο «εδώ και τώρα». Η Αμερική του Donald Trump και ο κατακερματισμός που φαίνεται πως επικρατεί στον πλανήτη, με το μίσος και τον φόβο να εξαπλώνονται, δεν είναι γεγονότα που συνέβησαν ξαφνικά αλλά υπήρχαν εδώ και χρόνια τα σημάδια που προειδοποιούσαν για αυτή την κατάσταση. Και το reboot του «Πλανήτη των πιθήκων» πάτησε ακριβώς πάνω σε αυτά τα ψήγματα και σε αυτή την κατάσταση και οδηγήθηκε προς τη διάλυση του πλανήτη όπως τον ξέραμε, παράλληλα με τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις που άλλαζαν από το κακό προς το χειρότερο χρόνο με το χρόνο. Η πρώτη ταινία αυτού του reboot κυκλοφόρησε το 2011 και αρκετά έχουν αλλάξει μέσα σε αυτό το διάστημα.

Αφήνοντας στην άκρη την υποδειγματική σκηνοθεσία και στο πώς χειρίζεται ανά περίσταση και τα κοντινά αλλά και τα μακρινά πλάνα, το καταπληκτικό χτίσιμο της ζοφερής ατμόσφαιρας και τα εντυπωσιακά οπτικά εφέ, αυτό το ταξίδι ολοκληρώνεται (τουλάχιστον για τώρα, αφού όπως φαίνεται θα υπάρξουν και άλλες συνέχειες) φτάνοντας ακριβώς εκεί που έπρεπε. Αν εξαιρέσεις κάποια πολύ συγκεκριμένα πράγματα στη φόρμα, όπως την περιττή επίγνωση που διαθέτει η ταινία ότι αποτελεί ένα συγκεκριμένο μέρος ενός franchise και για αυτό «πρέπει» να κάνει κάποια πράγματα, έχουμε να κάνουμε με την περίπτωση ενός φιλμ που στην αίσθηση ρυθμού που διαθέτει δε μοιάζει με κανένα άλλο σύγχρονο blockbuster που φιλοδοξεί να μονοπωλήσει το box office. Βρισκόμαστε δύο χρόνια μετά τα γεγονότα του «Dawn of the Planet of the Apes» (δώδεκα δηλαδή μετά το «Rise of the Planet of the Apes») και μια προσωπική τραγωδία του Caesar (ο Andy Serkis συνεχίζει την σπουδαία δουλειά) θα τον φέρει αντιμέτωπο με τα πιο σκοτεινά ένστικτά του περί εκδίκησης. Από εκεί και πέρα η ταινία θα αφήσει στην άκρη την επική κλιμάκωση της ιστορίας που επιτάσσει ένα κλείσιμο μιας μεγάλης τριλογίας και αντ’ αυτού θα επιλέξει ένα αρκετά πιο προσωπικό μονοπάτι, περιορίζοντας την ιστορία και το καστ στα απολύτως απαραίτητα, ειδικά σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες ταινίες.

Ουσιαστικά ο μοναδικός ανθρώπινος χαρακτήρας όλης της ταινίας είναι ο Συνταγματάρχης του (σταθερά -παραπάνω από το μέσο όρο- καλού σε ό,τι κάνει) Woody Harrelson, ένας σκληροτράχηλος στρατιωτικός που έχει βάλει σκοπό να εξαφανίσει το είδος των πιθήκων, αγιάζοντας τα μέσα, πολεμώντας έναν ιερό για αυτόν πόλεμο. Και έρχεται σε άμεση σύγκρουση με τον Caesar, με την κόντρα τους να αποκτά βιβλικές προδιαγραφές. Μέχρι η ταινία να φτάσει σε αυτό το σημείο, λειτουργεί σαν τα γουέστερν της ύστερης εποχής του Clint Eastwood, στα οποία αναλάμβανε τον ρόλο του βγαλμένου από την Παλαιά Διαθήκη Καβαλάρη που έχει ιερό σκοπό να φέρει την εκδίκηση. Από εκεί και πέρα οι επιρροές χωρίζονται ανάμεσα στην «Γέφυρα του ποταμού Κβάι» που σύμφωνα με τον σκηνοθέτη Matt Reeves αποτέλεσε βασική πηγή έμπνευσης, στο θρυλικό «The Great Escape» με τον Steve McQueen και στο κλασικό αντιπολεμικό φιλμ του Φράνσις Φορντ Κόπολα, «Αποκάλυψη τώρα».

Στο «War for the Planet of the Apes» θίγονται ζητήματα φυλής και ρατσισμού, τάξης και καθεστώτος και κινήτρων πίσω από κάθε βίαιη δράση και αντίδραση. Και όλα αυτά πάνω από ένα πολυεπίπεδο ηθικό υπόβαθρο, γεμάτο με ατομικά διλήμματα για το γενικότερο καλό, με τη συνάντηση του Caesar με τον Συνταγματάρχη να είναι βγαλμένη από την πιο καλογραμμένη τηλεόραση των ημερών μας. Αυτή η εξερεύνηση βιβλικών ζητημάτων που τόσο κομβικής σημασίας ήταν εδώ για τους δημιουργούς της ταινίας είναι κερδισμένη και αυτό γιατί έχουμε φτάσει στο σημείο που σε σχέση με ό,τι έχουμε δει στις προηγούμενες ταινίες επιτείνεται η αίσθηση του τέλους του ανθρώπινου γένους όπως το ξέρουμε και αυτή η τελεολογία βρίσκει χώρο ώστε να αναδυθεί και να απλωθεί στο επίκεντρο της ταινίας μέσα από την διαμάχη των δύο πρωταγωνιστών. Είναι ώριμο, σκεπτόμενο σινεμά και μόνο το αναγκαίο κλείσιμο μιας τριλογίας, από το οποίο προδόθηκε και το «The Lord of the Rings», ίσως η αμέσως προηγούμενη σημαντική τριλογία, το εμποδίζει από το να αφεθεί στο ένστικτό του και να κερδίσει μια θέση πλάι στην δημιουργική διαύγεια της οραματιστικής πρώτης ταινίας.

Υπάρχει μια σκηνή κάπου στα μισά του φιλμ κατά την οποία ο ουρακοτάγκος Maurice επιδίδεται σε μη λεκτική επικοινωνία με ένα μικρό κορίτσι. Είναι μόνο ένα δείγμα της ικανότητας του Matt Reeves να επικοινωνεί τα συναισθήματα μέσα σε αυτό τον κόσμο. Δε χρειαζόταν να υποκύψει στην υπεραπλούστευση και στο κούνημα του δαχτύλου του φινάλε για να πετύχει την επίλυση που ήθελε. Ακόμη και με αυτή την ένστασή μας όμως, αυτό δεν αλλάζει ότι η σύγχρονη τριλογία του «Πλανήτη των πιθήκων» ήταν η μοναδική απόπειρα του εμπορικού σινεμά της δεκαετίας να καταπιαστεί σοβαρά με αληθινά σημαντικά ζητήματα, συμπυκνώνοντας τις αρετές του κινηματογράφου ως θέαμα και της συνέχειας που διαθέτει η τηλεόραση. Με ένα κλείσιμο σαν αυτό του «War for the Planet of the Apes», αυτή ήταν η τριλογία που μας άξιζε εδώ και χρόνια και που απλά οι περισσότεροι την αναζητούσαμε σε λάθος περιπτώσεις.

Η ταινία «Ο πλανήτης των πιθήκων: Η σύγκρουση» κυκλοφορεί στις 13 Ιουλίου από την Odeon.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΣ / [email protected]