Ο Γιάννης Μόσχος γράφει κριτική για την παράσταση «Straight White Men» της Γιανγκ Τζην Λη που παρουσιάζεται από τις 22 έως τις 24 Ιουνίου στην Πειραιώς 260, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών.

Μπαίνοντας στην αίθουσα για το «Straight White Men» της Γιανγκ Τζην Λη ακούς τραγούδια σύγχρονης γυναικείας hip hop να σε προετοιμάζουν για την παράσταση. Σίγουρα δεν είναι ό,τι πιο συνηθισμένο όταν μιλάμε για θέατρο και θαρρείς πως μπήκες σε κάποιο νυχτερινό κέντρο διασκέδασης, ωστόσο όταν μιλάμε για την κορεατικής καταγωγής σκηνοθέτρια από το Μπρούκλιν τότε δεν πρέπει να παίρνουμε τίποτα ως δεδομένο. Πρόκειται για μια από τις πιο ανατρεπτικές φιγούρες της νεοϋρκέζικης σκηνής και το υπενθυμίζει με κάθε της παράσταση.

Η απελευθερωμένη και απελευθερωτική –υπό ένα πρίσμα φεμινιστική- γυναικεία hip hop έρχεται σε αντίθεση με το περιεχόμενο της παράστασης που απηχεί τον «Θάνατο του εμποράκου» μέσα σε μια τυπική μεσοαστική αμερικανική οικογένεια, με έναν πατέρα και τους τρεις γιους του να είναι κλεισμένοι σε ένα σπίτι γιορτάζοντας τα Χριστούγεννα. Το ευθέως νατουραλιστικό σκηνικό μοιάζει βγαλμένο από sitcom των 90s, στον κόσμο της Λη πάντως τίποτα δεν είναι όπως δείχνει και χρησιμοποιείται ως σύμβολο σάτιρας. Έτσι και εδώ, στο μικροσκόπιο βρίσκεται το πρότυπο του λευκού ετεροφυλόφιλου άνδρα που κυριαρχεί στο δυτικό κόσμο.

Ήδη από την αρχή της παράστασης η Λη φανερώνει της διαθέσεις της, βάζοντας τους χαρακτήρες της να παίζουν ένα επιτραπέζιο με τον τίτλο «Προνόμιο» και να κάνουν πλάκα υποτιμητικά με τις υπόλοιπες μειονότητες. Τα πράγματα περιπλέκονται όταν ένας από τους γιους αδυνατεί να ακολουθήσει το μοντέλο των υπολοίπων και να αδράξει τα προνόμια που του χαρίζει η εθνική, κοινωνική και σεξουαλική ταυτότητά του. Φυσικά μια τέτοια αδυναμία δε γίνεται αποδεκτή και ξεκινά η αποδόμηση κάθε πλευράς της συγκεκριμένης ταυτότητάς του.

Σε ένα πρώτο στάδιο η Λη θέλει να δείξει την αλαζονεία του κυρίαρχου είδους στο δυτικό κόσμο και την άγνοιά που έχει για τα προνόμια που απολαμβάνει. Αυτό το επίπεδο είναι σαφές και υπεραναλύεται, χωρίς πάντως να κουράζει γιατί η παράσταση έχει χιούμορ. Από εκεί και πέρα, δε σημαίνει ότι πραγματοποιεί μια δριμεία μονοδιάστατη επίθεση προς το λευκό ανδρικό κοινό. Περισσότερο την ενδιαφέρει να στηλιτεύσει τα πρότυπα που επιβάλλονται άνωθεν σε αυτούς τους άνδρες. Διότι γνωρίζει πως ένας λευκός ετεροφυλόφιλος άνδρας που δεν ακολουθεί κάθε στοιχείο της ταυτότητάς του όπως έχει εκπαιδευθεί, τότε είναι αδύναμος και απομακρύνεται ως αποδιοπομπαίος τράγος κουβαλώντας ένα στίγμα.

Τα σκηνικά είναι πολύ συγκεκριμένα και σαφή για την αναρχική και αβάν-γκαρντ ματιά της Λη και φυσικά όπως αναφέραμε και παραπάνω κάτι άλλο κρύβεται από πίσω. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν αποσκοπεί στο να διαλύσει και τα πρότυπα των οικογενειακών τηλεοπτικών κωμωδιών τύπου «Παντρεμένοι με παιδιά» και να τονίσει τη συνεισφορά τους στη γέννηση της κοινωνικής ταυτότητας. Η αποδόμηση της κουλτούρας που έχτισε το πρότυπο του λευκού ετεροφυλόφιλου άνδρα δε σταματά όμως εκεί αλλά πηγαίνει μέχρι τέλους και έτσι στο φινάλε του έργου φτάνουμε στην απαρχή του, τον «Πολίτη Κέιν». Διότι σύμφωνα με την Λη, η επανάσταση είναι εύκολη όταν συμβαίνει με μαξιλαράκι ασφαλείας.

Ξεχωρίσαμε λίγο παραπάνω τον Patch Darragh ως αυτάρκη και αλαζόνα γιο που εκφράζει με τον πιο γλαφυρό πρότυπο τον τίτλο της παράστασης, αλλά όλες  οι ερμηνείες (Frank Boyd, Richard Riehl, Scott Shepherd) είναι διασκεδαστικές και κυμαίνονται σε υψηλό επίπεδο.

Με το «Straight White Men» η Γιανγκ Τζην Λη συστήνεται στο ελληνικό κοινό και αποδεικνύει γιατί γίνεται τόσος ντόρος γύρω από το όνομά της. Πρόκειται για μια παράσταση με αιχμή που όμως βλέπεται ευχάριστα από όλους και σε γεμίζει με σκέψεις όσο και σε κάνει να γελάσεις, όπως μπορεί να ιδωθεί και ως αναπόσπαστο τμήμα μιας ενιαίας ποπ κουλτούρας την οποία ταυτοχρόνως γκρεμίζει από τη βάση της. Είναι ωραίο να παρακολουθείς κάτι ακριβώς τη στιγμή που συμβαίνει.

Γιάννης Μόσχος
[email protected]