Ο David Lynch πηγαίνει στις απαρχές του κακού στον σύγχρονο κόσμο και παραδίδει μια από τις κορυφαίες ώρες τηλεόρασης όλων των εποχών.

Ένα σημαντικό κομμάτι της τέχνης υπάρχει για να εναποθέτουμε σε αυτό τους μεγαλύτερους φόβους μας. Είναι και ένας τρόπος να τους ξορκίζεις, αλλά και ένας να τους μοιράζεσαι ώστε να υπενθυμίσεις ή να δείξεις και στους άλλους ότι είναι υπαρκτοί. Τα πιο τρανά παραδείγματα βρίσκονται στη ζωγραφική, με αναρίθμητα παραδείγματα καλλιτεχνών να χρησιμοποιούν τον καμβά ως έναν καθρέφτη που απεικονίζει τις μεγαλύτερες προσωπικές αλλά και συλλογικές φοβίες που υπάρχουν στο υποσυνείδητο αλλά είναι πολύ τρομακτικές οι συνέπειες του να τις παραδεχτούμε, οπότε τις αφήνουμε εκεί σαν να μην υπάρχουν και ας ξέρουμε όλοι ότι τις αναγνωρίζουμε μεταξύ μας. Για παράδειγμα, ο «Μεγάλος Αυνανιστής» του Salvador Dali απεικονίζει το σεξ με τη μορφή σήψης, απηχώντας τα δικά του αντίστοιχα προσωπικά τραύματα από την παιδική του ηλικία όταν είχε εκτεθεί σε ένα βιβλίο του πατέρα του για τη θεραπεία ασθενειών των γεννητικών οργάνων. Παράλληλα όμως, απεικονίζει και μια γιγάντια ακρίδα πάνω στο στόμα ενός ανθρώπινου κεφαλιού, εξωτερικεύοντας έτσι την φοβία του για τα έντομα και όλους τους άσχημους συνειρμούς που του δημιουργούσαν αυτά.

Το έργο του Dali επηρεάστηκε βαθύτατα από αυτό του Hieronymus Bosch και πιο συγκεκριμένα από τον περίφημο «Κήπο των επίγειων απολαύσεων», ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα ζωγραφικής που εξερευνά την έννοια του Υψηλού και από τις δύο πλευρές. Απεικονίζεται ο Παράδεισος και η Κόλαση και ό,τι βρίσκεται στο ενδιάμεσο κατά τη διάρκεια της ζωής επί της Γης. Αξίζει να σταθούμε όμως στο πάνω δεξιά κομμάτι του πίνακα, εκεί που αναπαριστάται η αιώνια καταδίκη των ανθρώπων και που το χάος επικρατεί, αναπαράγοντας το κακό που ενυπάρχει στη φύση μας, πίσω από την κοινωνία που έχουμε χτίσει ώστε να το καλύψουμε. Είναι ένα τμήμα που προκαλεί δέος στη θέαση, φέρνοντας κατά νου κάθε τι κακό που υπάρχει στον ανθρώπινο νου ως τη μόνη κανονικότητα για την οποία είμαστε προορισμένοι να ανακυκλώνουμε.

Αφήνοντας όμως στην άκρη το σουρεαλιστικό κίνημα, ο εξπρεσιονισμός εξερεύνησε σε εξίσου βαθιά νερά την προέλευση και το νόημα κάθε αρνητικού συναισθήματος που υπάρχει στον άνθρωπο, πατώντας πάνω στην «Κραυγή» του Munch, ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της ψύχωσης που υπάρχει κρυμμένη κάτω από την επίφαση της κανονικότητας. Τα χρώματα και οι μορφές των εξπρεσιονιστών δημιουργούν ακραία συναισθήματα, αντικατοπτρίζοντας την ομορφιά και τον τρόμο με την ίδια ένταση. Θα μπορούσαμε να γράψουμε ένα ολόκληρο δοκίμιο για τον τρόπο που οι σουρεαλιστές και εξπρεσιονιστές ζωγράφοι αιχμαλώτισαν τους φόβους μας και τα αληθινά κίνητρα του ανθρώπου στους πίνακές τους, αυτό που θέλουμε όμως εδώ να τονίσουμε είναι πόσο αυτή η μέθοδός τους προσιδιάζει με αυτή του David Lynch στο όγδοο επεισόδιο της τρίτης σεζόν του «Twin Peaks», ένα γκροτέσκα όμορφο ρηξικέλευθο εφιαλτικό ασπρόμαυρο ποίημα που προκαλεί επανάσταση στον τρόπο που βλέπουμε την τηλεόραση.

Είναι γνωστή η αγάπη του Lynch για τους σκοτεινούς δρόμους στους οποίους δεν μπορείς να δεις πέρα από τα φώτα των αυτοκινήτων, αυτό που δεν ξέραμε όμως είναι τι βρίσκεται πέρα από το σκοτάδι που είναι διαρκώς μπροστά. Και αυτό ακριβώς επέλεξε να μας δείξει τώρα, δημιουργώντας ένα origin story για τον Bob που όμως λειτουργεί σαν μια αναδρομή στα πιο ζοφερά μονοπάτια της ανθρωπότητας. Ξεκινώντας από μια διαμάχη του Evil Cooper με τον Ray, με τον δεύτερο να πυροβολεί τον πρώτο, πηγαίνουμε πίσω στην απαρχή του σύγχρονου Δυτικού Κόσμου που κατά τον Lynch ξεκινά στις 16 Ιουλίου του 1945 στο Νέο Μεξικό, όταν και πραγματοποιήθηκε η πρώτη επιτυχημένη δοκιμή ατομικής βόμβας στην ιστορία (γνωστή και ως Manhattan Project). Και η κατάβαση σε αυτή τη ρωγμή στο χρόνο μόνο εύκολη δεν είναι. Μέσα από τη χρήση εντυπωσιακών CGI, αφού δούμε το μανιτάρι της έκρηξης, θα ακολουθήσουν πέντε επιληπτικά λεπτά εναλλαγής κόσμων και χωροχρόνων, χάους και κακοφωνίας, τα οποία συνοδεύονται από τους αποδομητικούς ήχους του «Threnody For The Victims Of Hiroshima» του Krzystof Penderecki, ένα ακόμη μανιφέστο συλλογικών φόβων και τραυμάτων στην τέχνη που δεν είναι εύκολο στην κατανάλωση αλλά διαθέτει μια απόκοσμη ομορφιά μέσα στην αποκαλυπτική του αναζήτηση των άκρων στα οποία μπορεί να φτάσει η ανθρώπινη κακία. Και ακόμη μέσα σε αυτό το επεισόδιο, αυτά τα πέντε λεπτά είναι μια επανάσταση μέσα στην επανάσταση, μια ανεξέλεγκτη αρρυθμία η οποία βρίσκεται εκεί ώστε να αναπροσαρμόσει το μυαλό σου για να είναι έτοιμο να δεχτεί ό,τι θα ακολουθήσει.

Αντλώντας επιρροές από τον εξπρεσιονισμό και τον σουρεαλισμό, ο Lynch σκηνοθετεί κάτι που μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο ως το «The Tree of Life» αν αυτό γυριζόταν από τον F. W. Murnau. Στο δικό του δέντρο της ζωής ο Lynch αναζητά όχι το νόημα της ύπαρξης, αλλά την πηγή του κακού και τη βάση πάνω στην οποία έχουν δομηθεί οι σύγχρονες ΗΠΑ. Και δε μιλάμε για πολιτικό σινεμά, αλλά για μια Βίβλο του μίσους. Ο Bob ξεκίνησε σαν ένα αποκρουστικό ανθρωπόμορφο ζωύφιο που βγήκε από ένα αυγό το οποίο προήλθε από την πρώτη δοκιμή πυρηνικής βόμβας και έσκασε μια δεκαετία αργότερα και μαζί με αυτό ήρθαν και άλλες απόκοσμες και πρωτόγονες μορφές ζωής, όπως μια αλλόκοτη ανθρώπινη φιγούρα που ζητά φωτιά από περαστικούς για να οδηγηθεί σε έναν ραδιοφωνικό σταθμό και αφού διαλύσει τα κρανία όσων βρίσκονται εκεί θα μεταφέρει στο κοινό ένα κρυπτικό ποίημα.

 «Αυτό είναι το νερό. Και αυτό είναι το πηγάδι. Πιείτε μέχρι τέλους και κατεβείτε. Το άλογο είναι το λευκό των ματιών και το σκοτάδι μέσα τους.»

Και αφού το επαναλάβει μερικές φορές, όλοι όσοι το ακούσουν θα πέσουν κάτω, με το ζωύφιο που είναι ο Bob να μπει μέσα στο στόμα μιας κοπέλας, σε μια σκηνή εξίσου ακραία και απωθητική με το ξυράφι στο μάτι στον «Ανδαλουσιανό σκύλο». Και στο τέλος, αφού τελειώσει, φύγει και χαθεί μέσα στο σκοτάδι, θα ακουστεί από κάπου ο ήχος ενός αλόγου. Είναι λογικό να θέλουμε να αναλύσουμε το κάθε τι σε αυτό το πρωτόγνωρο επεισόδιο τηλεόρασης, ίσως όμως θα ήταν καλύτερα να αφήσουμε τα συναισθήματα που μας δημιούργησε η εντύπωσή του να εκφραστούν από μόνα τους, καθώς εκεί βρίσκεται το κλειδί για την αποκωδικοποίηση του μηνύματος. Ο καθωσπρεπισμός και η υποκρισία του δυτικού κόσμου έχουν χτιστεί πάνω σε μια στοίβα από μισανθρωπία και σε μια έμφυτη τάση για απληστία και αλληλοσπαραγμό, με τον Lynch να ξύνει κάτω από την επιφάνεια και να ξεμπροστιάζει όλο αυτό τον κόσμο που αποτελεί κομμάτι μας και δεν μπορούμε να τον αρνηθούμε.

Πέρα από όλα αυτά, όμως, αυτό το επεισόδιο είναι μια επιστροφή του Lynch στο ανατρεπτικό σύμπαν του «Eraserhead», για πρώτη φορά τόσο έντονα στην καριέρα του, σαν να κλείνει ένας κύκλος ενός σπουδαίου δημιουργού, σίγουρα του κορυφαίου που έχει περάσει ποτέ από την τηλεόραση και ο οποίος απέδειξε πως δεν του είναι καθόλου δύσκολο μέσα από το συγκεκριμένο μέσο να βάλει το όνομά του δίπλα στην «Οδύσσεια του διαστήματος» και τον Κιούμπρικ. Και περισσότερο από όλα αυτά, ανέδειξε την τηλεόραση οριστικά και αμετάκλητα ως ένα εργαλείο που μπορεί να παράξει τέχνη, ισόποσα με οποιαδήποτε άλλη μορφή. Ο Lynch τόλμησε να εξαπολύσει έναν ανήκουστο τρόμο και δεν πρόκειται να υπάρξει ποτέ επιστροφή από αυτό.

ΥΓ: Μουσικοί guest του επεισοδίου ήταν οι Nine Inch Nails ερμηνεύοντας το «She’s Gone Away» και δεν μπορούμε να φανταστούμε κανέναν άλλον να ταίριαζε τόσο καλά σε ΑΥΤΟ εδώ το επεισόδιο.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΣ / [email protected]