Η γνώμη μας για την νέα ταινία του Aki Kaurismaki που αποτέλεσε την ταινία λήξης των 23ων Νυχτών Πρεμιέρας.

Το προσφυγικό είναι ένα από τα πιο επιτακτικά ζητήματα των ημερών μας. Δεν επηρεάζει απλώς την καθημερινότητα, αλλά ορίζει και το τι άνθρωποι (θέλουμε να) είμαστε και αλλάζει το χάρτη της Ευρώπης, συμβάλλοντας δυστυχώς στην ξενοφοβία και την άνοδο της άκρας δεξιάς. Το σίγουρο είναι πως στην εποχή που ζούμε η ουδετερότητα δεν υφίσταται και συνιστά και αυτή μια επιλογή πλευράς, καθώς δε γίνεται να υπάρξει με τα δεδομένα που είχαμε μάθει. Ο καθένας κάνει τις επιλογές του και ζει με αυτές και σε αυτές τις συνθήκες το σινεμά δε γίνεται να μείνει αμέτοχο ζώντας μέσα σε μια γυάλα. Έτσι, το τελευταίο διάστημα βλέπουμε ολοένα και περισσότερους σημαντικούς δημιουργούς του ευρωπαϊκού κινηματογράφου να καταπιάνονται με το εν λόγω θέμα και σε αυτή την αλυσίδα προστέθηκε και ο Φινλανδός Aki Kaurismaki.

Ο Kaurismaki είναι δίχως καμία αμφιβολία ένας από τους επιφανέστερους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού σινεμά των τελευταίων 30 ετών, με το στυλ που έχει καθιερώσει να είναι πια χαρακτηριστικό. Το 2011 με το «Le Havre» ξεκίνησε μια χαλαρή τριλογία ταινιών που λαμβάνουν χώρα σε πόλεις με λιμάνια. Έκτοτε όμως σε αυτά τα έξι χρόνια πολλά έχουν διαμεσολαβήσει και η πραγματικότητα είναι πολύ πιο διαφορετική. Η δεύτερη ταινία αυτής της τριλογίας είναι το «The Other Side of Hope», τοποθετείται στο Ελσίνκι, γυρισμένο σε δρόμους πολύ κοντά στο σπίτι του σκηνοθέτη και επικεντρώνεται σε μια προσωπική ιστορία ενός Σύριου πρόσφυγα από το Αλέπο που αναζητά άσυλο στην Φινλανδία, αφού πρώτα πέρασε έναν αληθινό Γολγοθά για να φτάσει ως εκεί, έχοντας χάσει την αρραβωνιαστικιά του από τον πόλεμο στην πατρίδα του.

Βέβαια, ο Φινλανδός σκηνοθέτης διαθέτει ήδη μια συγκεκριμένη κινηματογραφική φόρμα και δεν επρόκειτο να την αλλάξει για χάρη μιας οποιαδήποτε ιστορίας. Προσαρμόζοντας λοιπόν το προσφυγικό μέσα στο σύμπαν του deadpan χιούμορ του, είναι μια από τις πιο αναζωογονητικές επιλογές που μπορούσαν να γίνουν για την απεικόνιση του ζητήματος στην οθόνη. Η ταινία χωρίζεται σε δύο ιστορίες που ενώνονται στην πορεία, αφού πρώτα αναπτυχθούν ξεχωριστά. Από τη μία έχουμε τον Khaled (ο Sherwan Haji δένει άψογα στον κόσμο του Kaurismaki και πετυχαίνει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ερμηνείες της χρονιάς), ο οποίος ζητά άσυλο ώστε να κάνει μια νέα αρχή στη χώρα, ενώ την ίδια στιγμή βιώνει το χειρότερο πρόσωπο του ρατσισμού σε καθημερινή βάση και από την άλλη παρακολουθούμε τον Wikstrom (Sakari Kuosmanen), έναν περιπλανώμενο πωλητή που αφού παρατήσει τη γυναίκα του, θα κερδίσει λεφτά στο πόκερ και με αυτά θα αγοράσει ένα εστιατόριο, το οποίο όμως δεν τα πηγαίνει και πολύ καλά.

Οι δύο κεντρικές ιστορίες θα ενωθούν σε ένα ενιαίο κάδρο μετά τα μισά της ταινίας, σε μια επιλογή που ίσως παραξενέψει, αφού ο σκελετός της ταινίας αφορά ό,τι συμβαίνει αφού ο Khaled αρχίσει να εργάζεται στο εστιατόριο του Wikstrom. Ό,τι συμβαίνει πριν όμως δεν είναι δίχως σημασία. Άλλωστε, οι ταινίες του Kaurismaki αποτελούν παζλ από μια σειρά στιγμιότυπων που χαρακτηρίζονται κωμικοτραγικά, δίχως ποτέ να σε βαραίνουν και χωρίς να ελαφρύνουν όμως σοβαρές καταστάσεις. Έτσι και εδώ, παρά το βαρύ θεματικό φορτίο και την παρουσίαση μιας τραγικής ιστορίας, αλλά και της ακροδεξιάς που προελαύνει στις γειτονιές ζητώντας αίμα, ο Kaurismaki παραμένει πρώτα απ’ όλα κουλ, το ροκ εν ρολ διατηρείται ζωντανό και το deadpan χιούμορ του που είναι και το σήμα κατατεθέν του είναι ακόμη πολύ φρέσκο και όχι μόνο δεν κουράζει αλλά αναδεικνύει την ιστορία.

Με το «Other Side of Hope» ο Kaurismaki αποδεικνύει με τον πιο πειστικό τρόπο ότι δε χρειάζεται να βυθιστείς στη σοβαροφάνεια και στη μιζέρια ώστε να μιλήσεις για ένα τόσο σοβαρό και επίκαιρο θέμα όπως το προσφυγικό ώστε να πετύχεις να ευαισθητοποιήσεις το κοινό σου για αυτό. Για την ακρίβεια, το φιλμ του Φινλανδού είναι ένα από τα πιο αφοπλιστικά ανθρώπινα της χρονιάς, με την καρδιά του να χτυπά δυνατά και να υπερβαίνει το σκληρό πρόσωπο του μίσους που έχει φωλιάσει στην καθημερινή ρουτίνα. Μπορεί να μη συγκαταλέγεται μέσα στα αριστουργήματα του Kaurismaki, είναι όμως μια ακόμη στιβαρή δουλειά ενός δημιουργού που βρίσκεται σε άμεση επαφή και επικοινωνία με τον κόσμο γύρω του και παρουσιάζει μια διαφορετική οδό για την προβολή βαρυσήμαντων θεματικών, ξεπερνώντας το εύκολο σινεμά της ντοκιμαντερίστικης αισθητικής.

Η ταινία κυκλοφορεί στις αίθουσες στις 12 Οκτωβρίου από την AMA Films.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΣ / [email protected]