Με αφορμή το «Mindhunter» του Netflix ασχολούμαστε με την κινηματογραφική πορεία ενός εκ των κορυφαίων δημιουργών του παγκόσμιου σύγχρονου σινεμά.

Ο David Fincher είναι ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς του αμερικανικού σινεμά την τελευταία εικοσαετία, έχοντας συνεισφέρει τα μέγιστα στη σχηματοποίηση της σύγχρονης μορφής του. Έχουν περάσει 25 χρόνια από το «Alien 3» και ο Fincher συνεχίζει να παραμένει επίκαιρος και με κάθε νέα του δουλειά να συλλαμβάνει το πνεύμα και το στυλ της εποχής του.

Αυτή την εβδομάδα κυκλοφορεί στο Netflix η νέα του τηλεοπτική απόπειρα, το «Mindhunter», το οποίο φαίνεται να χτίζει πάνω στο «Zodiac», αφού τοποθετείται χρονικά στα τέλη των 70s και παρακολουθεί διάφορες υποθέσεις από serial killers. Είναι η δεύτερη δουλειά του Fincher στην τηλεόραση μετά το «House of Cards», μόνο που εδώ η συμμετοχή του είναι πολύ πιο ενεργή, έχοντας σκηνοθετήσει τέσσερα από τα δέκα επεισόδια της πρώτης σεζόν. Το «Mindhunter» είναι διαθέσιμο ήδη για streaming στο Netflix και έχει ανανεωθεί ήδη για δεύτερη σεζόν, οπότε αναμένεται να μας απασχολήσει αρκετά το προσεχές χρονικό διάστημα.

Μιας και λοιπόν διανύουμε μια ακόμη Fincher week, δε βρίσκουμε καλύτερη ευκαιρία για να ασχοληθούμε με τις δέκα ταινίες που έχει κυκλοφορήσει, βάζοντάς τες σε μια σειρά από τη λιγότερο καλή έως την καλύτερη, έχοντας πάντα κατά νου ότι μέχρι σήμερα δεν έχει βγάλει ούτε μια κακή -ούτε καν μέτρια- ταινία.

Δεν υπάρχει ταινία του Fincher που να μην έχει νικήσει στο στοίχημα του χρόνου. Πάρτε για παράδειγμα το «Panic Room», μια ταινία που στα χέρια κάποιου άλλου σκηνοθέτη θα ήταν ένα ακόμη αγωνιώδες θρίλερ με αισθητική βιντεοταινίας που σήμερα θα είχε ξεχαστεί. Ωστόσο ο Fincher ξέρει πώς να εκμεταλλεύεται το χώρο όσο πολλοί λίγοι και έτσι με ένα κλειστοφοβικό setting δημιούργησε μια ταινία σπιτικής εισβολής που ξεπερνά πολλές αντίστοιχες του είδους και καταφέρνει να είναι σινεμά. Δεν έχει περισσότερα από αυτό, για αυτό το λόγο δεν την τοποθετούμε παραπάνω, ωστόσο άλλοι σκηνοθέτες δεν έχουν καταφέρει ούτε σε ολόκληρη την καριέρα τους να πετύχουν ένα τέτοιο φιλμ. Στα συν και η παρουσία της Kristen Stewart σε προεφοβική ηλικία.

Είναι πραγματικά παράδοξο για έναν σκηνοθέτη να ξεκινά την κινηματογραφική του καριέρα με ένα σίκουελ, αλλά όχι για τον Fincher, κρίνοντας από την μετέπειτα πορεία του. Γιατί ακόμη και αν έχει παραλάβει ιδέες ή franchises από δεύτερο χέρι, πάντα καταφέρνει να αφήνει το στίγμα του και να χτίζει standalone movies εκεί που οι περισσότεροι πιάνουν μια ιστορία από τη μέση και δεν την τελειώνουν ποτέ. Το «Alien 3» είναι η πιο παρεξηγημένη ταινία «Alien», μια θεοσκότεινη και δυστοπική καταδίωξη και τελική αναμέτρηση ανάμεσα στην Ripley και το Alien. Τίποτε άλλο δεν είχε ποτέ σημασία και ο Fincher απεκδύει το franchise από ο,τιδήποτε περιττό, με την εμβληματική ηρωίδα να αποδέχεται πλέον την κατάσταση ως έχει. Και τι κι αν τα εφέ θυμίζουν 90s με έναν όχι και τόσο κολακευτικό τρόπο, ακόμη και έτσι φαίνεται το όραμα ενός σκηνοθέτη που ξέρει πώς να κάνει την οθόνη του σινεμά να φαίνεται πραγματικά μεγάλη.

Επειδή τα πράγματα είναι τόσο απλά, είναι σαν η σουηδική εκδοχή του μυθιστορήματος του Stieg Larsson να πάσχει από πρεσβυωπία και το remake της ιστορίας από τον Fincher να χρησιμοποιεί μεγεθυντικό φακό. Είναι πραγματικά συγκλονιστική η διαφορά ανάμεσα στις δύο ταινίες, η οποία στην πιο απλή της μορφή φαίνεται ανάμεσα στη διαφορά της Noomi Rapace από την Rooney Mara στο ρόλο της Lisbeth Salander. Είναι ακριβώς η διαφορά μιας τίμιας και φιλότιμης κινηματογραφικής απόπειρας από αυτή της σιγουριάς του σινεμά. Το αποτέλεσμα είναι ένα από τα καλύτερα νέο-νουάρ του 21ου αιώνα.

Άλλη μια ιστορία που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα διεκπεραιωτικό κινηματογραφικό αποτύπωμα ενός βιβλίου, αλλά εν τέλει χάρη στον Fincher εξελίσσεται σε κάτι πολύ μεγαλύτερο, αφού εμβαθύνει στις σχέσεις και τις δυναμικές των φύλων και φτύνει βιτριόλι στην οθόνη. Το «Gone Girl» του Fincher είναι εξαιρετικά καλοφτιαγμένο trash και πειραγμένο ερωτικό θρίλερ στα πρότυπα του Verhoeven, αλλά φωνάζει Fincher σε κάθε πιθανό κάδρο, με τις ανησυχίες του ψηφιακού κόσμου να είναι εδώ και την Rosamund Pike να αναδύεται πάνω από ο,τιδήποτε άλλο.

Μια μικρού μήκους ιστορία του F. Scott Fitzgerald ήταν αρκετή για τον Fincher ώστε να πατήσει πάνω σε αυτή και να δημιουργήσει ένα έπος για την ζωή και την αναζήτηση του νοήματός της. Είναι η πιο ποιητική ταινία του Fincher από κάθε άποψη και διαθέτει δύο απίθανες πρωταγωνιστικές ερμηνείες, με τον Brad Pitt και την Cate Blanchett να υπερβαίνουν τα εφέ και το μακιγιάζ και ειδικότερα στη σκηνή που μοιράζονται κάτω από το φεγγαρόφωτο να δημιουργούν μια στιγμή ανθολογίας για το σινεμά του Fincher. Μια ακόμη αρκετά παρεξηγημένη ταινία του Fincher που καταφέρνει όμως να παρακινεί αληθινά συναισθήματα και να προσφέρει τροφή για σκέψη, ενώ θα μπορούσε τόσο εύκολα να προσφύγει στο εύκολο μελό.

Θες ατμόσφαιρα; Δε θα βρεις πολλές άλλες ταινίες των 90s που να σε αιχμαλωτίζουν με τέτοιον τρόπο. Θες σασπένς; Με έναν εντελώς υπόγειο τρόπο δε θα σε αφήσει να πάρεις ανάσα. Θες στυλ; Εδώ θα βρεις την τομή και το ακριβές σημείο συνάντησης ανάμεσα στις δύο αισθητικές κατευθύνσεις των early και των late 90s. Θες ηθικό δίδαγμα που να μην προκύπτει από κήρυγμα; Δε θα βρεις καλύτερη περίπτωση. Το «Seven» παραμένει ένα μεγαλειώδες επίτευγμα που δεν φαίνεται καθόλου ξεπερασμένο 22 χρόνια μετά την κυκλοφορία του και το φινάλε του παραμένει ένα από τα πιο εμβληματικά στην ιστορία όλου του σινεμά. Σκότος.

Σίγουρα η πιο αδικημένη ταινία του Fincher, αφού θάφτηκε από την κριτική όταν κυκλοφόρησε το 1997 και μέχρι και σήμερα δεν έχει αναγνωριστεί ευρέως όσο της αξίζει. Πρόκειται για ένα εγκεφαλικό παιχνίδι παζλ που εκτοξεύει στην οθόνη όλες τις ανησυχίες του κοινού όχι μόνο της εποχής, αλλά σε διαχρονικό επίπεδο. Είναι τέτοια επίδειξη κινηματογραφικού στυλ ώστε η ωμή ενέργεια που διαθέτει παραμένει ακλόνητη μετά από τόσα χρόνια και όσες φορές και αν δεις την ταινία. Ακόμη και το φινάλε που στην αρχή μπορεί να θεωρηθεί απόπειρα εύκολου εντυπωσιασμού βγάζει απολύτως νόημα σε επαναληπτικές προβολές. Δε θα μπορούσε να υπάρξει η μετάβαση από το «Seven» προς το «Fight Club» χωρίς το «The Game».

Από τις πιο εικονικές και εμβληματικές ταινίες όλων των εποχών, το «Fight Club» είναι ένα αναρχικό αριστούργημα που έξυσε κάτω από την επιφάνεια της εποχής του εκφράζοντας την κοινωνική ραστώνη που προέκυπτε από την εικονική ευδαιμονία και συνάμα προέβλεψε όσα θα έρχονταν, ορίζοντας τις τάσεις και το στυλ του αμερικανικού σινεμά του 21ου αιώνα. Ο νιχιλισμός και η μισανθρωπία του φιλμ δεν αποτέλεσαν αποτρεπτικό παράγοντα για τη φήμη του φιλμ, αφού ήταν τέτοια η διαχείριση του Fincher ώστε και από μόνη της η αισθητική της ταινίας αρκεί για να σε συγκλονίσει με τη διαχρονικότητά της. Ένας από τους βασικούς λόγους που το 1999 είναι η απαρχή της σύγχρονης ποπ κουλτούρας.

Μπορεί να διαφημίστηκε ως η ταινία του Facebook, αλλά φυσικά είναι πολλά περισσότερα. Με ένα τρομερά πυκνό όσο περιπετειώδες αλλά και αποδοτικό σενάριο από τον Aaron Sorkin, το «The Social Network» είναι πολύ περισσότερο μια ταινία για τις ανθρώπινες σχέσεις στην εποχή του Facebook παρά μια ταινία για την δημιουργία του ίδιου του Facebook. Ο Fincher ήρθε ξανά να εκφράσει στο σινεμά μια ολόκληρη εποχή τη στιγμή που αυτή ακόμη σχηματίζεται και για αυτό η εν λόγω ταινία δεν θα ξεφτίσει ποτέ μα θα παραμείνει ένα ορόσημο του κινηματογραφικού σχολιασμού στη νέα εποχή των social media ως βασικό διαμορφωτή των διαπροσωπικών σχέσεών μας.

Ένα παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι με τους ρόλους να αντιστρέφονται διαρκώς και χωρίς να υπάρχει κάποιο «κανονικό» τέλος, διότι αυτό που έχει σημασία είναι η διαρκής αέναη αναζήτηση και το παιχνίδι, καθώς όλοι οι εμπλεκόμενοι έχουν εισέλθει τόσο βαθιά σε αυτό ώστε πια να μην μπορούν και να μη θέλουν να βγουν. Ανέκαθεν ο Fincher φωτογράφιζε το σινεμά κάθε εποχής καλύτερα από κάθε άλλον και αυτό πραγματοποίησε και εδώ, κάνοντας επίδειξη εξοικονόμησης κινηματογραφικού χώρου και χρόνου. Τόσο παγκόσμιο όσο και προσωπικό, τόσο παρανοϊκό όσο και εξερευνητικό. Ένα αριστούργημα το οποίο δικαιώθηκε από το χρόνο.

Τα δέκα επεισόδια της πρώτης σεζόν του «Mindhunter» είναι διαθέσιμα για streaming στο Netflix.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΣ / [email protected]