Ενενήντα χρόνια μετά την καταστροφή της Σμύρνης, αρχίζουν οι προβολές του πολυσυζητημένου ντοκιμαντέρ της Μαρίας Ηλιού που τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, «Σμύρνη: η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης 1900-1922».

Μετά τη μεγάλη επιτυχία που σημείωσε το ντοκιμαντέρ αλλά και η ομότιτλη φωτογραφική έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 2012 (σκηνοθεσία και επιμέλεια της έκθεσης Μαρίας Ηλιού, ιστορικός σύμβουλος Αλέξανδρος Κιτροέφ, παραγωγή Πρωτέας) 90 χρόνια μετά τη φωτιά της Σμύρνης που ξέσπασε στις 13-14 Σεπτεμβρίου του 1922, αρχίζουν οι προβολές του ντοκιμαντέρ στις κινηματογραφικές αίθουσες πανελλαδικά.

Η σκηνοθέτις και επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Ηλιού και ο ιστορικός Αλέξανδρος Κιτροέφ, που είχαν παρουσιάσει το 2007 στο Μουσείο Μπενάκη Το Ταξίδι. Το Ελληνικό Όνειρο στην Αμερική (επιλογή του American Film Institute στη Washington DC ανάμεσα στις 20 καλύτερες Ευρωπαϊκές ταινίες του 2008 -The European Showcase- και βραβείο καλύτερου ιστορικού ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ του Houston) μετά από τέσσερα χρόνια συνεργασίας και έρευνας στην Ευρώπη και την Αμερική, φέρνουν πίσω στο κοινό, εικόνες ξεχασμένες σε «κλειστά» αρχεία αλλά και μια νέα οπτική που συμπεριλαμβάνει όλες τις κοινότητες στη ζωή της Σμύρνης, καθώς και τα δραματικά γεγονότα του 1922.

Το ιστορικό ντοκιμαντέρ και η έκθεση είναι μεγάλης σημασίας όχι μόνο γιατί το ελληνικό κοινό θα δει άγνωστες εικόνες από τη Σμύρνη, αλλά και γιατί συγχρόνως οι δυο συνεργάτες, φέρνουν μια νέα ματιά στον τρόπο με τον οποίο διηγούνται την ιστορία. Μια ματιά που κρατά αποστάσεις τόσο από μια υπέρμετρα εθνικιστική αφήγηση όσο και από νεώτερες απόπειρες που αποσιωπούσαν τα τραγικά γεγονότα της καταστροφής, παραμορφώνοντας την αλήθεια.

Ενενήντα χρόνια μετά την καταστροφή, οι δυο συνεργάτες θέλουν να τιμήσουν τον κόσμο που χάθηκε το 1922 αλλά και συγχρόνως την επιστήμη της ιστορίας. Ιστορικοί από την Αμερική και την Ευρώπη μιλούν για τη μεγάλη Ιστορία, ενώ Σμυρνιοί, πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς, αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες. Μάλιστα, τρεις από αυτούς, ξετυλίγουν οικογενειακές μικροϊστορίες σε σχέση με τα γεγονότα, από την Ελληνική, την Αρμενική και την Τουρκική πλευρά, από τα χρόνια του κοσμοπολιτισμού ως τα χρόνια της καταστροφής.

Το ντοκιμαντέρ τεκμηριώνεται με σπάνιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό που σταχυολογήθηκε από αρχεία της Αμερικής και της Ευρώπης. Για πρώτη φορά δημοσιεύονται άγνωστες εικόνες της Σμύρνης από ιδιωτικές συλλογές, όπως αυτή του Pierre de Gigord, και από τα αρχεία της Library of Congress, του Πανεπιστημίου του Princeton και του Harvard, του Near East Relief, του Imperial War Museum, της Pathe, της Albert Kahn Fondation και άλλων ιδρυμάτων της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Για την ηχητική επένδυση της ταινίας η μοντέρ εικόνας και ήχου Αλίκη Παναγή χρησιμοποίησε ήχους εποχής προκειμένου να ζωντανέψουν τα γεγονότα, ενώ ο μουσικός Νίκος Πλατύραχος, βασίστηκε σε τραγούδια από τη Σμύρνη και επιτυχίες της εποχής για να συνθέσει την πρωτότυπη μουσική του.

Η ταινία άρχισε με εξαιρετική επιτυχία την ευρωπαϊκή της πορεία από τη Βιέννη στις 20 Ιουνίου στον κινηματογράφο GARTENBAUKINO σε μια προβολή της ΣΜΥΡΝΗΣ που διοργανώθηκε σε συνεργασία με τον Πρωτέα, (PROTEUS NY INC και ECHO100PLUS και Δεσμός) με στόχο την οικονομική ενίσχυση σε τρόφιμα και φάρμακα των ελληνικών οικογενειών στην Ελλάδα που έχουν πληγεί από την κρίση.

Στην αμερικανική ήπειρο το ντοκιμαντέρ θα πρωτοπαρουσιαστεί στις 10 Οκτωβρίου στον Κινηματογράφο Paris, την πρώτη βραδιά του Ελληνικού Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης.

Στην Αγγλία η ταινία θα αρχίσει να προβάλλεται στις 26 Ιανουαρίου 2013 στο Ελληνικό Κέντρο του Λονδίνου, όπου θα φιλοξενηθεί και η φωτογραφική έκθεση.

Στην Ελλάδα το φωτογραφικό λεύκωμα που βασίζεται στο υλικό της ταινίας και της έκθεσης που ξεκίνησε στις αρχές του 2012 στο μουσείο Μπενάκη και συνεχίζεται το φθινόπωρο και το χειμώνα του 2012 στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, θα κυκλοφορήσει από τις εκδ Μίνωας και τον Πρωτέα, (σε συνεργασία με το μουσείο Μπενάκη).

Το ντοκιμαντέρ, η φωτογραφική έκθεση και το φωτογραφικό λεύκωμα, βασίζονται στην ιδέα ότι η κοσμοπολίτικη Σμύρνη παρ’ όλο που καταστράφηκε με τραγικό τρόπο, εξακολουθεί να υπάρχει. Εξακολουθεί να είναι μια ιδέα, ένας τρόπος ζωής, που έχει να κάνει με τον κοσμοπολιτισμό, τη Σμύρνη της χαράς της ζωής αλλά και των θρήνων. Τη Σμύρνη μπορεί να την έχει κανείς πάντα μαζί του.

Συντελεστές ταινίας: Ομιλητές: Giles Milton (συγγραφέας του βιβλίου Χαμένος Παράδεισος και βασικός ομιλητής της ταινίας), Αλέξανδρος Κιτροέφ (Haverford College), Θάνος Βερέμης (Πανεπιστήμιο Αθηνών), Βικτώρια Σολομωνίδου (Fellow, Kings College και δεύτερης γενιάς, με καταγωγή από τη Σμύρνη), Ελένη Mπαστέα (New Mexico University και τρίτης γενιάς, με καταγωγή από τη Σμύρνη), Leyla Neyzi (Sabanci University), Jack Nalbantian (Γεννημένος στη Σμύρνη).