Ο Χρυσός Αλέξανδρος στο 53ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (2012) απονεμήθηκε στη δανέζικη ταινία «Πειρατεία στον Ωκεανό». Πρόκειται για τη δεύτερη ταινία μυθοπλασίας του νέου σκηνοθέτη Tobias Lindholm, συνεργάτη και σεναριογράφου του Thomas Vinterberg («Submarino», «Το Κυνήγι») καθώς και της τηλεοπτικής σειράς Borgen.

«Πειρατεία στον Ωκεανό»(Hijacking)

Το φορτηγό πλοίο Ρόζεν μιας δανέζικης ναυτιλιακής εταιρίας πλέει στον Ινδικό Ωκεανό. Δέχεται επίθεση από βαριά οπλισμένους Σομαλούς πειρατές που το καταλαμβάνουν και κρατούν ομήρους τα δέκα μέλη του πληρώματος. Για την απελευθέρωσή τους, οι πειρατές απαιτούν 19 εκατομμύρια δολάρια από τη ναυτιλιακή εταιρία. Οι διαπραγματεύσεις και τα «παζάρια» βρίσκουν αμέσως το δρόμο τους και μια ιστορία εκβιασμού ξετυλίγεται βαθμιαία στην οθόνη, όπου το σασπένς και η αγωνία αναπτύσσονται σε crescendo ρυθμό μέχρι την τελική συμφωνία.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, οι τρομοκρατικές πράξεις και η χρήση της ομηρείας ως μέσο εκβιασμού αυξάνονται όλο και περισσότερο. Ταινίες με θέμα την ομηρεία έχει να επιδείξει αρκετές ο κινηματογράφος, αρκεί να θυμηθούμε το πρόσφατο «Argo» ή και το φρικιαστικό «Buried» του 2010. Οι πειρατείες, επίσης, διαφόρων πλοίων στον Ινδικό Ωκεανό είναι μια πραγματικότητα και έχουν συμβεί αρκετές φορές. Η ταινία «Πειρατεία στον Ωκεανό» αναπαριστά μια τέτοια κατάσταση με ομήρους, άθλιες συνθήκες κράτησης και εκβιασμούς όπου η ανθρώπινη ζωή ή μάλλον η αξία της ζωής μετριέται σε δολάρια.

Χαρακτηριστικό είναι ένα πλάνο που εστιάζει πάνω στη φωτογραφία του μάγειρα (Johan Philip Asbaek) του καραβιού –με το καλόκαρδο χαμόγελο- ενώ δίπλα της φιγουράρουν κάποια νούμερα γραμμένα σε ένα ασπρο-πίνακα. «Τόσα χρήματα το/τα κεφάλι/α» είναι σαν να μας λέει η συγκεκριμένη εικόνα. Πρόταση και ιδέα που ξεπερνά το συγκεκριμένο αναφορικό της χαρακτήρα (τμήμα της ταινίας) και προεκτείνεται παίρνοντας μετωνυμικές διαστάσεις (το ένα αντί του όλου).

Έτσι, θα λέγαμε ότι η «Πειρατεία στον Ωκεανό» εκτός από τον κυριολεκτικό της χαρακτήρα, συνιστά και μια παραβολή. Μια παραβολή για την κατάπτωση των ηθικών αξιών και τη γενικότερη υποβάθμιση που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τη σύγχρονη εποχή. Η άνιση κατανομή αγαθών, η κυριαρχία του χρήματος και η θεοποίησή του από τον άνθρωπο έχουν προκαλέσει μια ποικιλία φαινομένων και επεισοδίων που τσαλαπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και περιφρονούν την αξία της ζωής. Η σκηνή με το βίαιο περιστατικό που προκαλείται εξαιτίας της χρυσής αλυσίδας του μάγειρα, προς το τέλος της ταινίας, μετουσιώνει παραδειγματικά την παραπάνω πρόταση σε εικόνες.

Ο δανός σκηνοθέτης κατέγραψε με την κάμερά του, όσο πιο ρεαλιστικά μπορούσε, τις συνθήκες κράτησης, τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ εκβιαστών και ομήρων καθώς και τις ποικίλες διαπραγματεύσεις μεταξύ των αρχών-υπερασπιστών των θυμάτων και των πειρατών.

Με εναλλακτικό ή διαδοχικό μοντάζ (montage alterné), η αφήγηση αναπτύσσεται βασιζόμενη σε μια διαδοχή εικόνων από το απειλητικό περιβάλλον του πλοίου στο γραφείο των διαπραγματευτών. Με έξυπνη σκηνοθεσία που «ζυγίζει» το κάθε πλάνο και το αντιπαραβάλλει με το επόμενο, ο Tobias Lindholm καταφέρνει να μετατρέψει μια οικονομική διαπραγμάτευση και διεκδίκηση σε ένα σκληρό θρίλερ, με το κάθε φαξ που στέλνεται από τον αρχηγό των πειρατών να είναι καθοριστικό για τη μοίρα του πληρώματος.

Σε αρκετά σημεία, η έκθεση της απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης των ομήρων από τους πειρατές εκπλήσσει το θεατή κρατώντας τον σε εγρήγορση. Ο αρχηγός της ναυτιλιακής εταιρίας (Sοren Malling) απέναντι στην έντονη πίεση αντιτάσσει με σιδερένια πυγμή ένα διπλωματικό πρόσωπ(εί)ο, το οποίο λυγίζει κάποια στιγμή από το τεράστιο βάρος της ευθύνης.

Μια ατμόσφαιρα φόβου και αμφίδρομου άγχους διαχέεται στο περιβάλλον του φιλμ «Πειρατεία στον Ωκεανό». Κάτι που είναι αναμενόμενο. Το στρες διαπερνά αντίστοιχα τόσο τα θύματα όσο και τους απαγωγείς. Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα έρευνες και ιδιαίτερα του G.Pelsmakers («Préparation aux actes d’agression»), μελετητή της ομηρείας, «απαγωγείς και όμηροι βρίσκονται σε μια κρίσιμη κατάσταση επειδή η ένταση φθάνει σε σημείο παροξυσμού. Υπάρχει μια φυσική, πραγματική απειλή των μεν από τους δε, οι επιτιθέμενοι, όμως, αγνοούν τις τυχόν αντιδράσεις των θυμάτων και βρίσκονται σε ετοιμότητα να τις αντιμετωπίσουν».

Η ταινία «Πειρατεία στον Ωκεανό» μεταδίδει αυτήν την αίσθηση της ακραίας έντασης και της αγωνίας η οποία ξεκινώντας από τα θύματα, διαπερνά τους κατακτητές και καταλήγει συσσωρευμένη στους διασώστες-διαπραγματευτές της ναυτιλιακής εταιρίας. Το ότι δε, όλοι είμαστε άνθρωποι και έχουμε τις ίδιες περίπου βασικές ανάγκες για την επιβίωσή μας συνοψίζεται αριστοτεχνικά στη συγκινητική σκηνή ψαρέματος, στη μόνη σκηνή όπου όλοι δείχνουν ενωμένοι.

Ο Tobias Lindholm μάς καλεί, λοιπόν, σε μια ενδιαφέρουσα περιπέτεια στα ανοιχτά της θάλασσας.

Παίζουν: Johan Philip Asbaek, Sοren Malling, Ole Dupont, Dar Salim, Roland Mοller. Η ταινία προβάλλεται από τη Feelgood Entertainment.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ