Το τηλεοπτικό φαινόμενο που έβαλε τον πυρηνικό όλεθρο στις οθόνες μας.

Έχει σπάσει κάθε ρεκόρ. Έχει βάλει τη μαυρίλα στην τηλεοπτική μας ζωή. Έχει αναδειχτεί η κορυφαία σειρά κατακτώντας την πρώτη θέση στην βαθμολογία του imdb- ναι, αφήνοντας πίσω σειρές όπως το Breaking Bad και το Game of Thrones. Τέτοια είναι η δυναμική του outsider, Chernobyl, που κατάφερε να αυξήσει πάνω από 40% τις επισκέψεις στην ουκρανική «πόλη φάντασμα».  

Η σειρά του HBO που φέρνει στις οθόνες μας το καταστροφικό πυρηνικό ατύχημα του 1986 έχει τρελή πέραση αυτό το καλοκαίρι ξεσηκώνοντας κύμα, θεωρητικών και μη, συζητήσεων για την αντισοβιετική της προσέγγιση, την ιστορική της ανακρίβεια σε κάποια σημεία, τον τρόπο που διαχειρίζεται και αισθητικοποιεί τον ανθρώπινο πόνο και τρόμο αλλά και την αδυναμία της να συλλάβει την ιεραρχία και τις σχέσεις εξουσίας που χαρακτήριζαν τη σοβιετική δομή.   

Σίγουρα οι δημιουργοί της σειράς, Craig Mazin (σεναριογράφος γνωστός από τις ταινίες Hangover ΙΙ και ΙΙΙ και Scary Movie 3 και 4) και Johan Renck (σκηνοθέτης βιντεοκλίπ), πήραν ένα πυρηνικό ατύχημα χωρίς προηγούμενο στην ανθρώπινη ιστορία και το μετέτρεψαν σε μια συμβατική, κλειστοφοβική ιστορία καταστροφής χρησιμοποιώντας τον τρόμο, το σασπένς και τη σκοτεινή ατμόσφαιρα, κάνοντας απλουστεύσεις, παραλείψεις και προσθήκες.  

Ίσως είναι λίγο άδικο όμως να της ζητάμε ιστορική ακρίβεια τη στιγμή που μιλάμε για μυθοπλασία που στηρίζεται σε μαρτυρίες σχετικές με το πραγματικό γεγονός, αν και γίνονται κατανοητοί οι φόβοι πως η σειρά θα καλύψει, αντί για τα ιστορικά ντοκουμέντα, στη συνείδηση και τη μνήμη του κόσμου το κενό που άφησε η τρομακτική σιωπή γύρω από το πραγματικό γεγονός.  

Άδικο επίσης, ίσως και αδιάφορο ή αποπροσανατολιστικό, είναι να της προσάπτουμε πονηρές ψυχροπολεμικές προθέσεις επειδή πρόκειται για mainstream αμερικάνικη παραγωγή, τη στιγμή μάλιστα που προσπαθεί να αναδείξει την (διαχρονική) αδιαφορία του (όποιου) συστήματος και την αδράνεια της εξουσίας μπροστά σε μια τεράστια καταστροφή. Ναι, ίσως αδυνατεί να κατανοήσει, με μικρές εξαιρέσεις στη διάρκεια των επεισοδίων της, τη γραφειοκρατία και τις σχέσεις εξουσίας που χαρακτήριζαν το σοβιετικό καθεστώς. Όμως συλλαμβάνει εξαιρετικά την καταστροφή και την αίσθηση του αόρατου φόβου που ήταν το αποτέλεσμα.

Η σειρά σίγουρα είτε το θέλει είτε όχι έχει ιστορική ευθύνη, όμως παραμένει ένα προϊόν μυθοπλασίας με στοιχεία ιστορικού δράματος που συνδυάζει την ιστορία με την φαντασία και ως τέτοιο ίσως πρέπει να το αντιμετωπίζουμε- διαθέτοντας φυσικά και την ανάλογη κριτική στάση απέναντι στο θέμα ως θεατές. 

Η μίνι σειρά 
Έχοντας περάσει ένα «ασφαλές» χρονικό διάστημα από την τραγωδία του Τσερνόμπιλ, με τις μνήμες κάπως νωπές και τον σκοτεινό τουρισμό να ανθεί τα τελευταία χρόνια- και η ίδια η παρακολούθηση της σειράς αποτελεί ένα είδος light σκοτεινού τουρισμού-, έρχεται η σειρά Chernobyl για να μας μεταφέρει το χρονικό του ατυχήματος μέσα από πέντε επεισόδια. Το σενάριο βασίζεται εν μέρει στο βιβλίο Τσέρνομπιλ, Ένα χρονικό του μέλλοντος της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς. 

Η Σβετλάνα Αλεξίεβιτς τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2015.  

Έχοντας κάνει τρομερή δουλειά στην επιλογή της μουσικής και την αναπαράσταση της εποχής- μόνο η γλώσσα τούς διαφεύγει αλλιώς θα ξεγιελιόσουν πως είναι παλιά η σειρά-, με μια γκρίζα και παγωμένη χρωματική παλέτα και υποτονικά φωτισμένα πλάνα που στερούν το χρώμα ακόμα και όταν υπάρχει, οι δημιουργοί του Chernobyl αφηγούνται την ζοφερή ιστορία. Και την αφηγούνται συνθέτοντας ένα μωσαϊκό ανθρώπων και ιστοριών, άλλοτε μικρότερων και άλλοτε μεγαλύτερων. Οι ιστορίες αυτές γεννιούνται γύρω και μέσα στην καταστροφή δείχνοντάς την ακριβώς όπως είναι, μια αόρατη απειλή που τσακίζει από τη μια την ψυχή με τη συνειδητοποίηση του θανάτου και από την άλλη το σώμα με την οπτικοποίηση του αποκρουστικού πόνου. Ενός διεστραμμένου- γιατί έχει προηγηθεί στην πραγματική ζωή- σωματικού πόνου που αγγίζει το είδος των ταινιών body horror και παραλύει και εσένα που τον παρακολουθείς. 

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΡΔΑΛΑΧΑΚΗ / [email protected]