Δέκα οκτώ χρόνια μετά το «Πριν Το Ξημέρωμα» (1995) και εννιά χρόνια μετά το «Πριν Το Ηλιοβασίλεμα» (2004), ξαναβρίσκουμε τη Ζουλί Ντελπί και τον Ίθαν Χοκ στους αντίστοιχους ρόλους της Σελίν και του Τζέσε στην ταινία «Πριν Τα Μεσάνυχτα».

«Πριν τα μεσάνυχτα» («Before Midnight»)

Η κάμερα παρακολουθεί την εξέλιξη της σχέσης αυτού του ιστορικού, θα λέγαμε, ζευγαριού και μέσα στο αφηγηματικό διάστημα μερικών ωρών μάς αποκαλύπτει πολλά πάνω στη ζωή, τον έρωτα, την αγάπη, τη φθορά και την καταλυτική δύναμη του χρόνου.

Σε αντίθεση με τα δύο προηγούμενα φιλμ της τριλογίας, όπου διαγραφόταν η αρχή μιας πιθανής σχέσης και μιας μεγάλης ιστορίας αγάπης, στο «Πριν Τα Μεσάνυχτα» βρίσκουμε το ζευγάρι παντρεμένο, με δύο δίδυμες κόρες. Μένουν μόνιμα στο Παρίσι αλλά η ιστορία εκτυλίσσεται στην Ελλάδα όπου περνούν τις διακοπές τους και πιο συγκεκριμένα στην ευρύτερη περιοχή της Μάνης.

Στην αρχή της ταινίας, με ένα μακρύ μονοπλάνο μέσα σε ένα αυτοκίνητο που θυμίζει αφηγηματική τεχνική του Κιαροστάμι, μας αποκαλύπτονται οι σχέσεις του ζευγαριού, η ευνόητη οικειότητα που έχει αναπτυχθεί μεταξύ τους, η αγάπη αλλά και τα προβλήματά τους. Ο Τζέσε μόλις έχει αποχωριστεί από τον έφηβο γιο που έχει με την πρώτη γυναίκα του και αισθάνεται ενοχές επειδή δεν είναι κοντά του. Από την άλλη, η Σελίν έχει μια καλή δουλειά στο Παρίσι και δεν δείχνει πρόθυμη να τον ακολουθήσει, σε περίπτωση που αυτός αποφασίσει να μετοικίσει στην Αμερική για να είναι κοντά στο γιο του.

Στη συνέχεια, ακολουθούν διάφορα πλάνα ειδυλλιακής ελληνικής εξοχής όπου η οικογένεια περνά ευχάριστες διακοπές, χαλαρώνοντας, τρώγοντας, κάνοντας αστεία και συζητώντας με φίλους. Οι διάλογοι είναι πλούσιοι, μεστοί από νοήματα και αλήθειες πάνω στις σχέσεις των ζευγαριών που συνδιαλέγονται, πάνω στον έρωτα, το πρώτο σκίρτημα, την τριβή του χρόνου, την εξέλιξη των συναισθημάτων… πάνω στη ζωή. Ο αντιφατικός χαρακτήρας της ζωής, όπου το σταθερό και το ρευστό βρίσκονται σε μια αλληλοδιαδοχική συνύπαρξη, διαπερνά τη συζήτηση που αναπτύσσεται σε αυτό το συμπόσιο μεταξύ φίλων και βρίσκει την απόληξή της στα λόγια της γηραιότερης (Ξένιας Καλογεροπούλου).

Το εφήμερο και η ιδέα ότι «όλοι είμαστε περαστικοί» είτε από τη μνήμη των άλλων, είτε από τη ζωή με το θάνατο που τη συνοδεύει, σφραγίζουν ένα διάλογο που ρέει ευχάριστα με απόλυτη φυσικότητα και καθόλου προσποίηση. Μήπως ένα κλείσιμο ματιού του σκηνοθέτη στην ιδέα του τρένου του «Πριν Το Ξημέρωμα» όπως και στο σύντομο πέρασμα του Τζέσι από το Παρίσι στο «Πριν Το Ηλιοβασίλεμα»;

Αυτή η ιδέα του περαστικού, του πρόσκαιρου και του εφήμερου διατρέχει ως καθοδηγητικός αφηγηματικός ιστός και τις τρεις ταινίες της τριλογίας. Η έννοια του ρευστού ενσωματώνεται εύστοχα στα πλάνα της περιήγησης και των συνεχών περιπάτων του Τζέσι και της Ζουλί. Ο σκηνοθέτης Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ, θαυμαστής του Τζέιμς Τζόυς και επηρεασμένος από το έργο του «Οδυσσέας», χρησιμοποιεί την περιπλάνηση ως νοηματοδoτικό παράγοντα στις ταινίες του «Πριν…».

Ο χρόνος παίζει τον πρωταγωνιστικό ρόλο και στις τρεις αφηγήσεις συνιστώντας μία από τις κύριες δυνάμεις του φιλμικού λόγου του σκηνοθέτη. Και οι τρεις ιστορίες εξελίσσονται κατά τη διάρκεια μερικών ωρών, με ένα χρονικό όριο και ένα επικείμενο τέλος να πλησιάζει απειλητικά: είτε πριν το ξημέρωμα, είτε πριν το ηλιοβασίλεμα είτε πριν τα μεσάνυχτα.

Στις δύο πρώτες, οι ήρωες είχαν λίγες ώρες για να γνωριστούν καθώς η ζωή τούς επέβαλε να αποχωριστούν ο ένας από τον άλλον μετά από τη σύντομη συνάντησή τους. Στο «Πριν Τα Μεσάνυχτα» είναι βέβαια παντρεμένοι και δεν είναι έκδηλη η απειλή της φυγής. Ωστόσο, η ιδέα του αποχωρισμού υποθάλπεται αν λάβουμε υπόψη την εξέλιξη των γεγονότων που τους αφορούν και που συζητούσαν μέσα στο αυτοκίνητο. Μήπως o τίτλος «Πριν τα Μεσάνυχτα» είναι η μεταφορά μιας πορείας που έχει κάνει τον κύκλο της –όπως και η ημέρα εξάλλου- και τείνει προς το τέλος της;

Ένα ευρηματικό plan-séquence μέσα στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου θα φέρει στην επιφάνεια όλες τις πικρές αλήθειες του ζευγαριού, τις μικρότητες μιας καθημερινής συμβίωσης, διάφορες απογοητεύσεις, τη φθοροποιό δύναμη της συνήθειας και του χρόνου. Η τετ-α-τετ συζήτηση μέσα στον απομονωμένο χώρο παραδίδει ένα «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» με φυσικό και ρεαλιστικό ύφος. Μια σκηνή με την οποία πολλά ζευγάρια χρόνιας συμβίωσης θα ταυτιστούν.

Το ντεκόρ μέσα στο οποίο δρουν οι ήρωες δεν είναι τυχαίο. Και στις τρεις ταινίες πλάνα εξωτερικών χώρων εναλλάσσονται με πλάνα εσωτερικών, κλειστών περιφραγμένων, κάποιες φορές, χώρων. Η χρήση των ντεκόρ δημοσίου ή εξωτερικού χώρου κινεί την αφήγηση τοποθετώντας τους ήρωες έξω από τα πλαίσια της καθημερινότητας δίνοντας μια μαγική διάσταση στις περιπλανήσεις τους.

Το ντεκόρ των κλειστών χώρων μέσα στο οποίο δρουν αντίστοιχα τα κεντρικά πρόσωπα χρησιμεύει ως τόπος ανάπτυξης, εξέλιξης και επίδειξης των συναισθημάτων ή ως καθρέπτης της σχέσης τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι και οι δύο ηθοποιοί έχουν συμβάλει στο σενάριο εμπλουτίζοντας το με τις προσωπικές αληθινές τους εμπειρίες και σκέψεις, και καθιστώντας το, έτσι, πιο ρεαλιστικό.

Το «Πριν Τα Μεσάνυχτα» είναι μια ιστορία αληθινή, βαθιά ανθρώπινη και ρεαλιστική που θα συγκινήσει όποιον στοχάζεται πάνω στα ανθρώπινα.

Παίζουν: Ζουλί Ντελπί, Ίθαν Χοκ, Ξένια Καλογεροπούλου, Βάλτερ Λασσαλύ, Σαρλότ Πριορ, Γιάννης Παπαδόπουλος, Αθηνά-Ραχήλ Τσαγκάρη, Πάνος Κορώνης. Η ταινία προβάλλεται από τη Feelgood Entertainment.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ