«Άλλοι σκηνοθέτες βλέπουν τις ταινίες τους και θέλουν να αλλάξουν πράγματα. Εγώ σκέφτομαι ότι δεδομένων των τότε συνθηκών, θα τις έκανα ίδιες». Τα λόγια του μαρτυρούν ένα καλλιτέχνη με αυτοπεποίθηση, κι οι ταινίες του ένα σκηνοθέτη με ταλέντο. Ας γνωρίσουμε λίγο καλύτερα τον Richard Linklater, σκηνοθέτη της ταινίας «Πριν τα Μεσάνυχτα».

Γεννημένος, στις 30 Ιουλίου 1960, και μεγαλωμένος στο Τέξας των ΗΠΑ, ο Richard Linklater υπήρξε λάτρης του σινεμά από νεαρή ηλικία και ξεκίνησε τα πρώτα βήματα ως κινηματογραφιστής, ερασιτεχνικά κι αυτοδίδακτα, όταν με τον πρώτο του μισθό αγόρασε μια κάμερα Super-8 κι έναν προτζέκτορα. Το 1984, σε ηλικία 24 ετών αποφάσισε να σπουδάσει κινηματογράφο στο δημόσιο κολέγιο του Τέξας.

Το 1985, ίδρυσε μαζί με το φίλο και συχνό συνεργάτη του, Lee Daniel, το «Austin Film Society», που είχε ως στόχο να καταστήσει το Τέξας ως κέντρο για τα γυρίσματα και την παραγωγή ανεξάρτητων ταινιών. Η απόπειρα αυτή του Linklater στέφτηκε με επιτυχία, και με τον καιρό η «κοινότητα» αυτή απέκτησε διάσημα μέλη όπως οι Guillermo del Toro, Steven Soderbergh και Quentin Tarantino.

H σχέση με τον τελευταίο είναι τόσο καλή, που το «Austin Film Society» φιλοξενεί, από το 1996, και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Quentin Tarantino. Για μία εβδομάδα, ο δημοφιλής σκηνοθέτης προβάλλει κάποια από τα αγαπημένα του φιλμ, από την προσωπική του συλλογή, και τα σχολιάζει με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο.

Η πρώτη κινηματογραφική δουλειά του Richard Linklater ήταν η ταινία «Slacker» (σημαίνει τεμπέλης), με προϋπολογισμό μόλις 23.000 δολάρια. Η ταινία ξεπέρασε σε εισπράξεις το εκατομμύριο και προτάθηκε για βραβείο ανεξάρτητης ταινίας. Παράλληλα θεωρήθηκε ως μανιφέστο για μια ολόκληρη γενιά, τη Gen X, που ενδιαφέρεται περισσότερο για την κοινωνικοποίηση παρά για την καριέρα της.

Ωστόσο ο Linklater, δε φάνηκε να «αγκαλιάζει» το ρόλο του εκπρόσωπου της γενιάς αυτής, αφού είναι μεγαλύτερος, και ανήκει στην προηγούμενη, τη μεταπολεμική γενιά, τους «Baby Boomers». Εκτός όμως από το ρόλο αυτό, το φιλμ χάρισε στο σκηνοθέτη καλτ στάτους στο χώρο του ανεξάρτητου σινεμά. Δύο χρόνια αργότερα επέστρεψε και καθιέρωσε τον τιμητικό του τίτλο, με το «Νεανικά Μπερδέματα», το οποίο συγκέντρωσε 8 εκατομμύρια και ανέδειξε τον τεξανό ηθοποιό Matthew McConaughey.

Οι πρωταγωνιστές της ταινίας «Πριν τα Μεσάνυχτα», Ethan Hawke και Julie Delpy, επισκέφθηκαν πριν λίγες μέρες την Αθήνα για την πρεμιέρα της ταινίας τους.

Το 1995 υπήρξε κομβική χρονιά για τον Linklater, καθώς κέρδισε τη Χρυσή Άρκτο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ του Βερολίνου για την ταινία «Πριν το Ξημέρωμα», με τον Ethan Hawke και τη Julie Delpy. Η ιδέα για το σενάριο του ήρθε όταν πέρασε ένα ολόκληρο βράδυ κάνοντας βόλτα στη Φιλαδέλφεια με μια γυναίκα που είχε γνωρίσει, την Amy. Η συνεργασία του με τον Ethan Hawke συνεχίστηκε και το 2001, με την ταινία «Συνειδητή Ζωή». Η ιδιαίτερη τεχνοτροπία της ταινίας, που χρησιμοποίησε και στο «A Scanner Darkly» με τα γυρίσματα να διαρκούν 23 μέρες και η διαδικασία του animation 18 μήνες, ενθουσίασε κοινό και κριτικούς, με τον καταξιωμένο Roger Ebert να γράφει ότι «εξυπηρετεί πλήρως τους στόχους του έργου».

Το 2004, έχοντας ήδη κερδίσει φήμη και στο mainstream χώρο χάρη στο «Ένα Σχολείο πολύ Ροκ» με τον Jack Black, επιστρατεύει ξανά τους Hawke και Delpy, για να πρωταγωνιστήσουν αλλά και για να γράψουν το σενάριο του «Πριν το Ηλιοβασίλεμα», του δεύτερου μέρους της τριλογίας. Πιστός στον τίτλο του φιλμ, ο σκηνοθέτης πραγματοποιεί λήψεις μόνο τις απογευματινές ώρες, κρίνοντας ότι αυτό θα αυξήσει ακόμα περισσότερο τη φήμη της ταινίας. Οι προσδοκίες του επαληθεύτηκαν με την ταινία να γίνεται μεγάλη επιτυχία, φτάνοντας στα Oscars με υποψηφιότητα για το Καλύτερο Σενάριο. Η εφημερίδα Guardian την κατατάσσει στη λίστα με τις καλύτερες ρομαντικές ταινίες όλων των εποχών, και οι κριτικοί συμφώνησαν ότι επρόκειτο για μια από τις ελάχιστες φορές που το sequel ξεπερνά το πρώτο έργο. Η κριτικός των Times του Λος Άντζελες έγραψε «ότι είναι πιο βαθύ και πιο αληθινό» κι ο R. Ebert έκανε λόγο για μια «γιορτή του κινηματογραφικού διαλόγου». Πράγματι ο Richard Linklater είναι φανατικός του διαλόγου, και πιστεύει ότι ο διάλογος σε μια ταινία ενισχύει την αυθεντικότητά της.

Το επόμενο βήμα του, σε τελείως διαφορετική κατεύθυνση, ήταν το «Fast Food Nation». Η ταινία τα βάζει με τη κουλτούρα και τη βιομηχανία του γρήγορου και τρομερά βλαβερού φαγητού μέσα από διάφορες ιστορίες κατανάλωσης. Το έργο θεωρήθηκε θαρραλέο εγχείρημα, έφτασε μέχρι τις Κάννες και την υποψηφιότητα για Χρυσό Φοίνικα, αλλά ο σκηνοθέτης κατηγορήθηκε παράλληλα για διδακτισμό (Times της Νέας Υόρκης). Σύμφωνα με τον Linklater είναι δύσκολο για ένα δημιουργό να κάνει κάτι τόσο νέο και διαφορετικό. «Αν δεν είναι σίκουελ, remake ή υπερβολική κωμωδία, κανένα στούντιο δεν ενδιαφέρεται. Ένα ίχνος έμπνευσης και εξυπνάδας να διακρίνουν σε σένα, σε απορρίπτουν», έχει δηλώσει.

«Πριν τα Μεσάνυχτα»

O Ethan Hawke σε σκηνή της ταινίας «Πριν τα Μεσάνυχτα».

Φέτος ο Αμερικανός σκηνοθέτης, πιστός στο ραντεβού του κάθε 9 χρόνια, κλείνει την «τριλογία του Πριν», όπως έχει ονομαστεί με το «Πριν τα Μεσάνυχτα». Οι Ethan Hawke και Julie Delpy βάζουν ξανά την υπογραφή τους στο σενάριο και μεταφέρουν το ώριμο ρομάντζο τους στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στη Μεσσηνία.

Παρότι πιστεύει ότι η αγάπη είναι αυτή που διατηρεί μια μακροχρόνια σχέση, ο Richard Linklater, είναι πολύ δύσπιστος απέναντι σε αυτό που λέμε έρωτας με την πρώτη ματιά. «Η αντίληψη πως η αγάπη είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη ερωτική έλξη είναι πολύ πρόσφατη και λίγο σαθρή. Γι’ αυτό και στην ιστορία οι περισσότεροι γάμοι που άντεξαν στο χρόνο ήταν οι προγραμματισμένοι, αυτοί δηλαδή που δεν ήταν στο χέρι των εμπλεκόμενων. Γιατί όταν είσαι ερωτευμένος δεν μπορείς να σκεφτείς και να αποφασίσεις λογικά».

Ενδεικτική Φιλμογραφία: «Slacker» (1991), «Νεανικά Μπερδέματα» (1991), «Πριν το Ξημέρωμα» (1995), «Άγρια Νύχτα στη Μικρή Πόλη» (1996), «Συνειδητή Ζωή» (2001), «Tape» (2001), «Ένα Σχολείο Πολύ Ροκ» (2003), «Πριν το Ηλιοβασίλεμα» (2004), «Fast Food Nation» (2006), «A Scanner Darkly» (2006), «Εγώ κι ο Orson Welles» (2008), «Επάγγελμα Νεκροθάφτης» (2011), «Πριν τα Μεσάνυχτα» (2012).

Πληροφορίες: Η ταινία «Πριν τα Μεσάνυχτα» προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από τις 13 Ιουνίου.

NANTIA KAKΛΗ