Joker, Ιρλανδός ή Παράσιτα;

Είναι η χρονιά που οι «Avengers» έγραψαν ένα επικό επίλογο και η χρονιά που στην εκπνοή της ξεμύτισε άλλο ένα «Star Wars». Είναι η χρονιά που μας έδωσε την ευκαιρία να καμαρώσουμε τον Γιώργο Λάνθιμο στην τελετή απονομής των Oscars αλλά και στο Φεστιβάλ των Καννών. Στην πρώτη διεκδικώντας ένα βραβείο, στη δεύτερη ως μέλος της Κριτικής Επιτροπής. Είναι η χρονιά που ο Κώστας Γαβράς δίχασε το κοινό με μία πολύ μέτρια ταινία ενώ την ίδια ώρα στη Γαλλία άρχισε να ανθεί κινηματογραφικά ο Ladj Ly. 

Είναι η χρονιά που οι δυναμικές κυρίες «Captain Marvel» και «Alita» έβαλαν κάποια πράγματα στη θέση τους και η χρονιά που αρκετοί σκηνοθέτες επανενώθηκαν με αγαπημένους τους ηθοποιούς. Ο Pedro Almodóvar συνάντησε για όγδοη φορά την αρσενική του μούσα, Antonio Banderas, και ο Noah Baumbach τον Adam Driver για τέταρτη τη στιγμή που ο Martin Scorsese ξανασυνάντησε τον παλιόφιλό του Robert De Niro στο απόλυτο κινηματογραφικό reunion όπου (προσ)κάλεσε όλους τους μεγάλους της παλιάς σχολής.

Κοιτώντας λοιπόν πίσω και επανεξετάζοντας αυτή τη γεμάτη κινηματογραφική χρονιά που μας αφήνει, κρατάμε: 

1.Τη δημοφιλία του «Joker»

Αναμφισβήτητα η ταινία της χρονιάς. Όχι γιατί είναι η καλύτερη ή η πιο βαθιά ή η πιο άρτια ταινία που είδαμε φέτος. Αλλά γιατί κατάφερε να φέρει στις αίθουσες πλήθη, τι πλήθη, ορδές ανθρώπων που είχαν να πάνε σινεμά από το 2005. Συνοικιακές αίθουσες ξανάνιωσαν, έκτακτες προβολές προστέθηκαν, άλλες ταινίες έφευγαν άκλαυτες με αντικατάσταση προβολής «Joker», πολίτες στο Χονγκ Κονγκ, τη Χιλή και το Λίβανο διαδήλωσαν κατά των κυβερνήσεων τους χρησιμοποιώντας την αλά Joaquin Phoenix εικόνα του Joker και ανάμεσα σε όλα αυτά στην Ελλάδα κάποιοι ανήλικοι εκδιώχτηκαν φέρνοντας στην επιφάνεια διάφορα άλλα προβλήματα σχετικά με τα όρια καταλληλόλητας για την παρακολούθηση μιας κινηματογραφικής ταινίας αλλά και γενικότερα με τα όρια της κοινωνίας μας.  

Όπως και να’χει η χαρακτηρισμένη με δείκτη καταλληλόλητας R, και άρα ακατάλληλη για κάτω των 18 ετών, ταινία «Joker» έσπασε το φράγμα του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων στο παγκόσμιο box office και στέφεται η πιο εμπορική ακατάλληλη ταινία αφήνοντας πίσω της τον αθυρόστομο φαφλατά Deadpool 1 και 2. Στην εισπρακτική επιτυχία αν προσθέσουμε το σχετικά μικρό budget της ταινίας με την απουσία εφέ, σκηνών μάχης και δύσκολων εξωτερικών γυρισμάτων, καταλαβαίνουμε ότι το πραγματικό κέρδος που απέφερε είναι πάρα πολύ μεγαλύτερο.  

Η ποιότητα της ταινίας του Todd Phillips, γιατί πρόκειται για μια πραγματικά καλή ταινία, άρχισε να μας υποψιάζει όταν ο «Joker» κέρδισε το Χρυσό Λέοντα στο 76o Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας. Πιθανότατα ο Joaquin Phoenix θα βραβευτεί με Oscar για την ερμηνεία του, αν και δεν το χρειάζεται καθόλου για να ξέρει και ο ίδιος και όλος ο υπόλοιπος κόσμος πόσο αποθέωσε τον ρόλο του. Η ταινία ολόκληρη ήταν αυτός ο άνθρωπος και η ανάλυση του χαρακτήρα του και στην πραγματικότητα δεν θα λειτουργούσε τίποτα αν δεν ήταν αυτός τέλειος. Τέλειος όμως. Η προσωπικότητα του Joker όπως προέρχεται από το κόμικ πρόκειται για ένα ρόλο αβανταδόρικο που οποιασδήποτε κληθεί να τον υποδυθεί θα τον ερμηνεύσει τουλάχιστον αξιοπρεπώς μέτρια. Το έχουμε ήδη δει πολλές φορές. Η ταινία του Phillips όμως έτσι όπως είναι δομημένη απαιτεί μία ερμηνεία ισοπεδωτική. Και την έχει. Αν δεν την είχε, η πρωτότυπη, ρεαλιστική, ψυχολογική προσέγγισή της που τόσο μας εντυπωσιάζει θα υστερίαζε όπως το γέλιο του ήρωά της. Και τότε θα λέγαμε άλλα.  

2. Τα διαμάντια του Netflix 

Κι αν έχουν γραφτεί αναλύσεις, κι αν έχουν ειπωθεί καταστροφολάγνες γνώμες για το κινηματογραφικό τοπίο όπως διαμορφώνεται από τις online πλατφόρμες, κι αν έχουν βγει τα μαχαίρια μεταξύ των φεστιβάλ και των υπηρεσιών streaming, κι αν έχουν χυθεί ποτάμια δακρύων από σκηνοθέτες που τις απορρίπτουν, κι αν μέσα από εκείνους που τις αποδέχονται αναδύονται άλλα παράδοξα- ναι, ευθεία αναφορά στον Martin Scorsese και στο ανάθεμα των ταινιών της Marvel.  

Αν καλοκοιτάξεις την κατάσταση, βρισκόμαστε στο μεταίχμιο. Το κινηματογραφικό τοπίο αλλάζει. Ίσως δεν πρόκειται τόσο για πόλεμο μεταξύ κινηματογράφου και υπηρεσιών streaming όσο για ένα νέο περιβάλλον μέσα στο οποίο θα πρέπει να βρούνε ισορροπίες οι δύο αυτές συνιστώσες που εξ’ ορισμού ούτε αντίθετες είναι ούτε εχθρικές η μία στην άλλη. Το μόνο πόλεμο που προσωπικά βλέπω είναι μεταξύ των αμερικανικών πολυκινηματογράφων που μπλοκάρουν τις προβολές των ταινιών παραγωγής Netflix. 

Πρώτο τάραξε τα νερά το Netflix, πρώτο δαιμονοποιήθηκε και πρώτο έκανε σοβαρούς συμβιβασμούς και κινήσεις καλής θέλησης. Το 2019 βρήκε όμως το Netflix να βάλλεται από τον ανταγωνισμό καθώς το φθινόπωρο λανσαρίστηκαν οι νέες streaming υπηρεσίες Disney+ και Apple TV+, εποχή που συμπέφτει σοφά με τη «χρυσή» περίοδο της πλατφόρμας που κινηματογραφικά έχει πάρει φωτιά- ποιοτικά γιατί ποσοτικά η ταινιοθήκη μειώνεται. Από το Νοέμβριο το Netflix έχει ρίξει αρκετό νερό στο κρασί του προβάλλοντας πρώτα στις κινηματογραφικές αίθουσες πολλές από τις παραγωγές του οι οποίες γίνονται διαθέσιμες στην πλατφόρμα έπειτα από μικρό χρονικό διάστημα αλλά σίγουρα όχι έπειτα από τρεις μήνες όπως είχαν ζητήσει οι αιθουσάρχες και τα κινηματογραφικά στούντιο, με αποτέλεσμα συχνά οι αμερικανικές αίθουσες να εμποδίζουν τις προβολές των ταινιών της πλατφόρμας.

Το σινεμά είναι ένα ταξίδι ελεύθερο, περιπετειώδες και δίχως καμία ιδέα για το πού οδηγεί. Alberto Barbera, διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας 

Το Netflix από τη μεριά του φαίνεται να αντιμετωπίζει με τον πλέον δημιουργικό τρόπο τον αποκλεισμό των ταινιών του καθώς στην περίπτωση του «Ιρλανδού» αποφάσισε να ανακαινίσει και να διαμορφώσει σε κινηματογραφική αίθουσα το θέατρο «Belasco» του Broadway ώστε να φιλοξενήσει την προβολή της ταινίας ενώ στην περίπτωση της «Ιστορίας Γάμου» αποφάσισε να αγοράσει τον ιστορικό κινηματογράφο «Paris Theater», η λειτουργία του οποίου είχε διακοπεί μερικούς μήνες νωρίτερα.  

Αποθεώνοντας την χαλαρή πολιτική που ξεκίνησε με το πολυβραβευμένο «Ρόμα» το Netflix κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες ταινίες κράχτες από δεξιοτεχνικά χέρια και με μεγάλα ονόματα. Ο λόγος για τις ταινίες «The Irishman» (Ο Ιρλανδός) του Martin Scorsese, «Marriage Story» (Ιστορία Γάμου) του Noah Baumbach και «The Two Popes» (Οι Δύο Πάπες) του Fernando Meirelles. Πέρα από αυτές, κινηματογραφική διανομή είχαν -όχι στη χώρα μας- οι αρκετά καλές «The Laundromat» (Το Ξέπλυμα) του Steven Soderbergh, «Dolemite Is My Name» (Με λένε Dolemite) του Craig Brewer, «The King» (Ο Βασιλιάς) του David Michôd με ένα για άλλη μια φορά εξαιρετικό Timothée Chalamet κι ένα για άλλη μια φορά αδιάφορο αλλά ευτυχώς φευγαλέο Robert Pattinson, το εξαιρετικό animation «Klaus» (Κλάους: Το Μυστικό των Χριστουγέννων) των Sergio Pablos και Carlos Martínez López, το πολλά υποσχόμενο αλλά ακόμα στην αρχή «Atlantique» της Mati Diop που παρουσιάστηκε και βραβεύτηκε με Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών αλλά στη χώρα μας δεν προβλήθηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες και το μελαγχολικά υπέροχο και με σουρεαλιστικές δόσεις animation «I Lost My Body» (Έχασα το σώμα μου) του Jérémy Clapin.  

3. Τον μάλλον ιστορικό Χρυσό Φοίνικα σε μια καταπληκτική ταινία 

Τη δική του ιστορία έγραψε φέτος ο Bong Joon Ho καθώς κατακτώντας τον Χρυσό Φοίνικα στο 72ο Φεστιβάλ των Καννών για την ταινία του «Parasite» (Παράσιτα) έγινε ο πρώτος σκηνοθέτης από τη Νότια Κορέα που κερδίζει αντίστοιχο βραβείο και ο δεύτερος Ασιάτης στη σειρά- πέρυσι το είχε κερδίσει ο Ιάπωνας Hirokazu Koreeda για το «Κλέφτες Καταστημάτων».  

Για την ιστορία, η προβολή στις Κάννες της ταινίας του σκηνοθέτη «Okja» σε παραγωγή Netflix, και η οποία είναι διαθέσιμη στην πλατφόρμα, ήταν η μία εκ των δύο ταινιών που άναψαν πριν από δύο χρόνια το φυτίλι στις σχέσεις μεταξύ του Φεστιβάλ των Καννών και της πλατφόρμας του Netflix ανοίγοντας παράλληλα και τους ασκούς του Αιόλου στις συζητήσεις για τον ενδεχόμενο βλαβερό αντίκτυπο των υπηρεσιών streaming στο μέλλον του κινηματογράφου. Η άλλη ταινία ήταν το «Ιστορίες των Μέιροβιτς (Νέες και επιλεγμένες)» του Noah Baumbach, επίσης διαθέσιμη στην πλατφόρμα.  

Στα «Παράσιτα», ο Bong Joon Ho με διάθεση παρατηρητή της κοινωνίας και βλέμμα σατιρικό, φτιάχνει ένα ιδιαίτερο κινηματογραφικό χώρο όπου συστεγάζει πολλά (κινηματογραφικά) είδη σε μια ιστορία που αναμειγνύει δύο κοινωνικά αντίθετες τάξεις για να αποδείξει ότι λειτουργούν σαν το νερό με το λάδι. Το λάδι επιπλέει όταν πέσει στο νερό. 

Αν χρειάζεται ένα μόνο στοιχείο για να αποκωδικοποιήσουμε την ιστορία της ταινίας, αυτή είναι η τζαμαρία, καθώς η ταινία βασίζεται στον χώρο και την αρχιτεκτονική των κτιρίων που εικονίζει. Ο σκηνοθέτης συνυπογράφοντας και το σενάριο, δημιουργεί μια ιστορία γεμάτη αντιθέσεις τις οποίες, πριν τα γυρίσματα ακόμα, επιθυμεί να οπτικοποιήσει με βάση τον χώρο- τα σπίτια και των δύο οικογενειών είναι προσεκτικά σχεδιασμένα αλλά η πολυτελής κατοικία αποτελεί στην ουσία το βασικό σκηνικό της ταινίας. Τζαμαρίες, στρυμωγμένα και βρώμικα δρομάκια, ηλιόλουστα παράθυρα, δωμάτια, διάδρομοι, σκάλες, κι άλλες σκάλες αποκτούν μια ιδιαίτερη λειτουργία στην ταινία τονίζοντας τις αντιθέσεις στις οποίες συνοψίζεται όλο το θέμα της ταινίας. Αντιθέσεις υλικές, ψυχολογικές, οικογενειακές, ταξικές. Διαβάστε περισσότερα για τα «Παράσιτα» εδώ

4. Τον ερωτισμό μέσα από ταινίες δημιουργών με όραμα 

Ταινία που συνδέθηκε, αν όχι ταυτίστηκε, με τον ερωτισμό είναι το «Portrait of a Lady on Fire» (Πορτρέτο μιας γυναίκας που φλέγεται). Τα ερωτικά vibes της ταινίας συνυπάρχουν με την έντονη νοσταλγία σε μια γλυκιά ταινία χωρίς δραματικούς τόνους, εντάσεις και άνδρες! Στο λεσβιακό δράμα εποχής της Céline Sciamma τα πάντα εκπέμπουν συναίσθημα και τα πάντα καταγράφουν το συναίσθημα σε μια μια ερωτική χορογραφία μεταξύ δύο γυναικών που κινείται ανάμεσα στο ρεαλισμό και την ποίηση. Διαβάστε περισσότερα για το «Πορτρέτο μιας γυναίκας που φλέγεται» εδώ

Σε νοσταλγικούς επίσης τόνους με μία υπέροχη ερωτική υπενθύμιση κινείται η τελευταία ταινία του Pedro Almodóvar «Pain and Glory» (Πόνος και Δόξα), μια ταινία αναφορά, αλλά όχι αυτοβιογραφία, στη ζωή και την τέχνη του Ισπανού σκηνοθέτη. Στην ταινία θα λέγαμε ότι υπερισχύει το στοιχείο του πόνου καθώς ο ήρωας έχει μπει πια σε μια ηλικία που υποφέρει από διάφορα προβλήματα υγείας, ωστόσο, συχνά πηγαίνει πίσω στην ιστορία της ζωής του ανακαλώντας διάφορα επεισόδια από την καθημερινότητα της παιδικής του ηλικίας. Σε μια τέτοια σκηνή ο βασικός ήρωας σε παιδική ηλικία λιποθυμάει όταν αντικρίζει το μεγαλείο της γυμνής σάρκας. Τι αποκάλυψη! Διαβάστε περισσότερα για το «Πόνος και Δόξα» εδώ

Τέτοιες αποκαλύψεις φυλάει συνεχώς για τα μάτια του θεατή και ο σκηνοθέτης Nadav Lapid ο οποίος υιοθετεί μια τελείως διαφορετική χρήση του ερωτισμού στην ταινία «Synonyms» (Συνώνυμα). Η ταινία που κέρδισε την Χρυσή Άρκτο Καλύτερης Ταινίας στο 69ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου μιλάει για ένα νεαρό Ισραηλινό που έρχεται στο Παρίσι με μεγάλες προσδοκίες και πολλή ταραχή. Γρήγορα πέφτει θύμα ληστείας και μένει... γυμνός. Έτσι σαν θεατές εξοικειωνόμαστε με το γυμνό σώμα του Γιοάβ (Tom Mercier) το οποίο φαίνεται να παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην ταινία. Η σωματικότητα με την οποία αποδίδεται η πνευματική ταραχή του ήρωα είναι αξιοπρόσεχτη και σε σημεία πραγματικά εύστοχη, η πιο ερωτική όμως αναδεικνύεται μία σκηνή μεγάλης έμπνευσης, ... με ρούχα και τον Γιοάν να χορεύει τρώγοντας παράλληλα ψωμί! 

Τέλος, αξίζουν αναφοράς, για τους λάθος λόγους, τα χωρίς ρυθμό και αιτία αχαλίνωτα επίπεδα ερωτισμού που διακατέχουν ένα μέρος της ταινίας της Claire Denis «High Life» (Μαύρη Τρύπα). Το αγγλόφωνο ντεμπούτο της Denis στο είδος της διαστημικής επιστημονικής φαντασίας παρασύρεται από μια σεξουαλικότητα που ίσως οφείλεται στην έγκλειστη καθημερινότητα της ταινίας, ωστόσο, χρωστάει στην Juliette Binoche μια τουλάχιστον αλλόκοτη, για να μην πω ντροπιαστική, σκηνή αυτοϊκανοποίησης τη στιγμή που στερεί εντελώς την ερωτική διάθεση στο θεατή. 

5. Κάποιες ιδιαίτερες οικογενειακές καταστάσεις 

Μία σπουδαία λειτουργία που προσφέρουν οι streaming υπηρεσίες είναι η παύση. Και με αυτή τη λειτουργία μπορείς να τεστάρεις πόσο καλή ταινία είναι το «Marriage Story» (Ιστορία Γάμου) του Noah Baumbach. Δεν θα θέλεις να την πατήσεις. 

Μια ιστορία καθημερινή, ίσως και κάπως τετριμμένη, όταν γεμίζει με ειλικρίνεια και τόσο συγκλονιστικές ερμηνείες δεν μπορεί παρά να αγγίξει και τον πιο δύσκολο θεατή. Ένα παντρεμένο ζευγάρι με παιδί χωρίζει. Όχι όποιο κι όποιο ζευγάρι. Ο Adam Driver και η Scarlett Johansson χωρίζουν. Η ιστορία αφορά το διαζύγιο και ο Baumbach το μόνο που κάνει είναι να δώσει χώρο και χρόνο στους ήρωές του να ανακαλύψουν και οι ίδιοι τι έχει πάει στραβά στη σχέση τους. Δεν διαλέγει πλευρά, τους αφήνει να (ξανά)κάνουν τα λάθη τους και μόνοι τους να φτάσουν στο σημείο μηδέν όπου θα ξεστομίσουν κατάρες και υπερβολές, προτού τους αφήσει να ξαποστάσουν στο μόνο τέλος που τους αξίζει. Στη συνειδητοποίηση πως κανένα διαζύγιο δεν μπορεί να τους στερήσει το γεγονός πως αποτελούν οικογένεια.  

Μια επίσης άκρως ενδιαφέρουσα κινηματογραφική οικογένεια μας σύστησαν φέτος οι Νύχτες Πρεμιέρας με την ταινία «The Farewell» (Τρυφερός Αποχαιρετισμός) της Lulu Wang. Η ταινία που κέρδισε το Βραβείο Κοινού στο Sundance αποτελεί ένα εξαιρετικό πρώτο δείγμα της δουλειάς της Wang που συνδυάζει τα οικογενειακά δράματα με τις διαφορετικές κουλτούρες και το χιούμορ. Η ιστορία αφορά την προσπάθεια μια οικογένειας Κινέζων διασκορπισμένων στο χάρτη να αποχαιρετήσει τη γιαγιά που πάσχει από καρκίνο χωρίς όμως να την ενημερώσει για την κατάσταση της υγείας της. «Όταν οι άνθρωποι έχουν καρκίνο, πεθαίνουν. Δεν είναι ο καρκίνος που τους σκοτώνει, αλλά ο φόβος», λέει ένα κινέζικο ρητό. Σοφός και ο κινέζικος λαός.  

Φυσικά υπάρχουν και οικογένειες που δεν ορίζονται από τα κοινά γονίδια και ένα εξαιρετικό τέτοιο κινηματογραφικό δείγμα είναι η ταινία «The Peanut Butter Falcon», η οποία δεν έχει ακόμα προβληθεί στη χώρα μας. Η ταινία των Tyler Nilson και Michael Schwartz αποτελεί σκέτη έμπνευση και ένα υπέροχο μάθημα ζωής και παρακίνησης για το κυνήγι των ονείρων, ακόμα και όταν είσαι ο Zack Gottsagen, έχεις σύνδρομο ντάουν και το όνειρό σου είναι να γίνεις παλαιστής. Μπορεί να βρεθεί στο δρόμο σου ο ψαράς και λίγο μαγνήτης μπελάδων Shia LaBeouf να κινδυνέψεις να σε πνίξει λίγο σε μια λίμνη αλλά τελικά να γίνει το φιλαράκι σου και ο συνοδοιπόρος σου προτού φυσικά τις φας τα για τα καλά γιατί, όπως είπαμε, θες να γίνεις παλαιστής. Και όλα αυτά υπό την επίβλεψη της καλοσυνάτης, σέξι και χήρας Dakota Johnson. Ε ναι! 

6. Μερικές ωραίες αναπαραστάσεις σωμάτων που νοσούν

Αναπολώντας κινηματογραφικές στιγμές μεγάλου σωματικού πόνου, ξεχωρίζουν δύο ήρωες που σωματοποιούν ο μεν την ψυχική νόσο, ο δε την υπαρξιακή αγανάκτηση με την αναζήτηση εθνικής ταυτότητας. Ο λόγος για τον «Joker» του Joaquin Phoenix και τον Γιοάβ του Tom Mercier από την ταινία «Synonyms»(Συνώνυμα). Ο πρώτος αφού μας κάνει να σπαράξουμε και μεις με το υστερικό του γέλιο σκαρφίζεται ένα δεύτερο σώμα για να μπορεί να υπάρχει όταν τον απορρίπτει το σύστημα. O δεύτερος μένει μόνο με το σώμα του, στερείται ακόμα και τη γλώσσα του σε μια προσπάθεια να ελευθερωθεί από το παρελθόν-δυνάστη του. Και δεν είναι τυχαίο ότι η πιο εξευτελιστική του στιγμή είναι η μοναδική φορά που μιλάει την μητρική του γλώσσα.  

Δισυπόστατες μορφές σαν το σώμα του «Joker», αν και όχι τόσο επιτυχημένες, βρίσκονται επίσης στην αυτάρεσκη ταινία «Us» (Εμείς) του Jordan Peele ο οποίος βασίζει ολόκληρη την ταινία του σε μια ιδιαίτερη σωματική δυαδικότητα που πηγάζει από μία ψυχολογική θεωρία η οποία υποστηρίζει την ύπαρξη του σκιώδους εαυτού, της σκοτεινής πλευράς κάθε προσωπικότητας. Τουλάχιστον στο «Εμείς» όταν σταματάς να σκέφτεσαι, τρομάζεις. Διαβάστε περισσότερα για το «Εμείς» εδώ

Αντίθετα, στην πιο άνευρη ταινία με ζόμπι που έχει δει ποτέ η ιστορία του σινεμά τρομάζεις μονάχα στην σκέψη πως ένας σκηνοθέτης της κλάσης του Jim Jarmusch πήρε ένα τέλειο καστ, με ονόματα όπως Bill Murray, Adam Driver, Tom Waits, Chloë Sevigny, Steve Buscemi, Tilda Swinton, κά, κά, μια ενδιαφέρουσα ιστορία με ζόμπι και...εξωγήινους αλλά δεν αξιοποίησε τίποτα απολύτως στην ταινία «The Dead Don't Die» (Οι Νεκροί Δεν Πεθαίνουν).  Καλή καρδιά και κρατάμε μονάχα τη σκηνή της πρώτης επίθεσης στην καφετέρια.

Μένουμε στην κατηγορία ζόμπι για να αναφέρουμε μια μέτρια ταινία με ιδιαίτερο θέμα που αποφεύγει εντελώς την αναπαράσταση του παραδοσιακού νεκροζώντανου αιμοβόρου. Το «Zombi Child» που είδαμε στις Νύχτες Πρεμιέρας διηγείται παράλληλα δύο ιστορίες νεκροζώντανων που συνδέονται με την παράδοση του βουντού και με ένα ποιητικό τρόπο έχουν πολιτικό λόγο. Μόνο ευφράδεια δεν έχουν.

Κρατάμε τη μεταφυσική αύρα και πάμε στα ιδιαίτερα φαντάσματα της θάλασσας που μας συστήνει η Mati Diop στην ταινία της «Atlantique». Η Diop «λερώνει» τα χέρια της με ένα σινεμά που ακόμα δεν της κάθεται καλά αλλά σίγουρα έχει φεμινιστικό και πολιτικό λόγο να αρθρώσει μέσα από τις σκοτεινές φιγούρες με τα λαμπερά μάτια που ξαφνικά εισβάλουν στο δεύτερο μισό μιας ιστορίας που τη συναντάμε συχνά τα τελευταία χρόνια στις ειδήσεις. Ένα ναυάγιο. Το ναυάγιο της Diop ξεκινάει πολύ πριν τον ωκεανό, από τη στεριά της Σενεγάλης. Το ίδιο και τα σάρκινα φαντάσματά της.  

Σε πιο σουρεαλιστικούς ρυθμούς κινείται το animation «I Lost My Body» (Έχασα το σώμα μου) του Jérémy Clapin στο οποίο παράλληλα με την ιστορία του Naoufel, ενός νεαρού αλλά ατάλαντου διανομέα φαγητού ο οποίος ερωτεύεται μία πελάτισσά του, παρακολουθούμε τις περιπέτειες ενός κομμένου χεριού στους δρόμους του Παρισιού. Το χέρι αγωνιά να επανενωθεί με το υπόλοιπο σώμα. Λίγο η υπέροχη μουσική, λίγο η μουντή αισθητική, λίγο οι ιστορίες και οι ιδέες πίσω τους, λίγο πολύ εξαιρετική η ταινία.  

Για το τέλος μένει το «Midsommar» (Μεσοκαλόκαιρο) του Ari Aster. Αυτή η υπερφίαλη, λουλουδερή, ηλιόλουστη, φολκλορική ιστορία τρόμου κρύβει δύο στιγμές πραγματικού τρόμου και σωματικού πόνου. Η μία είναι σχετικά στην αρχή όταν οι ηλικιωμένοι της περίεργης σουηδικής κοινότητας αυτοκτονούν πέφτοντας από ψηλά βράχια και η άλλη είναι κάπου στα μέσα της ταινίας όταν καταλαβαίνεις ότι αργεί να τελειώσει. Ναι, ο σωματικός πόνος εδώ αφορά το θεατή.  

7. Το αντίο της Βαρντά από την Βαρντά 

Είχε ήδη αποχαιρετήσει το σινεμά, όμως το οριστικό της αντίο γράφτηκε πάλι από την ίδια. Η μεγάλη Agnes Varda έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Μάρτιο, πρόλαβε όμως να πει τα τελευταία της κινηματογραφικά λόγια με το αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ «Varda by Agnès»(Η Ανιές με τα Λόγια της Βαρντά). Πρωτοπόρος, φεμινίστρια, πρωτοπαλίκαρο της nouvelle vague, κάπως αταξινόμητη, σκηνοθέτης δίχως κανόνες που υπακούει στον όρο «σινεγραφή», η Varda δίνει ένα τελευταίο μεγάλο masterclass.  

8. Μερικές καλές «νεκραναστάσεις» 

Μια σπουδαία ερμηνεία έφτανε για να επαναφέρει τη Renée Zellweger στην παλιά της αίγλη. Η ταινία «Judy» (Τζούντι) του Rupert Goold για την Judy Garland, την οποία και υποδύεται, της δίνει πρόσφορο έδαφος να ισορροπήσει εξαίσια πάνω στο μύθο μιας θρυμματισμένης προσωπικότητας που λάμπει ακόμα κι όταν νομίζεις πως είναι έτοιμη να καταρρεύσει. Η Zellweger την πίστεψε περισσότερο και της έμεινε πιστή σε όλη τη διάρκεια μιας καλής αλλά όχι καταπληκτικής ταινίας. Τουλάχιστον όχι τόσο καταπληκτικής όσο η πρωταγωνίστριά της.  

Τα πάνω του φαίνεται να πήρε όμως και ο αγαπητός Brad Pitt τον οποίο είχαμε να δούμε στη μεγάλη οθόνη από το μέτριο War Machine- αν εξαιρέσουμε το στιγμιαίο πέρασμά του από το Deadpool 2. Η χρονιά ξεκίνησε για τον Pitt με το «Once Upon a Time... in Hollywood» (Κάποτε στο Χόλιγουντ) του Quentin Tarantino, ταινία αληθινά βαρετή που θα είναι κρίμα να είναι τελικά και η τελευταία του σκηνοθέτη, ωστόσο, ο Pitt είναι απολαυστικός στο ρόλο του σκοτεινού ήρωα με το ακόμα πιο σκοτεινό παρελθόν. Και από νταής και cool γίνεται αστροναύτης με daddy issues στο «Ad Astra» του James Gray. Δραματικοί οι τόνοι σε μια εντυπωσιακή στην εικόνα αλλά όχι ξεκάθαρη στις απαντήσεις που θέλει να δώσει ταινία, το «Ad Astra» μπορεί να μην αποτελεί κανένα αριστούργημα δίνει όμως στον Pitt την ευκαιρία να μας προβληματίσει μέσα από την ερμηνεία του. Και αυτό είναι κάτι.  

...και μερικές άστοχες  

Μπορεί τα οπτικά εφέ που χρησιμοποιούνται στην ταινία «The Irishman» (Ο Ιρλανδός) του Martin Scorsese να είναι υπερσύγχρονα και η τελευταία λέξη της τεχνολογίας, ωστόσο, στα μάτια κάποιων από εμάς ο χρόνος από τα πρόσωπα των Robert De Niro και Al Pacino (ο Joe Pesci φαίνεται πιο πειστικός) δεν σβήνεται με τίποτα. Συνειδητοποιούμε σε ποια εποχή είμαστε από τις αλλαγές στους υπόλοιπους ήρωες, τρέμει η καρδιά μας όταν ο De Niro πάει να χτυπήσει κάποιον και ναι, δεν το βρήκαμε εύστοχο όλο το anti-aging κολπάκι. Ούτε την ταινία βρήκαμε συγκλονιστική. Όχι γιατί είναι κακή, αλλά γιατί την έχουμε ξαναδεί και την έχουμε ξαναδεί από τον ίδιο σκηνοθέτη.  

Δείτε εδώ πώς εφάρμοσαν το πολυσυζητημένο anti-aging εφέ

9. Το Girl Power 

… με κάποιες πολύ «Επικίνδυνες Κυρίες» (Hustlers)

«Αυτή η πόλη, βασικά ολόκληρη η χώρα, είναι ένα strip club. Από τη μία έχεις αυτούς που πετάνε τα λεφτά και από την άλλη αυτούς που χορεύουν» (για τα λεφτά) λέει ο χαρακτήρας της σοφής, σέξι και εντελώς αδίστακτης Ramona (Jennifer Lopez) σε μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις της χρονιάς. Βασισμένη στο άρθρο «The Hustlers at Scores» της Jessica Pressler, η ταινία της Lorene Scafaria αφηγείται την απίστευτη ιστορία μιας παρέας στρίπερ που στα χρόνια της οικονομικής ύφεσης και της επαγγελματικής ανασφάλειας που επέφερε, διεκδίκησε με ένα ανορθόδοξο και φυσικά παράνομο τρόπο τη θέση της στο καπιταλιστικό όνειρο. Οι γοητευτικές κυρίες έβγαιναν με κοτσονάτους και ευκατάστατους γραφιάδες, τους νάρκωναν κι έπειτα τους χρέωναν τεράστια χρηματικά ποσά στις πιστωτικές τους κάρτες. Η ιστορία μπορεί να ακούγεται πολύ αμερικάνικη, ή πολύ σέξι, ή πολύ ανάλαφρη, ωστόσο, είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που καταφέρνει να μιλήσει στον καθένα μας (και) με ένα σοβαρό τρόπο για θέματα της κρίσης αποφεύγοντας τις ηδονοβλεπτικές ματιές, φτιάχνοντας μια ολόκληρη γυναικεία κοινότητα τη στιγμή που παράλληλα δεν προσποιείται ίχνος σοβαροφάνειας.  

Φέτος επίσης η Marvel έβαλε ένα σημαντικό λιθαράκι στη εκπροσώπηση των γυναικών σε ταινίες δράσης γυρίζοντας την πρώτη σόλο ταινία σούπερ ηρωίδας, κατά το ήμισυ μάλιστα σκηνοθετημένη από γυναίκα. Η Brie Larson έγινε η δυναμική «Captain Marvel» των Anna Boden και Ryan Fleck και τελικά αποδείχτηκε λιγότερο αδιάφορη από όσο θα πίστευε κανείς αρχικά. Ευάλωτη αλλά δυνατή, τρίβει τα χέρια της και μας προειδοποιεί πως «δεν είναι αυτή που νομίζουμε» σε μια ταινία που φαίνεται να προλογίζει μια ιστορία μεγαλύτερη. Σαν την ιστορία γυναικείας ενδυνάμωσης που φαίνεται να ξεκινάει να γράφει η Marvel με αναθέσεις σε γυναίκες δημιουργούς πιο δημιουργικών θέσεων, όπως η σκηνοθεσία των επερχόμενων ταινιών «Black Widow» την οποία έχει αναλάβει η Cate Shortland- με την υπέροχη Scarlett Johansson να ηγείται του καστ- και «The Eternals» την οποία έχει αναλάβει η Chloé Zhao.

...κάποιες «Μικρές Κυρίες»

Και κάπου εδώ ακολουθεί ατάκα από ταινία.Κωδικός Μαλάλα. Το αστείο της ταινίας «Booksmart» της Olivia Wilde εκτίμησε ως και η ίδια η Malala Yousafzai! Το «Booksmart» μπορεί να μην αγγίζει το επίπεδο που είδαμε στην συγγενική του ταινία «Lady Bird» δύο χρόνια νωρίτερα καθώς υιοθετεί ένα πιο ξέφρενο, κάφρικο, ανάλαφρο και ντίσκο στιλ, ωστόσο, πρόκειται για μια ταινία που χρησιμοποιεί όλα τα κλισέ της κλασικής νεανικής ταινίας αποδομώντας τα και συχνά  χτίζοντας στη βάση τους μια αστεία, συγκινητική και ενδιαφέρουσα ιστορία για τη φιλία μεταξύ δύο κοριτσιών που συνειδητοποιούν πόσα έχασαν με την απόλυτη αφοσίωσή τους στη μελέτη των μαθημάτων τους. Τρομερές οι Beanie Feldstein και Kaitlyn Dever, ταιριάζουν απίστευτα μεταξύ τους σε σημείο που θες να καταργήσεις τους υπόλοιπους ήρωες της ιστορίας.  

Μιλώντας για «Lady Bird», ατίθασες νεαρές, girl power και φεμινιστική ψυχή θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην αναφερθεί η ταινία «Little Women» (Μικρές Κυρίες) της Greta Gerwig που, ωστόσο, στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες θα πάρει λίγο ακόμα το χρόνο της μέχρι να βγει. Το τρέιλερ έχει κλέψει πολλές καρδιές, οι πρώτες αντιδράσεις για την ταινία είναι διθυραμβικές ενώ η πιθανότητα η Gerwig να διεκδικήσει το Oscar Σκηνοθεσίας συνεχώς και μεγαλώνει. Στην περίπτωση μάλιστα που κάτι τέτοιο συμβεί θα έχει έξτρα ενδιαφέρον καθώς ανάμεσα στα μεγάλα φαβορί που φέτος επίσης αναμένεται να διεκδικήσουν το βραβείο είναι ο επί χρόνια σύντροφός της και πατέρας του παιδιού της, Noah Baumbach.

Όπως επιπλέον μας εξηγεί το hollywoodreporter που τους παίρνει κοινή συνέντευξη εξετάζοντας το ενδεχόμενο να βρεθούν ο ένας απέναντι στον άλλο στη διεκδίκηση του Oscar Σκηνοθεσίας, στην ιστορία του βραβείου δεν έχει ξανασυμβεί κάτι ανάλογο. Τι εννοούμε; Ότι ποτέ ως τώρα δύο σκηνοθέτες που είχαν ερωτική σχέση δεν διεκδίκησαν το ίδιο βραβείο. Κοντά σε αυτή τη συνθήκη έφτασαν οι Kathryn Bigelow και James Cameron όταν το 2010 διεκδίκησαν τα Oscar Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας για τις ταινίες «The Hurt Locker» και «Avatar», αντίστοιχα. Η Bigelow κέδρισε το Oscar, ωστόσο, ο γάμος της με τον Cameron είχε τελειώσει ήδη αρκετά χρόνια νωρίτερα.

«Κουράστηκα να ακούω πως μια γυναίκα είναι ικανή μόνο για αγάπη. Κουράστηκα πια» Jo (Saoirse Ronan)

....και κάποιες μεγάλες
Γυναίκες που ονειρεύονται, γυναίκες που τρέχουν μακριά, γυναίκες που τις κατατρώει το ανεκπλήρωτο. Αυτός είναι ο μικρόκοσμος της ταινίας «Portrait of a Lady on Fire» (Το πορτρέτο μιας γυναίκας που φλέγεται) και αυτή είναι η ιστορία της γυναίκας. Μια ταινία από γυναικεία χέρια, γυναικείο βλέμμα και ιστορία που ούτε άνδρες ήρωες διαθέτει ούτε τους αφορά, η ταινία της Sciamma ξεκινά ως λεσβιακό δράμα εποχής αλλά υπερβαίνοντας γρήγορα αυτό τον -περιοριστικό και ως προς το περιεχόμενο και ως προς την εποχή- χαρακτηρισμό γίνεται μια ταινία για την γυναίκα. Για τη γυναίκα και τις στερήσεις της στην επιλογή, την επιθυμία, τον έρωτα, την τέχνη, την ελευθερία.  Διαβάστε περισσότερα για το «Πορτρέτο μιας γυναίκας που φλέγεται» εδώ

Για το τέλος μια ξεχωριστή περίπτωση, και ελληνική. Κατάφερε να βγει από μια καταστροφή και την κουζίνα της, κυνήγησε τα όνειρα και την αγάπη, ζούσε έξω από νόρμα και έκανε του κεφαλιού της. Έγραφε για την ψυχή της αλλά την ποίησή της την «ξεπουλούσε» για να πληρώσει καμιά δόση. Είχε ψυχή ρεμπέτικη και ροκ και μποέμ γιατί στη σκέψη ήταν ελεύθερη. Γι' αυτό και χόρτασε αγάπη. Αυτό που δεν χόρτασε ήταν ο τζόγος. Γιατί ήταν και γήινη, ανθρώπινη, αυτοκαταστροφική. Αυτή είναι η «Ευτυχία», στιχάκια της οποίας λίγο ή πολύ όλοι ξέρουμε. Η ταινία του Άγγελου Φραντζή για τη σπουδαία στιχουργό Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου είναι μία mainstream εμπορική ταινία, πράγμα που όμως με τίποτα δεν αναιρεί το γεγονός ότι πρόκειται για καλοδουλεμένη ταινία φτιαγμένη από υλικά που σπανίζουν στις ελληνικές παραγωγές- χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν λείπουν οι αδυναμίες ή οι σεναριακές προχειρότητες. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο, ωστόσο, της ταινίας είναι οι σαρωτικές και απόλυτα συμβατές μεταξύ τους ερμηνείες της Κάτιας Γκουλιώνη και της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη που την υποδύονται σε διαφορετικές περιόδους της ζωής της. 

10. Τις ελληνικές διακρίσεις 

Μπορεί το «Ρόμα» να ήταν υπέροχο και το «Πράσινο Βιβλίο» να πήρε το Oscar Καλύτερης Ταινίας, όμως από τις φετινές επιλογές της Ακαδημίας άλλη είναι η εθνικά αγαπημένη μας. Η τεράστια επικράτηση της Olivia Colman στην κατηγορία για τον Α' Γυναικείο Ρόλο άφησε πίσω το μεγάλο φαβορί Glenn Close και χάρισε στην «Ευνοούμενη» του Γιώργου Λάνθιμου το μοναδικό βραβείο Oscar από τις δέκα υποψηφιότητες που είχε κερδίσει η ταινία του. Η «Ευνούμενη» έχοντας  αποσπάσει διάφορες διακρίσεις συνέχισε την επιτυχημένη πορεία της μαζεύοντας βραβεία μέχρι και στην εκπνοή του 2019 όταν στα 32α Ευρωπαϊκά Βραβεία 2019 αναδείχθηκε Καλύτερη Ευρωπαϊκή Ταινία 2019 συγκεντρώνοντας συνολικά οκτώ βραβεία (ανάμεσα στα οποία ήταν και η διάκριση του Λάνθιμου ως Καλύτερου Ευρωπαίου Σκηνοθέτη).  

Από τις αγαπημένες μας επίσης βραβεύσεις της χρονιάς δεν μπορεί να λείπει ο Βασίλης Κεκάτος και η πραγματικά αξιαγάπητη, συγκινητική και αστεία ταινία του «Η Απόσταση Ανάμεσα στον Ουρανό κι Εμάς» (The Distance Between Us and the Sky) η οποία κέρδισε το Χρυσό Φοίνικα Μικρού Μήκους στο Φεστιβάλ των Καννών. Μια ταινία για εκείνους που ξέμειναν στη μέση του δρόμου, μια ταινία για δύο άγνωστους νεαρούς άντρες που εκμηδενίζουν την απόσταση που τους χωρίζει από τον ουρανό, μια ταινία που χαρίζει ένα Φοίνικα στον Κεκάτο καθιστώντας τον τον πρώτο Έλληνα σκηνοθέτη που κερδίζει ανάλογο βραβείο.  

Κείμενο: Βαρδαλαχάκη Ιωάννα
Μοντάζ-Βίντεο: Λώλος Χρήστος