Who is who: Gary Cooper
Ο Gary Cooper σε φωτογραφίες της ταινίας «Ο λαός προστάζει» και σε αμερικανικό γραμματόσημο (στην τελευταία φωτογραφία).
Ο Gary Cooper είναι ο αρχετυπικός καουμπόι του αμερικανικού σινεμά. Όμως αυτή την εβδομάδα «επιστρέφει» στις κινηματογραφικές αίθουσες στο ρόλο ενός άστεγου, πρώην παίκτη του ράγκμπι που εμπλέκεται σε ένα κατασκευασμένο ρεπορτάζ, στην ταινία του Frank Capra «Ο λαός προστάζει». Με αυτή την αφορμή, θυμόμαστε όσες ταινίες θεμελίωσαν τον θρύλο του στο Χόλιγουντ.
Ο Frank James Cooper , όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 7 Μαΐου του 1901 στη Μοντάνα, στο πλούσιο ράντσο του πατέρα του Charles Henry Cooper. Ο πατέρας του ήταν αγρότης από την Αγγλία που είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ και η μητέρα του η Alice, φρόντισε ώστε ο Γκάρι Κούπερ και ο αδελφός του, να λάβουν υψηλού επιπέδου μόρφωση σε σχολεία της Αγγλίας. Όταν ξέσπασε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος τα δύο παιδιά επέστρεψαν στην Αμερική.
Ένα ξαφνικό τροχαίο ατύχημα στην εφηβεία προκάλεσε μεγάλα προβλήματα στον Gary Cooper και του συστήθηκε ως μέθοδος αποθεραπείας η ιππασία. Περιορισμένος στο ράντσο του πατέρα του, ο Cooper κατόρθωσε να τελειοποιήσει την τεχνική του στην ιππασία και να αποκτήσει το απαράμιλλο στυλ-σήμα κατατεθέν στις ταινίες γουέστερν, όπου πρωταγωνίστησε αργότερα.
Σύμφωνα με τον θρύλο, δύο φίλοι του Cooper του υπέβαλλαν την ιδέα να αναζητήσει εργασία ως καουμπόι κομπάρσος σε ταινίες. Πρόσωπο-κλειδί για την είσοδό του στην κινηματογραφική βιομηχανία ήταν η ατζέντης Nan Collins, η οποία πέτυχε να κλείσει για τον γοητευτικό νεαρό άνδρα έναν σημαντικό ρόλο στην ταινία «The winning of Barbara worth». Η σταρ του βωβού κινηματογράφου Clara Bow ενδιαφέρθηκε για τον Κούπερ που έπαιζε σε ορισμένες από τις ταινίες της. Εκείνη την περίοδο ο ηθοποιός κέρδισε αναγνωρισιμότητα εμφανιζόμενος σε μια σειρά βωβών γουέστερν για λογαριασμό της Paramount. Όταν ο ομιλών κινηματογράφος παραμέρισε τους περισσότερους σταρ του βωβού σινεμά, ο Cooper, άρχισε να γίνεται διάσημος. Η πρώτη του μεγάλη επιτυχία ήταν το γουέστερν «The Virginian» (1929) του Victor Fleming, όπου έπαιζε έναν «μάτσο», λακωνικό καουμπόι.
Το 1930 πρωταγωνίστησε στο πλευρό της Marlen Dietrich στο κλασικό ρομαντικό δράμα του Josef von Sternberg «Μorocco» που κέρδισε τέσσερις υποψηφιότητες για Όσκαρ. Στο ρόλο ενός καρδιοκατακτητή Λεγεωνάριου, ο Gary Cooper πληγώνει την καρδιά μιας τραγουδίστριας καμπαρέ (της Marlen Dietrich). Επόμενος σταθμός στην καριέρα του ήταν η ταινία του Frank Borzage «Αποχαιρετισμός στα όπλα». Βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ernest Hemingway το εκπληκτικό αυτό μελόδραμα απέσπασε δύο βραβεία Όσκαρ. Αξιοσημείωτη ήταν η μακρόχρονη φιλία που αναπτύχθηκε ανάμεσα στον Gary Cooper και τον Hemingway.
Ο Gary Cooper συνεχίζει να μονοπωλεί τον κινηματογραφικό φακό ακόμα και στο ερωτικό τρίγωνο της κωμωδίας του Ernst Lubitsch «Design for livening» (1933). Οι εμφανίσεις του σε πολεμικές περιπέτειες συνεχίστηκαν, όπως για παράδειγμα στο «The lives of a Βengal Lancer» (1935), στο οποίο Βρετανοί αξιωματικοί μάχονται Ινδούς επαναστάτες (υποψηφιότητες για 7 Όσκαρ). Με την μοιραία Marlen Dietrich συναντήθηκε ξανά στο ρομαντικό δράμα «Desire» (1936) του Frank Borzage, υποκύπτοντας στη γοητεία της πιο εκθαμβωτικής «κλέφτρας» του σινεμά.
Η πρώτη υποψηφιότητα για Όσκαρ 
Η συνεργασία με τον σκηνοθέτη Frank Capra στην κωμωδία «Mr. Deeds goes to town» του χαρίζει την πρώτη, από τις πέντε συνολικά υποψηφιότητές του για Όσκαρ. Το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’40 είναι επίσης από τις παραγωγικότερες περιόδους της καριέρας του: ξεκινάει με την πρώτη του συνεργασία με τον διάσημο σκηνοθέτη William Wyler στο εμβληματικό γουέστερν «The Westerner» (1940) και συνεχίζεται με το αριστούργημα του Frank Capra «Ο λαός προστάζει» (Meet John Doe) που προβάλλεται σε επανέκδοση αυτή την εβδομάδα στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Υπό τη σκηνοθετική μπαγκέτα του «μάγου» Howard Hawks «μελετά» την αργκό στα χέρια και πάλι της γοητευτικής συμπρωταγωνίστριάς του Barbara Stanwyck, στην κωμωδία «Ball of fire» (1941). Ο θρίαμβος έρχεται όμως με την επόμενη ταινία του Howard Hawks, το βιογραφικό δράμα «Sergeant York» για τον ήρωα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου Αlvin York. O Gary Cooper κερδίζει το πρώτο του Όσκαρ για την ερμηνεία του, ενώ το φιλμ αποτέλεσε τεράστια εμπορική επιτυχία. Η έξοδος στις κινηματογραφικές αίθουσες συνέπεσε με την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ και η πατριωτική ρητορική των χαρακτήρων του έργου, βοήθησε στη στρατολόγηση των νεαρών Αμερικανών. Σύμφωνα με την Wikipedia, οι νεαροί Αμερικανοί πήγαιναν κατευθείαν να καταταγούν στο στρατό, μόλις έπεφταν οι τίτλοι τέλους της ταινίας. Ενσαρκώνοντας τον θρυλικό παίχτη του μπέιζμπολ Λου Γκέρινγκ, στην ταινία του Sam Wood «The pride of the Yankees» κατέκτησε την τρίτη υποψηφιότητα για Όσκαρ. Με την κινηματογραφική μεταφορά του διάσημου μυθιστορήματος του Hemingway «Για ποιον χτυπάει η καμπάνα», πάλι σε σκηνοθεσία του Sam Wood, εμφανίζεται στο πλευρό της Ingrid Bergman αλλά και της «δική μας» Κατίνας Παξινού. Το τεχνικολόρ δράμα επαινέθηκε από τον ίδιο τον Hemingway.
Το παρασκήνιο με την ταινία «Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές»
Οι επόμενες ταινίες του δεν είχαν την αναμενόμενη υποδοχή από το κοινό και τους κριτικούς. Όμως ο Gary Cooper επανήλθε στο προσκήνιο με το κορυφαίο γουέστερν του Fred Zinnemann «Ηigh noon» (1952) («Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές») για το οποίο απέσπασε το Όσκαρ Πρώτου Ανδρικού Ρόλου. Συμπρωταγωνίστρια του ήταν η νεαρή τότε, Grace Kelly.
Το σενάριο και μέρος της παραγωγής της ταινίας είχαν τη σφραγίδα του Carl Foreman. Όμως όταν αυτός μπήκε στο στόχαστρο της επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών και αρνήθηκε να δώσει ονόματα συναδέλφων του, ο συμπαραγωγός Stanley Kramer προσπάθησε να τον πείσει να του παραχωρήσει το μερίδιό του στην εταιρεία. Επιπλέον δραστηριοποιήθηκε ώστε το στούντιο να διώξει τον Foreman από την παραγωγή. Όμως επειδή ο Foreman δεν είχε υπογράψει τα χαρτιά για μια εγγύηση της παραγωγής στην Bank of Αmerica, τελικά παρέμεινε ως παραγωγός.
Πολλοί θεωρούν ότι το γουέστερν ήταν μια αιχμηρή αλληγορία για τους καλλιτέχνες του Χόλιγουντ που φοβούνταν να αντισταθούν στην Επιτροπή των Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Ο Gary Cooper, γνωστός για τις συντηρητικές πολιτικές απόψεις του είχε κληθεί και ο ίδιος στην επιτροπή τη δεκαετία του ’40 αλλά υποτίθεται πως είχε αρνηθεί να καταδώσει ονόματα συναδέλφων του.
Αυστηρή κριτική στην ταινία είχε ασκήσει ο Howard Hawks, προκαλώντας τη δυσαρέσκεια του Fred Zinnemman: «μου είπαν ότι ο Howard Hawks σε διάφορες περιστάσεις λέει ότι γύρισε το Rio Bravo σαν ένα είδος απάντησης στο Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές, επειδή δεν πίστευε ότι ένας καλός σερίφης θα γύριζε στην πόλη ζητώντας από τους ανθρώπους να τον βοηθήσουν να κάνει τη δουλειά του. Με εκπλήσσει αυτός ο τρόπος σκέψης. Οι σερίφηδες είναι άνθρωποι και ποτέ δύο άνθρωποι δεν μοιάζουν. Η ιστορία του φιλμ Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές διαδραματίζεται στην παλιά Δύση όμως στην πραγματικότητα είναι η ιστορία ενός άνδρα που παλεύει με τη συνείδησή του. Με αυτή την έννοια είναι κατά κάποιο τρόπο συγγενής με την ταινία Α man for all seasons. Σε κάθε περίπτωση, ο σεβασμός για τον ήρωα της Δύσης δεν μειώθηκε εξαιτίας της ταινίας Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές».
Ο Cooper συνέχισε να εμφανίζεται σε πετυχημένες περιπέτειες όπως στο γουέστερν «Vera Cruz» (1954) του Robert Aldrich, μια ταινία-σοκ για το κοινό της εποχής. Ο ακραίος αμοραλισμός των χαρακτήρων της ταινίας μπορεί να προκάλεσε συζητήσεις, όμως αυτή η παραγωγή άσκησε βαθιά επιρροή αργότερα στα «σπαγγέτι γουέστερν» του Sergio Leone. Στο «Friendly persuasion» του William Wyler, ο Cooper υποδύεται τον πατριάρχη μιας φιλειρηνικής οικογένειας Κουάκερων την περίοδο του Αμερικανικού Εμφυλίου. Στις τελευταίας κινηματογραφικές του εμφανίσεις συγκαταλέγεται η ρομαντική κωμωδία «Love in the afternoon» του Billy Wilder, στο πλευρό της Αudrey Hepburn.
Το 1960 ο καρκίνος έδωσε τη χαριστική βολή στην υγεία του. Tην επόμενη χρονιά η Ακαδημία Κινηματογράφου θέλησε να τον τιμήσει με ένα Όσκαρ καριέρας αλλά ο ηθοποιός ήταν πολύ άρρωστος για να παρευρεθεί στην τελετή. Το βραβείο παρέλαβε για λογαριασμό του ο στενός του φίλος James Stewart. Ο Gary Cooper πέθανε στις 13 Μαϊου του 1961.
Eνδεικτική φιλμογραφία: The Lucky Horseshoe, 1925 , Ιτ - (It, 1927), Φτερά - (Wings, 1927), Στην αγχόνη - (The Virginian, 1929), Μαρόκο - (Morocco, 1930), Αποχαιρετισμός στη σημαία / Αποχαιρετισμός στα όπλα - (A Farewell to Arms, 1932), Ερωτικές κανδρίλιες - (Design for Living, 1933), Σήμερα ζούμε - (Today We Live, 1933), Θα σ'αγαπώ παντοτινά - (Now and Forever, 1934), Οι λογχοφόροι της Βεγγάλης - (The Lives of a Bengal Lancer, 1935), Ο Πρίγκηψ των Δολλαρίων - (Mr. Deeds Goes to Town, 1936), Ο στρατηγός πέθανε την αυγή - (The General Died At Dawn, 1936), Μπο Ζεστ - (Beau Geste,1939), Ο κατακτητής της Δύσης - (The Westerner, 1940), Ο Λοχίας Γιορκ - (Sergeant York, 1941) - Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου, Ο λαός προστάζει - (Meet John Doe, 1941), Γιαμ γιαμ / Ο καθηγητής και η γυμνή χορεύτρια - (Ball of Fire, 1941), Αποθέωση - (The Pride of the Yankees, 1942), Για ποιόν χτυπάει η καμπάνα - (For Whom the Bell Tolls, 1943), Τιτάνες του Ειρηνικού - (The Story of Dr. Wassell, 1944), Η πόλις των παγίδων - (Along Came Jones, 1945), Σαρατόγκα - (Saratoga Trunk, 1945), Χαλύβδινες ψυχές - (The Fountainhead, 1949), Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές - (High Noon, 1952) , Βέρα Κρουζ - (Vera Cruz, 1954), Άνθρωπος χωρίς όπλα - (Friendly Persuasion, 1956), Αριάν - (Love in the Afternoon, 1957), Ο άνθρωπος της Δύσεως - (Man of the West, 1958).
Μάνια Στάικου
