Ένα ντοκιμαντέρ για μία πρακτική που επηρεάζει εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο.

Πώς γίνεται τόσες γυναίκες στον κόσμο να αποχωρίζονται ένα κομμάτι από τη ζωή τους; Πώς μπορούν να διεκδικήσουν την ισότητα και τη δικαιοσύνη; Το Bref, το βραβευμένο ντοκιμαντέρ της Χριστίνας Πιτούλη, προσεγγίζει το ζήτημα της κλειτοριδεκτομής μέσα από συζητήσεις με ανθρώπους που ζουν ανάμεσα σε δύο αλληλοσυγκρουόμενες κουλτούρες: η μία θεωρεί απάνθρωπο αυτό που η άλλη θεωρεί απαραίτητο.

Μετά από φεστιβάλ ανά τον κόσμο, από την Κολομβία έως την Αγγλία, από την Πορτογαλία έως τον Καναδά, από τη Χιλή έως την Ιταλία, το πολυταξιδεμένο Bref προβάλλεται στο YouTube Channel του Ιδρύματος Ωνάση από τις 6 Φεβρουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα Κλειτοριδεκτομής. Γυναίκες και άνδρες από την Αφρική, που έχουν μεταναστεύσει στην Ισπανία, μιλούν ανοιχτά για αυτό το έθιμο. Οι αντικρουόμενες απόψεις και εμπειρίες τους ρίχνουν φως στη σύνθετη φύση αυτού του διφορούμενου ζητήματος, στην καρδιά του οποίου συγκρούονται τα ανθρώπινα δικαιώματα με την πολιτιστική κληρονομιά και παράδοση. Το ντοκιμαντέρ φέρνει στο προσκήνιο αυτό το θέμα όχι ως κάτι μακρινό για την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, αλλά ως κάτι που αφορά ανθρώπους που ζουν δίπλα μας.

Ένα ντοκιμαντέρ που έγινε ως εργαλείο ευαισθητοποίησης για ομάδες γυναικών από την Αφρική στην Ισπανία και, στη συνέχεια, ταξίδεψε σε περισσότερα από 20 διεθνή φεστιβάλ και κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας για τα Δικαιώματα της Γυναίκας στο φεστιβάλ της Μάλαγα, το δεύτερο μεγαλύτερο φεστιβάλ της Ισπανίας. Στην Ελλάδα, έκανε πρεμιέρα στο Επίσημο Διαγωνιστικό Πρόγραμμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ενώ κέρδισε το βραβείο Καλύτερου Κοινωνικού Ντοκιμαντέρ στο φεστιβάλ Aegean Docs.

Αποφεύγοντας κάθε διδακτικό ή πληροφοριακό τόνο, η ταινία επιθυμεί να ανοίξει μια συζήτηση γύρω από μία πρακτική που στον δυτικό κόσμο είναι παράνομη και θεωρείται μια σαφής παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι γυναίκες αυτές βρίσκονται στο κέντρο της διαμάχης δύο διαφορετικών πολιτισμών και, μέσα από τις δικές τους σκέψεις και εμπειρίες, μας δίνεται η ευκαιρία να σχηματίσουμε μια εικόνα για το πως είναι η κατάσταση γύρω από την κλειτοριδεκτομή σήμερα, να συνειδητοποιήσουμε τους ποικίλους παράγοντες που παίζουν ρόλο σε αυτό το φλέγον ζήτημα και τις κοινωνικές δυνάμεις που το κάνουν να παραμένει άλυτο για τόσο καιρό.

Το Ίδρυμα Ωνάση συνεχίζει να πυροδοτεί συζητήσεις για τα αυτονόητα που δεν είναι δεδομένα, να αμφισβητεί στερεότυπα και να προωθεί τη δημοκρατία, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη με στόχο μια καλύτερη κοινωνία. Από συζητήσεις για την Έμφυλη Βία και το anti-blackness στην Ελλάδα, έως τις παραγωγές παραστατικών τεχνών και τη δημιουργία καμπανιών, όπως το Athens Home for All, η Στέγη και το Ίδρυμα Ωνάση αναζητούν νέα όρια.

Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων εξωτερικών γεννητικών οργάνων, δηλαδή η κλειτοριδεκτομή, είναι μια πανάρχαια πρακτική που αναγκάζονται να υποστούν κορίτσια 2 έως 15 ετών, σε 30 χώρες της Δυτικής, Βορειοανατολικής και Ανατολικής Αφρικής και κάποιες της Μέσης Ανατολής και της Ασίας. Εκτιμάται ότι 200 εκατομμύρια γυναίκες εν ζωή σήμερα είναι ακρωτηριασμένες, ενώ 2 εκατομμύρια γυναίκες τον χρόνο κινδυνεύουν να το υποστούν. Στην Ευρώπη, εκτιμάται ότι 600.000 γυναίκες ζουν με τις συνέπειες της κλειτοριδεκτομής, ενώ κάθε χρόνο 180.000 κορίτσια και γυναίκες κινδυνεύουν να ακρωτηριαστούν, μόνο σε 13 ευρωπαϊκές χώρες με πληθυσμούς από τις παραπάνω περιοχές προέλευσης. Στην Ελλάδα, ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων μπορεί να διωχθεί ποινικά, μέσω των άρθρων 308, 309 και 310 του Ποινικού Κώδικα, που αναφέρονται αντίστοιχα στα ποινικά αδικήματα της σωματικής βλάβης, της επικίνδυνης σωματικής βλάβης και των σωματικών βλαβών σε βάρος ανήλικου. Η αρχή της ετεροδικίας δεν ισχύει και, ως εκ τούτου, η κλειτοριδεκτομή δεν τιμωρείται όταν διαπράττεται εκτός της χώρας. Κάτι που έχει συμπεριληφθεί στη νομοθεσία των περισσότερων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς συνήθως ο ακρωτηριασμός των κοριτσιών που ζουν στην Ευρώπη γίνεται κατά τη διάρκεια διακοπών στη χώρα προέλευσης.

Το ντοκιμαντέρ διατίθεται δωρεάν και χωρίς χρονικό περιορισμό.

Συντελεστές
Σκηνοθεσία: Χριστίνα Πιτούλη
Σενάριο: Χριστίνα Πιτούλη, Ana Pozo
Παραγωγή: Χριστίνα Πιτούλη
Φωτογραφία: Ana Pozo, Carlos M. Gomez Quintero
Ήχος: Χριστίνα Πιτούλη
Μοντάζ: Χριστίνα Πιτούλη, Ana Pozo

Χώρα: Ισπανία
Διάρκεια: 30 λεπτά
Έτος: 2013

Βραβεία
Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ για τα Δικαιώματα της Γυναίκας - Malaga Film Festival 2014 (Ισπανία)
Βραβείο Καλύτερου Κοινωνικού Ντοκιμαντέρ – Aegean Docs 2015 (Ελλάδα)
Β΄ Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους – Mujeres en Foco Film Festival 2014 (Αργεντινή)
Ειδική Μνεία Κριτικής Επιτροπής – FEMCINE 2014 (Χιλή)
Ειδική Μνεία Κριτικής Επιτροπής – Articulo 31, Documentary Film Festival 2013 (Ισπανία)

Σημείωμα της σκηνοθέτριας
Το να κάνω μια ταινία για την κλειτοριδεκτομή ήταν πολύ σημαντικό για μένα, γιατί και ως σκηνοθέτρια και ως γυναίκα με ενδιέφερε πάρα πολύ. Η ταινία ξεκίνησε ως εργαλείο ευαισθητοποίησης για ομάδες ανθρώπων από την Αφρική που ζούσαν στην Ισπανία. Αυτό ήταν μία πρόκληση, καθώς υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο στην Ισπανία 17.000 κοριτσάκια απειλούνται με ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων τους. Έχοντας κάνει μεγάλη έρευνα, από την αρχή είχα ξεκάθαρο ότι δεν θα έκανα ένα ντοκιμαντέρ που θα έχει ειδικούς να μιλούν και θα αναλύει τους κινδύνους και τις συνέπειες – αφενός επειδή τέτοιου είδους υλικά ήδη υπήρχαν και αφετέρου επειδή ένιωθα ότι κάποια από αυτά, έχοντας μερικές φορές την οπτική της Δυτικής αυθεντίας και παρουσιάζοντας την πρακτική με μία απλοϊκή ματιά, στιγμάτιζαν τους ανθρώπους τους οποίους πραγματικά αφορούσαν. Προσπάθησα, λοιπόν, να αφήσω στην άκρη τις δικές μου Δυτικές πεποιθήσεις και θέσεις και να προσφέρω στις πρωταγωνίστριες και τους πρωταγωνιστές μου τον χώρο και τον χρόνο να μιλήσουν ανοιχτά για αυτό το θέμα, φτιάχνοντας ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης χωρίς να νιώθουν ότι εγώ, προερχόμενη από μία διαφορετική πραγματικότητα, θα τους κρίνω.
Η καθεμία και ο καθένας τους μιλάνε ανοιχτά για τις εμπειρίες και τις απόψεις τους, ανοίγοντας ένα νέο θέμα προς συζήτηση και φτιάχνοντας μία ταινία που, αντί να λέει τι είναι σωστό και τι όχι, επιδιώκει να ξεκινήσει έναν διάλογο. Να προκαλέσει αντιπαραθέσεις. Να κάνει τον κόσμο να μιλήσει γι’ αυτό, να σκεφτεί και να αμφιβάλλει. Γιατί αυτό είναι το πρώτο βήμα σε οποιαδήποτε διαδικασία αλλαγής.

Λίγα λόγια για τη Χριστίνα Πιτούλη
​Γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1986. Σπούδασε δημοσιογραφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Δημιουργικού Ντοκιμαντέρ στο Universidad Autónoma de Barcelona και, με έδρα την Βαρκελώνη, ξεκίνησε να ασχολείται με το ντοκιμαντέρ το 2012, εστιάζοντας κυρίως σε κοινωνικά θέματα και ζητήματα φύλου. Το πρώτο της ντοκιμαντέρ, From low down, με θέμα το κοινωνικό στίγμα των ανθρώπων με νανισμό, συμμετείχε σε πολλά φεστιβάλ διεθνώς και έλαβε το Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ με θέμα την αναπηρία, στο Φεστιβάλ Πελοποννήσου. Η ταινία της, Bref, με θέμα την κλειτοριδεκτομή, κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ για τα Δικαιώματα της Γυναίκας στο φεστιβάλ της Μάλαγα, ανάμεσα σε άλλες διακρίσεις. Το 2016 συνεργάστηκε με τον σκηνοθέτη Jorge Caballero, ως story architect στο interactive web documentary του transmedia project “Paciente”, που έκανε πρεμιέρα στο IDFA, ενώ το 2017 ήταν μία από τους 12 σκηνοθέτες που πήραν υποτροφία από το University of Southern California για το American Film Showcase Documentary Workshop στο Λος Άντζελες. Έχει επίσης εργαστεί ως ηχολήπτρια σε πολλά ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους που έχουν βραβευτεί σε διεθνή φεστιβάλ. Στην Αθήνα συνεργάζεται με το Exile Room, κάνοντας εκπαιδευτικά εργαστήρια γύρω από το ντοκιμαντέρ και τον κινηματογραφικό ήχο σε παιδιά και εφήβους. Από το 2018 εργάζεται ως Υπεύθυνη Οργάνωσης Παραγωγής στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Φιλμογραφία: “La cosa mas aburrida del mundo” (μεγάλου μήκους, in progress), Wetu Haki (μεσαίου μήκους, 2018), Gente genial (μικρού μήκους, 2015), Edison (μικρού μήκους, 2015), Bref (μεσαίου μήκους, 2013), Cards (μικρού μήκους, 2013), From low down (μεσαίου μήκους, 2012).