Οι ταινίες του κινηματογραφικού σύμπαντος της Marvel θέλουν να είναι συμπεριληπτικές, να αποφέρουν κόστος και να μένουν εκτός των πολιτικών συγκρούσεων, σύμφωνα με ανάλυση της WSJ με αφορμή τη νέα σειρά «Secret Invasion».

H νέα σειρά της Marvel, που προβάλλεται στο Disney+, «Secret Invasion» αφηγείται την ιστορία της εκτοπισμένης εξωγήινης φυλής Σκραλ, που ζει ανάμεσα στους ανθρώπους της Γης και έχει την ικανότητα να παίρνει την μορφή όποιου ανθρώπου θέλει.

Οι Σκραλ εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στις σελίδες των κόμικς «Fantastic Four» της Marvel το 1962. Τότε, αποτελούσαν την προσωποποίηση της παράνοιας του Ψυχρού Πολέμου, αντικατοπτρίζοντας την ανησυχία να διεισδύσουν μυστικοί κομμουνιστές στην αμερικανική κοινωνία.

Στη νέα σειρά, οι Σκραλ απεικονίζονται ως απάτριδες πρόσφυγες που βρίσκονται κάπου ανάμεσα στην ένταξη και την αντίσταση.

Το ζήτημα της πολιτικής

Το «Secret Invasion» προκαλεί επίκαιρες πολιτικές συζητήσεις για τη μετανάστευση και την τρομοκρατία. Είναι το άσυλο ανθρώπινο δικαίωμα; Υπάρχει ο κίνδυνος με μια πολιτική ανοιχτών συνόρων να εισέλθουν σε μια χώρα τρομοκράτες ή άλλοι επικίνδυνοι παράγοντες; Οι νεοφερμένοι θα αφομοιωθούν παραγωγικά ή θα προκαλέσουν πολιτισμικές συγκρούσεις;

Σπάνια βέβαια απαντώνται τέτοιου είδους ερωτήματα σε σειρές και ταινίες από το κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel. Παρόλα αυτά, το MCU κάνει μια προσπάθεια να ασχοληθεί μαζί τους, όπως και με άλλα ακανθώδη ζητήματα όπως ο εθνικισμός, η νομιμότητα του διεθνούς δικαίου, η φυλετική ισότητα, η ισότητα των φύλων και η περιβαλλοντική δικαιοσύνη.

Πρόκληση για την Disney, η οποία είναι έχει αποκτήσει την Marvel Studios, είναι να δημιουργήσει υπερήρωες που δεν είναι αποκομμένοι από την σύγχρονη πραγματικότητα, χωρίς ωστόσο να βουτάνε πολύ στα βαθιά, παίρνοντας μέρος σε πολιτικές και πολιτιστικές συγκρούσεις.

Επομένως, το να βρεθεί και διατηρηθεί η σωστή ισορροπία θεωρείται το κλειδί για το μέλλον της Marvel, οι ταινίες της οποίας έχουν κερδίσει σχεδόν 30 δισ. δολάρια στο box office σε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία, φέρνοντας επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται το Χόλιγουντ για την παραγωγή ταινιών.

Προοδευτική στροφή

Οι κριτικοί από όλο το πολιτικό φάσμα συμφωνούν ότι καθώς το στούντιο γίνεται πιο επιτυχημένο και επιδραστικό, η κοσμοθεωρία της Marvel έχει κινηθεί προς μια προοδευτική κατεύθυνση, ειδικά όσον αφορά τις επιλογές του καστ. Σε γενικές γραμμές, η Marvel προσπαθεί να μεταφέρει το μήνυμα ότι κάθε μέρος του κοινού που μπορεί να αγοράσει ένα εισιτήριο κινηματογράφου, ένα μπλουζάκι ή ένα σακίδιο πλάτης Iron Man θα πρέπει να αισθάνεται ότι συμπεριλαμβάνεται, χωρίς παράλληλα να αποξενώνει το ευρύ κοινό που αναζητά απλώς μια καλή ταινία δράσης.

«Κατά βάθος, οι περισσότεροι από τους δημιουργούς που εμπλέκονται θέλουν μια πολιτική πιο συμπεριληπτική, αλλά αυτό που τους περιορίζει είναι οι φόβοι για αντιδράσεις όσον αφορά την οικογένεια», παρατηρεί ο Nick Carnes, πολιτικός επιστήμονας του Πανεπιστημίου Duke, ο οποίος συνεπιμελήθηκε το βιβλίο «The Politics of the Marvel Cinematic Universe».

Για παράδειγμα, το MCU έχει ασχοληθεί σε μεγάλο βαθμό με τις σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Το 2022, κατά τη διάρκεια της δημοσιογραφικής περιοδείας για το «Thor: Love and Thunder» στο Ηνωμένο Βασίλειο, ένας φαν ρώτησε τον σκηνοθέτη Taika Waititi και αρκετούς από τους αστέρες της ταινίας: «Πόσο γκέι είναι;» Ο Γουαϊτίτι είχε απαντήσει «Σούπερ γκέι». Αλλά στην ταινία, βλέπουμε μόνη μία ομοφυλοφιλική μεταξύ δύο εξωγήινων που μοιάζουν με σωρούς βράχων και αναπαράγονται κρατώντας τα χέρια πάνω από την καυτή λάβα. Το παρασκήνιο της Valkyrie, του μοναδικού χαρακτήρα από την LGBT κοινότητα που υπάρχει στο σενάριο, παραμένει ως επί το πλείστον ανεξερεύνητο.

Οι συντηρητικοί κριτικοί συμφωνούν επίσης ότι η πολιτική της Marvel είναι να μην ταράξει τα νερά. Ο David French, αρθρογράφος των New York Times που αυτοαποκαλείται μεγάλος θαυμαστής της Marvel, επαινεί το MCU για τη δέσμευσή του ενάντια στον αυταρχισμό. Ιστορίες όπως το «Avengers: Endgame», υποστηρίζει, δείχνουν πώς η αδελφότητα, η ενότητα και ο ηρωισμός μπορούν να νικήσουν τους ισχυρούς εχθρούς.

Στην ταινία του 2016 «Captain America: Civil War», ο χαρακτήρας του Captain America που αρχικά ήταν στρατιώτης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στον οποίο παραχωρήθηκαν υπεράνθρωπες δυνάμεις σε ένα στρατιωτικό πείραμα, παλεύει για να διατηρήσει την ανεξαρτησία των Avengers ενάντια στον φίλο του Iron Man, ο οποίος θέλει να τεθούν υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Εθνών. «Είναι σχεδόν θαύμα το γεγονός ότι ο χαρακτήρας του Captain America, αυτός ο παλιομοδίτικος, υπερσυντηρητικός χαρακτήρας, λειτουργεί με σύγχρονο τρόπο», σχολίασε η Joanna Robinson, δημοσιογράφος και εκ των συγγραφέων του επερχόμενου βιβλίου «MCU: The Reign of Marvel Studios».

Όσο όμως μεγάλωνε η Marvel, η πολιτική του MCU γινόταν πιο προοδευτική με προφανείς τρόπους. Ο Tony Stark, ο ιδιοφυής μηχανικός πίσω από το κοστούμι του Iron Man (τον οποίο υποδύεται ο Robert Downey, Jr.) ξεκίνησε στην πρώτη ταινία του 2008 ως κατασκευαστής όπλων και εργολάβος άμυνας. Όταν κυκλοφόρησε η ταινία «The Avengers» το 2012, χρησιμοποιούσε την τεχνολογία που τροφοδοτούσε το κοστούμι του ως πηγή καθαρής, ανανεώσιμης ενέργειας για κτίρια γραφείων.

Το MCU καταβάλλει επίσης προσπάθειες για να παρουσιάσει διαφορετικούς πρωταγωνιστές. Το 2019, το «Captain Marvel» έγινε η πρώτη ταινία της Marvel με γυναίκα υπερήρωα στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Την υποδύεται η Brie Larsen. Προηγήθηκαν χρόνια ανησυχίας των στελεχών του στούντιο ότι οι ταινίες με υπερήρωες που ηγούνται γυναίκες δεν έχουν τόσο καλή απόδοση στο box office ή στο πωλήσεις προϊόντων του franchise.

Δύο χρόνια αργότερα, η ταινία «Ο Shang-Chi και ο Θρύλος των Δέκα Δαχτυλιδιών» με πρωταγωνιστικό χαρακτήρα που υποδύθηκε ο Simu Liu, ήταν η πρώτη ταινία της Marvel με ασιατικό καστ.

Φτάνοντας στο σήμερα παρουσίασε την σειρά «Secret Invasion» που θέτει το ζήτημα της μετανάστευσης. Στο Metacritic ο ενθουσιασμός μεταξύ των κριτικών ωστόσο είναι μετρημένος, ενώ- σύμφωνα με την εταιρείας μέτρησης τηλεθέασης Samba TV- 994.000 νοικοκυριά «φόρτωσαν» το πρώτο επεισόδιο του «"Secret Invasion» τις πρώτες πέντε ημέρες μετά την κυκλοφορία του, γεγονός που καθιστά  την πρεμιέρα της σειράς ως τη δεύτερη πρεμιέρα με τη χαμηλότερη απόδοση για τηλεοπτική σειρά της Marvel.

Αυτή η απόδοση υπογραμμίζει το δίλημμα που αντιμετωπίζει η Marvel καθώς έχει υιοθετήσει προοδευτικές προτεραιότητες, σχολιάζει η Wall Street Journal.

Η περίπτωση του «Black Panther»

Η πολιτική εξέλιξη του MCU ίσως να είναι πιο ξεκάθαρη στη σειρά ταινιών του «Black Panther». Η πρώτη ταινία, «Black Panther», που κυκλοφόρησε το 2018, επικεντρώνεται στον βασιλιά T'Challa (Chadwick Boseman), τον απομονωτιστή ηγέτη του φανταστικού αφρο-φουτουριστικού βασιλείου της Wakanda, ο οποίος πρέπει να προστατεύσει τους ανθρώπους του βασιλείου του και τις πολύτιμες αποθήκες βιβράνιου, ένα μέταλλο που τροφοδοτεί την ισχυρή στρατιωτική τεχνολογία του.

Ο T'Challa αντιμετωπίζει μια πρόκληση από τον Erik "Killmonger" Stevens (Michael B. Jordan), έναν εξόριστο που θέλει να αρπάξει το βιβράνιο του βασιλείου και να το διανείμει σε μαύρες χώρες σε όλο τον κόσμο, βοηθώντας τους να υποκινήσουν μια παγκόσμια επανάσταση. Στην κορυφαία σκηνή, ο T'Challa σκοτώνει τον Killmonger σε μια μάχη σώμα με σώμα. Ο ηττημένος Killmonger αρνείται την ιατρική βοήθεια, λέγοντας: «Απλώς θάψτε με στον ωκεανό, με τους προγόνους μου που πήδηξαν από τα πλοία, γιατί ήξεραν ότι ο θάνατος ήταν καλύτερος από τη δουλεία».

Το «Black Panther» «έσπασε» το box office, με εισπράξεις 1,3 δισ. δολαρίων παγκοσμίως. Σε μια επιστολή προς τους υπαλλήλους της Disney μετά την κυκλοφορία της, ο Διευθύνων Σύμβουλος Bob Iger έγραψε ότι η ταινία «μιλά για τη σημασία της προβολής διαφορετικών φωνών και οραμάτων και πόσο ισχυρό είναι για όλους τους τομείς της κοινωνίας μας να προβάλλονται και να εκπροσωπούνται στην τέχνη και την ψυχαγωγία μας».

Από την άλλη, ο Leslie Lee III, ένας αριστερός κριτικός και παρουσιαστής podcast που έχει ασχοληθεί εκτενώς για το MCU, θεωρεί το «Black Panther» μια εντυπωσιακά αντιδραστική ταινία και τελικά μια κριτική του διεθνισμού. Ο Lee υποστηρίζει ότι μεταφέροντας τα κόμικς σε ταινίες, η Marvel έχει λειάνει τις άκρες πολλών γραμμών της Ιστορίας για να αμβλύνει τις επικρίσεις για την αμερικανική στρατιωτική δύναμη και τις υπερβολές των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ.

«Είναι απλώς η διατήρηση του status quo με κάθε κόστος, αυτή είναι η πλοκή σχεδόν σε κάθε ταινίας της Marvel», έχει πει χαρακτηριστικά. «Οποιαδήποτε επιθυμία για αλλαγή, εξέγερση, επανάσταση, πρέπει να καταπνιγεί. Όποιος παίρνει τα όπλα ενάντια στο status quo είναι αναπόφευκτα ο κακός».

Το σίκουελ «Black Panther: Wakanda Forever», που κυκλοφόρησε πέρυσι στον απόηχο των διαδηλώσεων του Black Lives Matter του 2020, μαρτυρεί την προοδευτική εξέλιξη της Marvel. Η αντιαποικιακή αισθητική της ταινίας παρουσιάζει τον χαρακτήρα του Namor, τον οποίο υποδύεται ο Tenoch Huerta, ο πρώτος ιθαγενής Μεξικανός με πρωταγωνιστικό ρόλο σε ταινία της Marvel. Απόγονος των αυτόχθονων που διέφυγαν από την ισπανική κατάκτηση και ίδρυσαν ένα υποβρύχιο βασίλειο, ο Namor μπαίνει σε πόλεμο με τη Wakanda ​​για τα σχέδιά της να μοιραστεί το βιβράνιο με τον κόσμο. Απηχώντας την αριστερή οπτική για τους πόρους της Λατινικής Αμερικής, εξηγεί ότι δεν εμπιστεύεται τις δυτικές δυνάμεις να σέβονται την κυριαρχία του βασιλείου του, το οποίο διαθέτει επίσης απόθεμα του πολύτιμου μετάλλου.

Σχολιάζοντας ο A.C. Gleason, κριτικός κινηματογράφου για το The Federalist ανέφερε: «Η ταινία μου έκανε εντύπωση γιατί προσπαθεί υπερβολικά, με έναν πολύ επίμονο τρόπο, να είναι πολιτική και αντιαποικιακή… Είναι ενδεικτική του πώς η πολιτική της Marvel γίνεται ό,τι θεωρούν ότι έχει περισσότερη πέραση εκείνη τη στιγμή. Θέλουν την έγκριση για να φαίνονται προοδευτικοί, αλλά θέλουν και να βγάλουν χρήματα».  

Η ίδια αντίφαση φαίνεται να διακρίνεται και στη σειρά «Secret Invasion». Στο τέταρτο επεισόδιο, ο Talos, ένας ηγέτης των Σκραλ, λέει στην κόρη του Gi'ah ότι οι νεοφερμένοι εξωγήινοι μπορούν να κερδίσουν την αποδοχή των γήινων με καλή συμπεριφορά. «Βασιζόμαστε στην καλή θέληση των οικοδεσποτών μας», λέει. «Συνεχίζουμε να συνεισφέρουμε, δείξτε τους την καρδιά μας. Θα μας δουν». Η Gi'ah του απαντάει ότι έχει αυταπάτες και στη συνέχεια συμπράττει με τους νέους της φίλους, μια τρομοκρατική φατρία των Σκραλ που θέλει να καταστρέψει την ανθρωπότητα και να ανακηρύξει τη Γη ως το νέο τους σπίτι.

Η σειρά δεν διευκρινίζει τελικά το εάν οι Σκραλ, και κατ' επέκταση κάθε είδους προσφυγικές ομάδε, είναι αξιόπιστες, σχολίασε ο Darren Mooney, Ιρλανδός κριτικός που έχει ασχοληθεί εκτενώς με τη Marvel. «Υπάρχει η ιδέα ενός εκτοπισμένου προσφυγικού πληθυσμού, αλλά υπάρχει επίσης από κάτω αυτήν την πολύ παρανοϊκή δεξιά ιδέα ότι είναι θεμελιωδώς επικίνδυνοι», είπε ο Mooney. «Η ιδέα είναι ότι μας μοιάζουν, συμπεριφέρονται σαν εμάς, αλλά προσπαθούν να ανατρέψουν τους δημοκρατικούς μας κανόνες και πρέπει να σταματήσουν».

Σύμφωνα με τον Mooney, αυτή την αμφιβολία αποτελεί παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο το MCU αμβλύνει τις αμφιλεγόμενες ιστορίες του. «Αλλά μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουμε τι πραγματικά προσπαθούν να πουν».

Πηγή: Wall Street Journal