Η Δήμητρα Γιαννακού γράφει κριτική για την ταινία του Γιώργου Τσεμπερόπουλου «Ο εχθρός μου» που προβάλλεται από την Odeon.

 

Μια ιστορία εκδίκησης αφηγείται η νέα ταινία του Γιώργου Τσεμπερόπουλου «Ο Εχθρός Μου», ένα κοινωνικό δράμα εμπνευσμένο από τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Λαμβάνοντας ως αφορμή αληθινά περιστατικά κλοπών και διαρρήξεων που έχουν υποστεί αρκετά διαμερίσματα της Αθήνας τα τελευταία χρόνια, «Ο Εχθρός Μου» μιλά για τους εχθρούς που βρίσκονται γύρω μας και παραμονεύουν να μας χτυπήσουν, όπως και για  τον εχθρό που κρύβεται μέσα μας. 

Το κοινωνικό πλαίσιο της Ελλάδας και, πιο συγκεκριμένα, της Αθήνας πάντα ερέθιζε τον Τσεμπερόπουλο και αντλούσε υλικό από αυτό για να κινηματογραφήσει συναρπαστικές ιστορίες. Μετά την «Πίσω Πόρτα» (2000), ο σκηνοθέτης επανεμφανίζεται με μια νέα ταινία που αντανακλά την τρέχουσα κοινωνική ατμόσφαιρα και άπτεται της έκρυθμης κατάστασης μιας Ελλάδας σε κρίση.

Μια βαθιά κρίση η οποία ξεκίνησε ως οικονομική και «έχει απλώσει τα πλοκάμια της» σε όλους τους τομείς του ανθρώπινου βίου, διαβρώνοντας τις (ανθρώπινες) σχέσεις, αλλοτριώνοντας τον άνθρωπο από τους άλλους και από τον ίδιο του τον εαυτό, ξεσκεπάζοντας σκοτεινές πτυχές και βίαια ένστικτα της ανθρώπινης φύσης.

Με γραμμική-κλασσική αφήγηση, η ιστορία πλέκεται γύρω από μια οικογένεια κοινότυπη και συνηθισμένη, όμοια με αυτή της διπλανής πόρτας. Οι ήρωες είναι απλοί, ανεπιτήδευτοι και συνηθισμένοι άνθρωποι μοιάζοντας να έχουν βγει –σαν από καρμπόν- από το σύμπαν της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. Ένας γεωπόνος, ο Κώστας Στασινός, έχει ένα ανθοπωλείο και περνά μια ήσυχη ζωή με τη γυναίκα και τα δυο του παιδιά. Αυτή η ηρεμία θα διαταραχθεί ξαφνικά και αμετάκλητα από μια εισβολή κλεφτών στο διαμέρισμά τους οι οποίοι δεν αρκούνται μόνο σε πράξεις κλοπής αλλά κάνουν και κάτι αποτρόπαιο...

Η αφήγηση εστιάζει στο πρόσωπο του πατέρα (Μανώλης Μαυροματάκης)  και κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια της ταινίας παρακολουθούμε τη διαδρομή αυτού του χαρακτήρα στην προσπάθειά του να βρει μια λύτρωση για το κακό που του έκαναν. Θα έρθει σε επαφή με ένα γείτονα του οποίου η γυναίκα είχε πέσει θύμα κλοπής πριν ενάμιση χρόνο και έχει καταλήξει στο ψυχιατρείο.

Ο γείτονας (Γιώργος Γάλλος) –χαρακτηριστικός τύπος έλληνα παραδοσιακού και «μάτσο»- είναι ένας περίεργος άνθρωπος, εμμονικός με τα συστήματα ασφαλείας (ίσως έπειτα από το τραγικό συμβάν). Η επιρροή του πάνω στον Κώστα θα είναι καταλυτική, αφού θα τον βάλει πρώτα σε σκέψεις και θα του προκαλέσει ιδέες καταστροφικές για τον ίδιο και τους άλλους.

Ο σκηνοθέτης με φυσικότητα και ρεαλισμό φιλμογραφεί το δράμα αυτής της οικογένειας της οποίας τα μέλη βιώνουν την τραγική αλήθεια με διαφορετικό τρόπο το καθένα. Μετά τη σωματική βία επέρχεται η ψυχολογική και στην ατμόσφαιρα διαχέεται ένα κλίμα γενικότερης κατάπτωσης και απογοήτευσης από την απώλεια κάθε αξίας (και αξιοπρέπειας). Το πιο ευαίσθητο πρόσωπο, ο Κώστας, θα αναλάβει να πάρει το νόμο στα χέρια του και θα διαπράξει ένα μέγα λάθος που θα πολλαπλασιάσει την τραγικότητά του.

Με προσεγμένες εικόνες, μεταφορικές και ρεαλιστικές και με εύστοχο συνδυασμό μουσικής, ήχων και σεναρίου δίνονται όλα τα στάδια του «Γολγοθά» του ήρωα, από την πρώτη ιδέα της εκδίκησης μέχρι και τις τύψεις που τον καταδιώκουν ανελέητα μετά το έγκλημα. Χαρακτηριστικοί είναι οι ήχοι της πίπιζας που πέφτουν πάνω σε πλάνα ολοκληρωτικής αναστάτωσης του ήρωα και οι οποίοι ήχοι έρχονται να υπογραμμίσουν το αλάφιασμα της ψυχής του.

Οι γκριζωπές σκηνές της υπαίθρου με τα νερά να τρέχουν φουρτουνιασμένα και εικονοποιώντας τα (τυχαία;) λόγια ενός γέροντα «έχεις φουρτούνες παιδί μου;», δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να εκφράζουν μεταφορικά, με τη γλώσσα των εικόνων, τις «φουρτούνες», το εσωτερικό δράμα του ήρωα.

Η ταινία έχει γυριστεί στη Νέα Σμύρνη, στο Βύρωνα, στα Πατήσια και στα χωριά Ψιανά και Φιδάκια στην Ευρυτανία. Με εικόνες από τη σύγχρονη Ελλάδα και με εξαιρετικές ερμηνείες, «Ο Εχθρός Μου» θα συγκινήσει τον Έλληνα (και όχι μόνο) της σύγχρονης εποχής. Η ταινία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Montreal World Film Festival, προβλήθηκε στις 19ες Νύχτες Πρεμιέρας και στο Φεστιβάλ του Λονδίνου.
Παίζουν: Μανώλης Μαυροματάκης, Μαρία Ζορμπά, Γιώργος Γάλλος, Θανάσης Παπαγεωργίου, Αριάδνη Καβαλιέρου, Ηλίας Μουλάς, Vesela Kazakova, Tudor Chirila, Αντώνης Καρυστινός. Η ταινία προβάλλεται από την Odeon.
Δήμητρα Γιαννακού