Γιατί η ταινία «The Substance» δίχασε τόσο πολύ.

Συχνά υπάρχουν αποκλίσεις μεταξύ των κριτικών του κινηματογράφου, δεν είναι σύνηθες ωστόσο μια ταινία να λαμβάνει διθυραμβικές κριτικές και ταυτόχρονα απαξιωτικά σχόλια. Η τέχνη είναι υποκειμενική και λαμβάνεται διαφορετικά από τον καθένα για αυτό και μία ταινία που για κάποιους είναι μέτρια για κάποιους άλλους μπορεί να θεωρείται αριστούργημα. Αντίστοιχα μια κακή ταινία μπορεί να θεωρηθεί μέτρια από άλλους. Οι ταινίες όμως που λαμβάνουν τέσσερα ή πέντε αστέρια σπανίως θα πάρουν από κάποιον ένα ή ενάμιση. Το σπανίως δεν σημαίνει ποτέ και όταν γίνει βρισκόμαστε στη σφαίρα των αμφιλεγόμενων ταινιών.

Μία από αυτές, και μάλλον η πιο χαρακτηριστική του 2024, είναι η ταινία «The substance» της Κοραλίν Φαρζά με τις Ντέμι Μουρ και Μάργκαρετ Κουάλεϊ να μοιράζονται τον κεντρικό ρόλο.

Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκουμε την Ντέμι Μουρ ως μια μοναχική σταρ που έχει περάσει η μεγάλη της δόξα και έχει καταλήξει να παρουσιάζει μια τηλεοπτική εκπομπή γυμναστικής. Παρόλο που η πορεία της είναι καλή, το κανάλι επιθυμεί κάτι πιο νέο και φρέσκο δείχνοντάς της την πόρτα της εξόδου. Η απομάκρυνσή της από το κανάλι την κλονίζει καθώς το timing δεν είναι ιδανικό. Έχει γενέθλια, την τέλεια υπενθύμιση του χρόνου που περνάει. Κι όχι μόνο αυτό, είναι μόνη. Πραγματικά μόνη.

Η κρίση της θα λέγαμε είναι αναπόφευκτη, όχι όμως και η απόφαση που παίρνει στην πορεία όταν της εμφανίζεται μία περίεργη πρόταση, μία ουσία που μπορεί να της προσφέρει ένα δεύτερο νεότερο εαυτό ο οποίος ζει από την ίδια. Για την ακρίβεια είναι η ίδια, γι΄αυτό και δεν μπορούν να υπάρξουν παράλληλα αλλά μόνο εναλλάξ. Αυτή είναι η ισορροπία την οποία οφείλουν και οι δύο εαυτοί να σέβονται, κάτι που η νεότερη εκδοχή της δεν κάνει από πολύ νωρίς με ολέθρια αποτελέσματα και για τις δύο.

Η ταινία διαθέτει μία φόρμα που από κατασκευής είναι προορισμένη να προβληματίσει και να διχάσει. Αν και στοχάζεται πάνω σε πολλές προβληματικές, όπως η θέση της γυναίκας μέσα σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον, η τυραννία της ομορφιάς και της νεότητας στη γυναίκα, ο τρόπος αντιμετώπισης των μεγαλύτερων ηλικιακά ατόμων ή η πάλη του νέου με το παλιό, πολλοί απορρίπτουν την ταινία για λόγους αισθητικής ή επειδή δεν πάτησε στις παραδοσιακές φόρμες.

Το πιο ουσιαστικό debate, ωστόσο, αφορά δύο άλλα πράγματα. Κατά πόσο είναι εύστοχη αφηγηματικά κάνοντας σωστή χρήση των αφηγηματικών τεχνικών της και αν πραγματικά μπορεί να κάνει χρήση της ηδονοβλεψίας για να την αποκηρύξει στη συνέχεια.

Όσον αφορά το πρώτο σημείο διαφωνίας οφείλουμε να εξηγήσουμε ότι η ταινία χρησιμοποιεί το body horror και τις δυσάρεστες αναπαραστάσεις του σώματος που απαιτεί το είδος και μία σατιρική προσέγγιση που υποσκάπτει κάθε είδος σοβαρότητας και  βαθμιαία δυναμώνει από το γκροτέσκο στοιχείο της αφήγησης.

Έχοντας επομένως κάνει ιδιαίτερες επιλογές η σκηνοθέτιδα σκηνοθετεί μια περίεργη ταινία και απαραίτητο στοιχείο για τον θεατή είναι η δεκτικότητά του σε αυτό το αφηγηματικό περιβάλλον, το οποίο ωστόσο έχει αρκετά ελαττώματα. Τα πιο βασικά είναι τα μεγάλα κενά στο σενάριο, ο πλατειασμός και η μονοτονία στην αφήγηση. Αν τα ξεπεράσεις αυτά, τότε σίγουρα μπορείς να απολαύσεις μια ταινία της υπερβολής, δίχως όρια που το παρατραβάει και το χαίρεται με την σατιρική του διάθεση.

Όσον αφορά το δεύτερο σημείο διαφωνίας να σημειώσουμε πως η Φαρζά θέλει να έχει φεμινιστική οπτική. Αυτό δεν αμφισβητείται. Ωστόσο, ο τρόπος που σκηνοθετεί την ταινία τοποθετώντας πάρα πολύ συχνά την κάμερα στο καλλίγραμμο σώμα της Κουόλι, υποσκάπτει κατά κάποιο τρόπο τις διαθέσεις της. Και αυτή η αίσθηση παραμένει παρόλο που γνωρίζουμε ότι όσο προχωράει η ταινία το σώμα αυτό παραμορφώνεται ακολουθώντας τις επιταγές του body horror.

Ίσως γιατί πέρα από την ηδονοβλεπτική ματιά που υιοθετεί ως σκηνοθέτιδα, συνειδητά ή και όχι, καθιστά την γυναίκα όχι μόνο θύμα (ή όχι πια θύμα) αλλά συνεργό της κοινωνίας που την χειρίζεται με σεξιστικό τρόπο. Ας μην ξεχνάμε ότι η ηρωίδα της Ντέμι Μουρ επιλέγει με ελαφρά την καρδία να δοκιμάσει την ουσία που της υπόσχεται ένα τέλειο και νέο σώμα. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά της παίρνει πάρα πολύ χρόνο μέχρι να αποφασίσει να τερματίσει αυτή την κατάσταση.

Ιωάννα Βαρδαλαχάκη-[email protected]