Λίγες ημέρες μετά το άνοιγμα της πολυσυζητημένης έκθεσης «GR80s» στην Τεχνόπολη, ο ένας εκ των δυο επιμελητών της μάς εξηγεί γιατί τα '80s υπήρξαν ανεξίτηλο σημείο αναφοράς για την Ελλάδα.

Όταν τα πράγματα δυσκολεύουν επικίνδυνα, η επιστροφή στο παρελθόν είναι το πιο αναπαυτικό μαξιλάρι. Διόλου τυχαία, λοιπόν, εδώ και αρκετό καιρό παρατηρούμε με ενδιαφέρον το «φαινόμενο νοσταλγία» να κυριαρχεί όλο και περισσότερο σε κάθε πτυχή της ποπ κουλτούρας. Το βλέπουμε στην αμερικάνικη τηλεόραση μέσα από σειρές όπως το «Stranger Things» αλλά και τα revivals επιτυχημένων σειρών όπως το «Twin Peaks» και το «Gilmore Girls». Το βλέπουμε στα viral του Buzzfeed Rewind, στις σελίδες «Πασοκολαγνείας» και στα «Σαν Σήμερα» στο Facebook. Το είδαμε και στη μανία που ξέσπασε το περασμένο καλοκαίρι με το Pokemon Go. Το πράγμα, λοιπόν, μιλά πια από μόνο του, «κραυγάζοντας» τη δυναμική επικράτηση του οικείου παρελθόντος στο οποίο όλοι θέλουμε για λίγο να επιστρέψουμε. Δεν είναι παράλογο. Είναι ενδεικτικό των δύσκολων καιρών που διανύουμε πια σε κοινωνικό, οικονομικό και αξιακό επίπεδο στην ανεπτυγμένη (sic) Δύση. Γιατί, όταν το παρόν είναι κακοτράχαλο και το μέλλον δυσοίωνο, η επιστροφή στο «comfort zone» είναι σχεδόν αντανακλαστική.

Αυτό το αίσθημα της νοσταλγίας που συνολικά διακρίνει την ποπ κουλτούρα (και όλους εμάς) εδώ και καιρό, φαίνεται να είναι και η κινητήρια δύναμη που ώθησε πλήθος κόσμου να επισκεφθεί τη νέα έκθεση της Τεχνόπολης «GR80s: Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη» που εδώ και μια βδομάδα έχει γίνει κεντρικό θέμα συζήτησης τόσο στα μέσα ενημέρωσης και τα social media, όσο και στους κύκλους συζητήσεων μεταξύ φίλων και γνωστών. Αναμφίβολα, μια βόλτα στα 80s, είναι κατά κάποιο τρόπο μια βόλτα στο ανέμελο παρελθόν μας. Μια βόλτα που αυτή τη στιγμή χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ. Ωστόσο, η έκθεση δεν μένει σε καμία περίπτωση εκεί. Δεν αποσκοπεί δηλαδή στην ενεργοποίηση του εύκολου και αυτόματου συναισθήματος της νοσταλγίας, αλλά στην αποτίμηση του παρελθόντος, στη δεύτερη ανάγνωση του πώς φτάσαμε ως εδώ, μέσα από τα φίλτρα του χρόνου και της αντικειμενικής απόστασης. Πρόκειται για μια φοβερά «διαβασμένη» έκθεση, γεμάτη τεκμήρια και στοιχεία που απορρέουν από την ενδελεχή έρευνα και μελέτη των εξελίξεων -και των συνεπακόλουθων συσχετισμών- του πρόσφατου παρελθόντος. Τα χρόνια της «Αλλαγής» του ΠΑΣΟΚ, Η Ρίτα Σακελλαρίου, τα «παπάκια», η Madonna, ο περιοδικός Τύπος, τα playmobil, αλλά και ο κομματικός φετιχισμός, η αστική αναδιαμόρφωση, η μαζική κατανάλωση, η καταστολή και τα κινήματα, είναι όλα εκεί σκιαγραφώντας τη δεκαετία που σημάδεψε τη χώρα.

Nikolas Kominis

Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος στα εγκαίνια της έκθεσης.

Περνώντας από τα 18 περίπτερα της έκθεσης και χαζεύοντας τα 4.000 εκθέματα, ο καθένας θα αισθανθεί διαφορετικά αναλόγως τις αναφορές, τα βιώματα και την ηλικία του. Σίγουρα όμως, το συναίσθημα της νοσταλγίας θα είναι εκεί για όλους. Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος, ο ένας εκ των δυο επιμελητών της (ο Βασίλης Βαμβακάς είναι ο δεύτερος) μάς μιλά για τη δεκαετία του '80 στην Ελλάδα, τη μετάβαση από το σήμερα στο αύριο και το «φαινόμενο νοσταλγία».

Πώς προέκυψε η ιδέα για τη συγκεκριμένη έκθεση; Γιατί 80s;

Μελετούμε την δημοκρατική Ελλάδα πολλά χρόνια τώρα ο Βασίλης Βαμβακάς και εγώ. Εκδώσαμε το 2010 το Λεξικό «Η Ελλάδα της δεκαετίας του ΄80», για τη δεκαετία που είναι ο κοινωνιολογικός πυρήνας της σύγχρονης ελληνικής δημοκρατίας και η μήτρα όλων των αντιφάσεων. Θελήσαμε να απευθυνθούμε σε ένα ευρύ κοινό και να προσφέρουμε, αυτή την ιστορική στιγμή, μια ευκαιρία να κοιταχτούμε στον καθρέπτη της μνήμης.

Ποιοι είναι οι κύριοι άξονες που διατρέχουν τη συγκεκριμένη δεκαετία και άρα την έκθεση;

Μια πολύ ιδιότυπη σχέση μεταξύ αδράνειας και εκσυγχρονισμού, η μετάβαση από την παραδοσιακή κοινωνία στη δημοκρατία των μαζών, ο πλουραλισμός στον πολιτισμό. Μια νέα μεσαία τάξη που γεννιέται και εδραιώνεται, γρήγορα και χωρίς οικονομικά θεμέλια όπως ξέρουμε.

Τι θέλατε να επιτύχετε μέσα από τη συγκεκριμένη δουλειά; Τι  συναισθήματα/σκέψεις θα θέλατε να έχει ο κόσμος φεύγοντας;

Δεν θέλουμε να παραγγείλουμε τα συναισθήματα των ανθρώπων. Η χαρά και η περίσκεψη, η κριτική προσέγγιση στο παρελθόν και στο παρόν, η νέα γνώση είναι στοιχεία που μας ενδιαφέρουν.

Αναφέρατε ότι βασικό «δίδαγμα» της συγκεκριμένης έκθεσης είναι πως κάθε τι έχει δύο όψεις. Θέτε να μας πείτε δυο λόγια γι αυτό;

Προσπαθούμε να είμαστε όσο γίνεται λιγότερο διδακτικοί. Η Ελλάδα του ΄80, όπως κάθε σύγχρονη δημοκρατία, είναι το άθροισμα μικτών φαινομένων, μικτών συναισθημάτων και προσωπικοτήτων. Και σίγουρα δεν μπορεί να κατηγοριοποιηθεί εύκολα ή να στιγματιστεί με μια λέξη.

Ποιο θα λέγατε ότι είναι το σημείο τομής μεταξύ της μουσικής, της ένδυσης και άλλων στοιχείων της νεανικής «υποκουλτούρας» με τα πολιτικά τεκταινόμενα της δεκαετίας; Με άλλα λόγια, πώς η αλλαγή στο lifestyle συνδέεται με την πολιτική «Αλλαγή» και κατά πόσο αυτό σας επηρέασε/ το λάβατε υπόψη στο στήσιμο της έκθεσης;

Η πολιτική αλλαγή που έφερε το ΠΑΣΟΚ έδωσε δικαιώματα, συμβολικό κύρος και δύναμη στους νέους και στην κουλτούρα τους. Από την άλλη, η ροκ κουλτούρα και οι υπο-κουλτούρες της ροκ έχουν τη δική τους διαδρομή και εκφράζουν συχνά την αντιπαράθεσή τους με την πολιτική εξουσία. Δεν υπάρχει γραμμική σχέση. Η ευμάρεια που ταυτίστηκε με το ΠΑΣΟΚ επέτρεψε πολλά, όμως η σοσιαλιστική αισθητική και οι ιδέες της λίγο είχαν να κάνουν με τον πλουραλισμό και τη νεανική κουλτούρα στην πραγματικότητα.

Είναι παγκοσμίως η τελευταία δεκαετία πριν την αποσταθεροποίηση που έφερε το τέλος του Ψυχρού πολέμου. Για έναν δυτικό άνθρωπο ήταν εποχή όπου ακόμα μπορούσες ευκολα να προσανατολιστείς στον κόσμο, που δεν ήταν τόσο περίπλοκος, και ταυτόχρονα να απολαμβάνεις πολλές ελευθερίες που δεν υπήρχαν στα χρόνια της ανοικοδόμησης. Σε κάθε περίπτωση κάτι τέτοιο δεν επαναλαμβάνεται και είναι μάταιο να το αναπολούμε. Καλούμαστε να σώσουμε τις δημοκρατίες μας σήμερα και να φανταστούμε ξανά ένα μέλλον συνύπαρξης και ευημερίας. Όχι να το φέρουμε πίσω από μια εποχή που έχει παρέλθει.

Στην έκθεση αναφέρεται ότι «η δεκαετία του ΄80 είναι το πέρασμα από την επιβίωση στην ευμάρεια». Που πιστεύετε βρισκόμαστε σήμερα;

Σήμερα κινδυνεύουμε να βγούμε από τον πλανήτη, όπως λένε πολλοί, με μια πικρή διάθεση αστεϊσμού. Η οικονομική δυσπραγία και η νέα άγρια φτώχεια, όταν συνδυάζονται με την υποχώρηση της δημοκρατίας, είναι φαινόμενα ανυπόφορα και κανείς δεν ξέρει αν υπάρχει χρόνος και τρόπος αντιστροφής.

Η ιδέα για το πολυσυζητημένο σπίτι-αναπαράσταση μιας τυπικής κατοικίας του '80 που θα δει ο επισκέπτης στην έκθεση, πώς προέκυψε; Τι θέλατε να πετύχετε με το συγκεκριμένο installation;

Πρόκειται για μια κανονική κατασκευή, αποτέλεσμα ενδελεχούς αρχιτεκτονικής μελέτης που έκανε ο επιμελητής και καθηγητής Κώστας Τσιαμπάος με την ομάδα του. Δεν είναι ένας διάκοσμος, αλλά πιθανόν η πιο πλήρης ανακατασκευή κατοικίας που έχει γίνει έως τώρα παγκοσμίως. Κάθε τι είναι αποτέλεσμα ιστορικής γνώσης της εξέλιξης της πολυκατοικίας και του διαμερίσματος από τη δεκαετία του '70 μέχρι σήμερα.

gr80s τεχνόπολη

Επιδιώκαμε να δείξουμε ότι η αλλαγή στις σύγχρονες κοινωνίες συμβαίνει πρωτίστως μέσα στον ιδιωτικό χώρο, ο οποίος αποκτά τελείως νέες διαστάσεις. Σχετικά μ΄ αυτό, θα μιλήσουμε αναλυτικά στην εκδήλωση «Το διαμέρισμα. Εκεί που άλλαζε και δεν άλλαζε η ζωή μας» που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου, στο πλαίσιο της έκθεσης, στο INNOVATHENS.

Πρώτες εντυπώσεις από τον κόσμο που παρευρέθηκε στα εγκαίνια;

Διαβάσαμε πως οι άνθρωποι ένιωσαν χαρά, ο Κώστας Ζαχαριάδης έγραψε ότι υπήρχε ένα συνωμοτικό χαμόγελο μεταξύ αγνώστων της ίδιας γενιάς. Υπάρχει πάντως μεγάλο ενδιαφέρον και για τα χρονολόγια, ο κόσμος διαβάζει και μελετάει. Δεν κοιτάει μόνο. Υποθέτω ότι θα υπάρχουν και διαφωνίες, ενστάσεις και κριτικά σχόλια. Μας ενδιαφέρουν και αυτά.

Η έκθεση «GR80s: Η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη» είναι μια συνεργασία της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων με σημαντικά ελληνικά και διεθνή επιστημονικά και πολιτισμικά ιδρυμάτα και φορείς. Την έκθεση θα πλαισιώσει ένα παράλληλο πρόγραμμα δράσεων στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Διάρκεια έκθεσης: 25 Ιανουαρίου – 12 Μαρτίου 2017. Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη έως Παρασκευή 12.00 – 20.00, Σάββατο και Κυριακή 10.00 – 22.00. Περισσότερες πληροφορίες εδώ

ΣΟΦΙΑ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ / [email protected]