Πώς συνδιαλλέγονται καλλιτεχνικά δύο πόλεις σε τόσο μεγάλη χιλιομετρική απόσταση και με ένα χάος πολιτισμικό ανάμεσά τους; Πώς η μια καθρεφτίζεται σαν ετεροτοπία της άλλης; Το τέταρτο Fast Forward Festival επιχειρεί την προσέγγιση με το πρότζεκτ «Don’t Follow The Wind».

Το 2011, ένας καταστροφικός σεισμός και το επακόλουθο τσουνάμι προκάλεσαν ένα από τα μεγαλύτερα πυρηνικά ατυχήματα στην πόλη Φουκοσίμα της Ιαπωνίας. Αποτέλεσμα του καταστροφικού συμβάντος ήταν η υποχρεωτική εκκένωση της περιοχής από περισσότερους από 100.000 άνθρωπους, που έκτοτε ζουν εκτοπισμένοι. Την ίδια χρονιά, ένας διαφορετικού είδους εκτοπισμός συνέβαινε εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, όταν το ξενοδοχείο Classical Acropol της πλατείας Ομονοίας έβαζε λουκέτο, ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης.

Όπως στην περίπτωση της άτακτης φυγής από τη Φουκοσίμα, έτσι κι εδώ, όλα τα αντικείμενα από το εσωτερικό του ξενοδοχείου παραμένουν μέχρι σήμερα άθικτα: τα στρωμένα κλινοσκεπάσματα, τα κολονάτα ποτήρια στο μπαρ, τα τακτοποιημένα έπιπλα, βρίσκονται όλα στην ίδια ακριβώς θέση με έξι χρόνια πριν. Μοναδικός μάρτυρας της εγκατάλειψης, η σκόνη που έχει καλύψει τα πάντα.

Με αφετηρία την κοινή συνθήκη του εκτοπισμού, η επιμελητική ομάδα των Chim↑Pom, Kenji Kubota, Eva & Franco Mattes και Jason Waite βγάζει για πρώτη φορά εκτός ασιατικών συνόρων το πρότζεκτ «Don't Follow the Wind» – που ξεκίνησε στη Φουκοσίμα πριν από δύο χρόνια με έναυσμα το πυρηνικό ατύχημα και την επίδρασή του στη ζωή των εκτοπισμένων κατοίκων της περιοχής – και το τοποθετεί στην Αθήνα και το ξενοδοχείο Acropol, δημιουργώντας άμεσους συσχετισμούς μεταξύ των δύο περιπτώσεων.

Το «Don't Follow the Wind» ξεκίνησε το Μάρτιο του 2015 όταν οι επιμελητές προσέγγισαν 12 καλλιτέχνες (μεταξύ αυτών και ο Ai Weiwei) και τους ζήτησαν να δημιουργήσουν έργα μέσα στη ραδιενεργό Ζώνη Αποκλεισμού της Φουκουσίμα: στα εγκαταλειμμένα κι ερειπωμένα σπίτια των πρώην κατοίκων, εκεί που σήμερα κυριαρχεί η σιωπή και η ακινησία. Η δράση των καλλιτεχνών θα παραμείνει αθέατη μέχρι τη στιγμή που η πόλη θα κατοικηθεί ξανά, κάτι που όπως μαρτυρούν τα σημερινά επίπεδα ραδιενέργειας στην περιοχή αλλά και ο φόβος των ανθρώπων, θα αργήσει πολύ να συμβεί.

Στο πλαίσιο του Fast Forward Festival, η επιμελητική ομάδα κινητοποίησε ξανά καλλιτέχνες, ζητώντας τους να δημιουργήσουν πρωτότυπα έργα, αυτή τη φορά για την Αθήνα και την κατάσταση της χώρας, προτείνοντας έναν ευθύ καλλιτεχνικό διάλογο μεταξύ των δύο περιοχών. Έτσι, για δώδεκα μέρες, το Acropol γίνεται ο καθρέφτης της Φουκοσίμα, καθώς τα σκονισμένα δωμάτιά του αντανακλούν εικόνες, ήχους και συναισθήματα από την περίοδο της εγκατάλειψής της μέχρι σήμερα.

Πίνακας σπιτιού στη ραδιενεργό ζώνη της Φουκοσίμα και η ρέπλικά του.

Στους τρεις ορόφους του ξενοδοχείου, ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με τους βιαίως εκτοπισθέντες τόσο του ξενοδοχείου όσο και της ιαπωνικής πόλης. Σε αυτό συντελεί μια σειρά έργων που δημιουργήθηκαν για τον σκοπό αυτό: Ένα εφτάλεπτο βίντεο θέασης 360° στο οποίο βλέπουμε τρεις γενιές μιας οικογένειας που ζει στη μολυσμένη περιοχή της Φουκουσίμα – στα όρια ακριβώς έξω από τη ζώνη αποκλεισμού. Ένα installation-ρέπλικα ενός εγκαταλελειμμένου σπιτιού που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της έκκρισης ραδιενέργειας στην περιοχή. Τα απομεινάρια του πικνικ τριών «εκτοπισθέντων» καλλιτεχνών (ενός Έλληνα, ενός Συρίου κι ενός Ιάπωνα) και το μήνυμά τους πάνω στα σκονισμένα τραπέζια του δεύτερου ορόφου: «I will live what I want/ I will do what I want/ Nobody will control my life». Ένα κουδούνι που, πατώντας το, ο ήχος του φτάνει στη Φουκοσίμα. Μια σειρά από στρώματα, που τα ύφασματά τους είναι «δανεισμένα» από το αστικό τοπίο της πόλης (πχ. τούβλα, τσιμέντο, πέτρες, χορτάρι). Κι όλα αυτά με φόντο τη σκόνη του Acropol και όλη τη σημειολογία που κουβαλά πάνω της.

Ίχνη από το διαπολιτισμικό πικνικ που έλαβε χώρα στο δέυτερο όροφο του Acropol.

Μέσα στο Acropol, ο επισκέπτης έρχεται αντιμέτωπος με εικόνες που αναπαριστούν την καταστροφή, αλλά δεν προέρχονται από αυτήν. Μην φανταστείτε δηλαδή πως θα έρθετε κατά μέτωπο με εικόνες φρίκης. Όπως άλλωστε παρατηρεί ο ο Franco Mattes, ένας εκ των επιμελητών της έκθεσης, «Μπορείς να φανταστείς, αλλά δε μπορείς να δεις».

Το «Don’t Follow The Wind» είναι μια γενναία καλλιτεχνική και πολιτική πρωτοβουλία που δε διστάζει να περιπλέξει τις κοινωνικο-οικονομικές δομές δύο εντελώς διαφορετικών τόπων που μοιράστηκαν το κοινό συναίσθημα που απορρέει από τον βίαιο εκτοπισμό. Γιατί απ' ό,τι φαίνεται, τόσο ένα πυρηνικό ατύχημα όσο και η οικονομική κρίση μπορούν να δημιουργήσουν δυνατά την αίσθηση εγκατάλειψης. Είτε στη Φουκοσίμα, είτε στην Αθήνα, είτε οπουδήποτε.

Η επιμελητική ομάδα του «Don't Follow the Wind» στην ταράτσα του ξενοδοχείου Acropol, στην Ομόνοια.

To Fast Forward Festival πραγματοποιείται από τις 2 έως τις 14 Μαΐου εντός κι εκτός Στέγης. Με σημεία αναφοράς το Σύνταγμα, την Ομόνοια, τον Πειραιά και τη Δραπετσώνα, το τέταρτο FFF διαπλέκει μέσα από εννιά καλλιτεχνικά πρότζεκτς, τόπους (Αθήνα, Φουκουσίμα, Τσερνόμπιλ) και έννοιες (εκτοπισμός, μετανάστευση, ετεροτοπία, «σπίτι») προκαλώντας τον επισκέπτει να (ανα)στοχαστεί για τον κόσμο γύρω του. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε εδώ.

ΣΟΦIΑ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ / [email protected]