Οι επιτυχίες της χρονιάς 2016-2017 και τα μετέωρα βήματα προς το μέλλον ήταν τα κεντρικά σημεία της χτεσινής, απολογιστικής συνέντευξης Τύπου του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ).

«Σήμερα κάνουμε μια συνέντευξη Τύπου διαφορετική από τις άλλες. Μια συνέντευξη απολογιστική για τα πεπραγμένα μιας δύσκολης αλλά επιτυχημένης χρονιάς, προγραμματική για τα επόμενα σχέδια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, κυρίως όμως απολογιστική για τα πεπραγμένα του ΔΣ και των όσων έφερε εις πέρας στο διάστημα 2014-2017» ανέφερε η γενική διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Κοσκινά, λίγες εβδομάδες πριν τη λήξη της θητείας της ίδιας αλλά και του Διοικητικού Συμβουλίου του πολύπαθου μουσείου.

Τόσο η ίδια όσο και ο Πρόεδρος του ΔΣ, Γιώργος Παπαναστασίου, τόνισαν πως στα τρία χρόνια της παράλληλης θητείας τους, το μουσείο πέρασε σε νέα εποχή. Το πέρασμα αυτό θεμελιώθηκε σε μια σειρά από κατακτήσεις, οι περισσότερες εκ των οποίων πραγματώθηκαν κόντρα στις δύσκολες συνθήκες (όπως η συχνή εναλλαγή υπουργών και συνεργατών και η επακόλουθη απώλεια πολύτιμου χρόνου). Ξεκινώντας, ανέφεραν την οριστική παραλαβή του νέου κτιρίου (πρώην εργοστάσειο Φιξ), ένα βήμα ιδιαιτέρως σημαντικό, καθώς μέχρι πρότινος το ΕΜΣΤ στεγαζόταν στο α’ υπόγειο του Ωδείου Αθηνών, έναν χώρο που ανακαίνισε πέρσι ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και που εγκαινίασε μέσα από τη φιλοξενία της μεγαλειώδους έκθεσης «Η Υπέρβαση της Άβυσσος».

Menelaos Myrillas / SOOC / Menelaos Myrillas

Η Διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Κοσκινά. 

Μια ακόμα μεγάλη νίκη της τριετίας αυτής υπήρξε η ολοκλήρωση του εσωτερικού κανονισμού τον Αύγουστο του 2017, της «βίβλου για τη λειτουργία των μουσείων», όπως είπε χαρακτηριστικά κα. Κοσκινά, καθώς, όπως εξήγησε, δίχως αυτόν δεν μπορεί να καθοριστεί η δομή και η λειτουργία ενός μουσείου –άρα και η οποιαδήποτε αξίωση για δωρεά. Μέσα σε όλα, ο αριθμός το =προσωπικού αυξήθηκε σημαντικά κι έτσι, από 17 υπαλλήλουςτο ΕΜΣΤ μετρά σήμερα 58 (αποσπασμένους από υπουργεία και μέσω ΑΣΕΠ), ενώ και ο τακτικός προϋπολογισμός για τις ανάγκες του μουσείου διπλασιάστηκε και πλέον ανέρχεται στο ποσό των 800.000 ευρώ. Μιλώντας για τα οικονομικά δεδομένα του μουσείου που συχνά έχουν απαχολήσει τον Τύπο, τόσο ο Πρόεδρος όσο και η Διευθύντρια του ΕΜΣΤ φρόντισαν να υπογραμμίσουν πως οι όποιες οφειλές προς τρίτους εκκρεμούσαν προ τριετίας, σήμερα αποτελούν παρελθόν.

ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΛΑΧΟΣ

Η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Κοσκινά και ο διευθυντής του M HKA του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Φλάνδρας με έδρα την Αμβέρσα Bart De Baere ξεναγούν τους δημοσιογράφους στην πρώτη περιοδική έκθεση του ΕΜΣΤ Κρίσιμοι διάλογοι: Αθήνα-Αμβέρσα, Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2016. 

Πέραν όμως από τα πρακτικά ζητήματα, η χρονιά που πέρασε ήταν «πανηγυρική» για ακόμα έναν λόγο, ίσως σπουδαιότερο από τους παραπάνω. Μιλάμε βέβαια για το κυριολεκτικό άνοιγμα του μουσείου προς την πόλη και τον κόσμο, μέσα από τις εκθέσεις που φιλοξένησε τόσο στο κτίριό του, όσο και στο εξωτερικό. Αρχής γενομένης με την περιοδική έκθεση «Κρίσιμοι Διάλογοι. Αθήνα – Αμβέρσα», το ΕΜΣΤ υποδέχτηκε ακριβώς πριν από ένα χρόνο και για τέσσερις μήνες το ελληνικό κοινό (20.000 επισκέπτες) που διψούσε να δει τι κρύβεται πίσω από τις πόρτες του επιβλητικού κτιρίου της λεωφόρου Καλλιρόης. Με τον ίδιο τίτλο, αλλά αντεστραμμένη τη σειρά των πόλεων, η έκθεση παρουσιάστηκε λίγο καιρό μετά και στην Αμβέρσα, συγκεντρώνοντας 63.000 επισκέπτες. Σε αυτή την «έκρηξη» προς τον κόσμο συνέβαλε φυσικά και η επόμενη έκθεση του ΕΜΣΤ «Genii Loci. Ελληνική Τέχνη από το 1930 έως σήμερα», μια έκθεση που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Έτους Ελλάδας – Ρωσίας 2015.

photo: SOOC

Cecilia Vicuña, Quipu Womb (The Story of the Red Thread, Athens) (Μήτρα Quipu [Η ιστορία του κόκκινου νήματος, Αθήνα]), 2017, άποψη εγκατάστασης, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ)

Τίποτα όμως δεν σφράγισε περισσότερο την πρώτη χρονιά λειτουργείας του μουσείου στο νέο του κτίριο από τη συνεργασία του με την documenta 14, η οποία και επέλεξε το ΕΜΣΤ ως βασικό πυλώνα του εκθεσιακού της προγράμματος. Τραβώντας τα βλέμματα δεκάδων χιλιάδων επισκεπτών από Ελλάδα κι εξωτερικό, το ΕΜΣΤ κατάφερε μέσα στους τρεις μήνες παραμονής της documenta να πλαισιώσει τον καλλιτεχνικό κορμό της έκθεσης με τον καλύτερο τρόπο, αφήνοντας έτσι το αποτύπωμά του στην 14η διοργάνωση και το διεθνές εικαστικό γίγνεσθαι. Στο τελευταίο συνεπικούρησε και η μεταφορά της συλλογής του ΕΜΣΤ στο Κάσελ, στο πλαίσιο της έκθεσης «Αντίδωρον. Η Συλλογή του ΕΜΣΤ», η οποία και προσήλκυσε περισσότερους από 850.000 επισκέπτες. Ταυτόχρονα με την documenta, το ΕΜΣΤ άφησε το στίγμα του και στην έτερη μεγαλειώδη εικαστική διοργάνωση, την Μπιενάλε της Βενετίας, μέσα από το «Εργαστήριο Διλημμάτων» του Γιώργου Δρίβα, όπου το ΕΜΣΤ ήταν Εθνικός Επίτροπος.

Από την έκθεση «Αντίδωρον. Η Συλλογή του ΕΜΣΤ», στο Fridericianum του Κάσελ (Ιούνιος-Σεπτεμβριος 2017).

Και βέβαια, ακόμα μια μεγάλη κατάκτηση υπήρξε ο εμπλουτισμός της συλλογής του ΕΜΣΤ με 120 έργα που αγοράστηκαν σε εμπορικές εκθέσεις κατά την τελευταία τριετία, με την οικονομική υποστήριξη του Πολιτιστικού Οργανισμού ΝΕΟΝ, του Δημήτρη Δασκαλόπουλου. Τα νέα αποκτήματα του ΕΜΣΤ θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στην έκθεση «Νέα Αποκτήματα» τον Νοέμβριο του 2017.

Κοιτώντας τα όσα κατάφερε να κάνει το μουσείο μέσα σε μόλις έναν (δύσκολο) χρόνο, αλλά και τα όσα έχει σχεδιάσει για τον επόμενο (εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, δράσεις και σημαντικές συνεργασίες όπως με το Εθνικό Μουσείο Τέχνης της Κίνας, τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, την Polyeco Contemporary Art Initiative, το Διεθνές Φεστιβάλ Αρχαίας Ολυμπίας κ.ά.), θα σκεφτεί κανείς εύλογα πως το επίσημο άνοιγμα του ΕΜΣΤ διανύει μάλλον την τελική ευθεία. Κι όμως, αν ένα πράγμα κατέστησε σαφές η Κατερίνα Κοσκινά, αυτό ήταν πως η ημερομηνία των εγκαινίων εξακολουθεί να παραμένει άδηλη.

Το εντυπωσιακό κτίριο της λεωφόρου Καλλιρόης.

Πράγματι, έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται σημαντικά βήματα που θέτουν το μουσείο κάθε φορά και πιο κοντά στην ολοκλήρωση -που κοντεύει πια να γίνει αστικός μύθος. Πώς όμως θα εξασφαλιστεί η ομαλή πορεία προς το τέλος όταν εκκρεμεί η επικύρωση της μουσειογραφικής μελέτης; Πρόκειται για μια προϋπόθεση απαραίτητη ώστε το μουσείο να υποβάλει εκ νέου το αίτημα δωρεάς στο Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» και που θα εξασφαλίσει τον απαραίτητο εξοπλισμό του ΕΜΣΤ για την έκθεση της μόνιμης συλλογής του αλλά και για την πλήρη λειτουργία του. Κυρίως όμως, πώς θα αποκτήσει η Αθήνα το μουσείο που της αξίζει από τη στιγμή που δεν υπάρχει η παραμικρή εικόνα για το τι μέλλει γενέσθαι μετά τη λήξη της θητείας της Κατερίνας Κοσκινά όσο και του ΔΣ, δηλαδή σε ένα μήνα από σήμερα;

Τα βήματα σημαντικά, αλλά μετέωρα.

ΣΟΦΙΑ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ / [email protected]