Ο αδηφάγος τόπος των λεπρών, στοιχειωμένος ακόμα από τον πόνο, τη θλίψη, το στιγματισμό, το διωγμό και την απομόνωση, με τις ψυχές που τον κατοίκησαν, εξόριστες να έχουν αφήσει ανεξίτηλη την αύρα της τραγικής ύπαρξής τους, αναβιώνει μέσα από το άγγιγμα της τέχνης.

Η Σπιναλόγκα, το νησί – μνημείο, που λειτούργησε για 50 χρόνια ως γκέτο λεπρών, ενέπνευσε τον εικαστικό Κώστα Τσόκλη, ο οποίος το μετέτρεψε σε έργο τέχνης με επεμβάσεις και δρώμενα, το περασμένο καλοκαίρι, υπό τον τίτλο «Εσύ ο τελευταίος λεπρός».

Η εικαστική αυτή παρέμβαση, συνοδευόμενη από ομιλίες και ανοιχτή συζήτηση, θα παρουσιαστεί με ελεύθερη είσοδο για το κοινό, στην εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Πέμπτη 31 Ιανουαρίου στις 7 το απόγευμα, στην ελληνική και ιταλική γλώσσα, με ταυτόχρονη μετάφραση.

Με σεβασμό στην ιστορία του νησιού

Με έναν συμβολικό χαρακτήρα, που τρέφεται από την τραγική ιστορία του τόπου, τις μνήμες και το δέος για τα βάσανα των ανθρώπων, το σύνθετο αυτό πολιτιστικό δρώμενο του Κώστα Τσόκλη μετέτρεψε τη Σπιναλόγκα σε ένα μεγάλο γλυπτικό έργο.

Τρισδιάστατα έργα ζωγραφικής, επιβλητικές εγκαταστάσεις, κατασκευές μεγάλων διαστάσεων και δρώμενα παραπέμπουν στο θάνατο, αλλά πάνω από όλα στην εμπιστοσύνη, που είχαν στη ζωή οι μελλοθάνατοι ζωντανοί – νεκροί με την ανίατη ασθένεια της λέπρας, οι οποίοι συνέχιζαν να ερωτεύονται, να γεννούν παιδιά και να προσπαθούν να βελτιώσουν τη ζωή που τους έμενε.

Αποκλεισμένοι από τον έξω κόσμο, που βρισκόταν σε απόσταση 800 μέτρων, με άθλιες συνθήκες διαβίωσης και καταδικασμένοι σε θάνατο, μας δίνουν ακόμα μαθήματα ζωής και έναυσμα για στοχασμό.

Αυτός άλλωστε ήταν και ο στόχος του καλλιτέχνη, όπως επισημαίνει και η Κατερίνα Κοσκινά στο κείμενό της για την έκθεση, σημειώνοντας: «Ο καλλιτέχνης, αφενός μας καλεί να συμμεριστούμε τις συνθήκες διαβίωσης εκείνων, που έζησαν αποκλεισμένοι στο νησί αυτό από το 1904 έως το 1957 και αφετέρου μας προσφέρει διέξοδο μέσω της τέχνης. Τρίτος στόχος του είναι η συλλειτουργία τεχνών και επιστήμης και η ουμανιστική συνθεώρηση παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος».

Η εκδήλωση

Στην εκδήλωση θα προβληθεί το διάρκειας 30 λεπτών βίντεο της εικαστικής αυτής παρέμβασης - οδοιπορικού στα 85.000 τ.μ. της Σπιναλόγκας και θα συνοδευτεί από ομιλίες του Κώστα Τσόκλη, των επιμελητών του εγχειρήματος, της προέδρου του διοικητικού συμβουλίου του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Κατερίνας Κοσκινά και του ιστορικού τέχνης, Μπρούνο Κορά, καθώς και του συλλέκτη Νίκου Φινοκαλιώτη, με συντονίστρια την τεχνοκριτικό Έφη Ανδρεάδη, ενώ θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό.

Ένας σύγχρονος Καιάδας

Η Σπιναλόγκα είναι ένα μικρό νησί, το οποίο κλείνει από τα βόρεια τον κόλπο της Ελούντας, στην Επαρχία Μεραμπέλλου του νομού Λασιθίου Κρήτης.

Ξεκινώντας ως γκέτο των λεπρών από την Κρήτη και στη συνέχεια από την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό, το λεπροκομείο της Σπιναλόγκας άρχισε να λειτουργεί το 1904.

Η λέπρα έσπερνε τον πανικό στους ανθρώπους, οι ασθενείς θεωρούνταν μιάσματα και μεταφέρονταν αλυσοδεμένοι στο νησί, ενώ η επιστροφή τους ήταν απαγορευμένη.

Ζούσαν στα σπίτια, που είχαν εγκαταλείψει οι μουσουλμάνοι μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, με ένα μικρό επίδομα από την πολιτεία, που τους επέτρεπε να αγοράζουν τα αναγκαία τρόφιμα από το λιμάνι του νησιού.

Παρά τις φρικτές συνθήκες, συνέχιζαν τη ζωή τους, ερωτεύονταν και έκαναν παιδιά, πολλά από τα οποία, αν και ήταν υγιή, ζούσαν εκεί, μέχρι το 1936 που μεταφέρθηκαν στην Αθήνα, σε ειδικό ίδρυμα.

Όταν τα αντιβιοτικά άρχισαν να βοηθούν στην αντιμετώπιση της νόσου, η Σπιναλόγκα έκλεισε το 1957 και οι εναπομείναντες ασθενείς μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο Λοιμωδών Νόσων της Αγίας Βαρβάρας, στην Αθήνα.

Έκτοτε και για αρκετές δεκαετίες, το νησί έμεινε αναξιοποίητο, ενώ - μετά το ενδιαφέρον των πολυάριθμων τουριστών - άρχισε να γίνεται συστηματική αναστήλωση και επισκευή των παλαιών κτισμάτων, των οχυρωματικών ενετικών τειχών, των παλαιών οικιών και των δρόμων και χιλιάδες επισκέπτες το επισκέπτονται κάθε χρόνο.

Πληροφορίες: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών – Megaron Plus, Βασιλίσσης Σοφίας και Κόκκαλη, Αμπελόκηποι - Αθήνα, Πέμπτη 31 Ιανουαρίου στις 7 το απόγευμα (η εκδήλωση θα γίνει στην ελληνική και ιταλική γλώσσα, με ταυτόχρονη μετάφραση), τηλ: 210 7282333. Είσοδος ελεύθερη με δελτία προτεραιότητας. Η διανομή των δελτίων αρχίζει στις 5.30 μ.μ.