Από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Αλένα Μορνστάινοβα
ΧΑΝΑ
Μετάφραση: Κώστας Τσίβος

Αν υπάρχει κάτι που επαληθεύει την αυθεντικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, δεν είναι άλλο από τα βάσανα και τις κακουχίες. Κι αν υπάρχει κάτι που ακυρώνει την ανθρώπινη ζωή, δεν είναι άλλο από τα βάσανα που οι άνθρωποι προκαλούν σε συνανθρώπους τους. Τι συμβαίνει όμως όταν κάποιος βασανίζεται όντας εντελώς αθώος; Όταν βρεθεί στη δίνη συμπτώσεων και γεγονότων που τον καθιστούν έρμαιο της μοίρας;

Το χειμώνα του 1954 η εννιάχρονη Μίρα, παρά τη ρητή απαγόρευση των γονιών της, πηγαίνει στο παγωμένο ποτάμι και γλιστράει στο νερά του. Εξαιτίας της ανυπακοής της οι γονείς δεν της επιτρέπουν να φάει το γλυκό που σερβίρουν στη διάρκεια μιας οικογενειακής γιορτής. Αυτό το αθώο επεισόδιο θα προσλάβει μοιραίες διαστάσεις για τη ζωή της Μίρα – μια οικογενειακή τραγωδία που θα την υποχρεώσει να ζήσει για αρκετά χρόνια με τη στρυφνή και καταθλιπτική θεία Χάνα...

Η συγγραφέας περιγράφει μια ιστορία βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, μ' ένα ρυθμό που κόβει την ανάσα.

Η Alena Mornštajnová γεννήθηκε το 1963 στο Βαλάσκε Μεζιρζίτσι. Σπούδασε αγγλική και τσεχική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Οστράβα. Εργάστηκε ως καθηγήτρια αγγλικών και μεταφράστρια. Το 2013 δημοσιεύτηκε το πρώτο της μυθιστόρημα Τυφλός χάρτης, το 2015 ακολούθησε το Μικρό ξενοδοχείο, ενώ το 2017 δημοσιεύτηκε το πλέον γνωστό της μυθιστόρημα Χάνα. Την ίδια χρονιά οι αναγνώστες το τίμησαν με το βραβείο «Βιβλίο της χρονιάς», ενώ το 2018 απέσπασε τη διάκριση «Τσεχικό βιβλίο του 2018». Από τότε η Χάνα μεταφράστηκε σε 20 ξένες γλώσσες και η Αλένα Μορνστάινοβα συγκαταλέγεται μεταξύ των πλέον διακεκριμένων συγγραφέων της Τσεχίας.

Γιάννης Μηλιός
1821
Ιχνηλατώντας το Έθνος, το Κράτος και τη Μεγάλη Ιδέα

Από το 1838 έως σήμερα, το ελληνικό κράτος γιορτάζει την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης την 25η Μαρτίου κάθε χρόνου (μαζί με τον «Ευαγγελισμό της Θεοτόκου» από την ορθόδοξη εκκλησία). Η ημερομηνία αυτή αποκρύβει ένα ζήτημα που βρίσκεται εντούτοις μπροστά στα μάτια μας: ότι η Ελληνική Επανάσταση προκηρύχθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 1821 στις Ηγεμονίες της Μολδαβίας και της Βλαχίας από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, με τη θέση μάλιστα ότι «Ο Μωρέας, η Ήπειρος, η Θεσσαλία, η Σερβία, η Βουλγαρία, τα Νησιά του Αρχιπελάγους, εν ενί λόγω η Ελλάς άπασα έπιασε τα όπλα, δια να αποτινάξη τον βαρύν ζυγόν των Βαρβάρων». Η πεποίθηση αυτή, ότι όλοι οι Χριστιανοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είναι Έλληνες, ξεκινάει από τα επαναστατικά κείμενα του Ρήγα Φεραίου και την Ελληνική Νομαρχία, και διατηρείται με μικρές τροποποιήσεις μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Αποτελεί ταυτόχρονα το ιδεολογικό έδαφος της Μεγάλης Ιδέας, της επεκτατικής πολιτικής του ελληνικού κράτους κατά τον πρώτο αιώνα ύπαρξής του.

Η μελέτη αυτή δείχνει ότι ο ελληνικός εθνικισμός, η ελληνική εθνική συνείδηση, είναι μια κοινωνική διεργασία που ξεκινά μετά τα τέλη του 18ου αιώνα, μισό αιώνα πριν από τους άλλους βαλκανικούς εθνικισμούς, έχει δε σαφές πολιτικό περιεχόμενο: απαίτηση των μαζών για κράτος, όσο αυτό δεν υπάρχει, και στη συνέχεια για πολιτικά δικαιώματα και εθνική «καθαρότητα», εσωτερικά, και για επέκταση της επιρροής του κράτους και «διόρθωση» των συνόρων του, προς το εξωτερικό. Αυτή η εθνική πολιτικοποίηση των μαζών εκφράζει την ιστορικά νέα, «μοντέρνα», μορφή υπαγωγής τους στο κεφάλαιο, καθώς μόνιμη λειτουργία της είναι να εντάσσει τους ταξικούς ανταγωνισμούς στο γενικό κεφαλαιοκρατικό συμφέρον που εμφανίζεται ως «εθνική ενότητα», και ταυτόχρονα να εμβαπτίζει στη λαϊκή υποστήριξη τις επεκτατικές-ιμπεριαλιστικές στρατηγικές του κράτους.

Από τη ρηξικέλευθη αυτή σκοπιά, ο Γιάννης Μηλιός επανατοποθετεί εδώ τα πιο κρίσιμα ζητήματα της νεοελληνικής ιστορίας: τη διαμόρφωση του ελληνικού έθνους και των ορίων του, την οικοδόμηση του ελληνικού αστικού κράτους στην αρχική ρεπουμπλικανική και στις μετέπειτα «απολυταρχικές» μορφές του, την κληρονομιά της Επανάστασης και τις ιδεολογικές χρήσεις της έως σήμερα.

Ο Γιάννης Μηλιός είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο και διευθυντής της τριμηνιαίας μαρξιστικής επιθεώρησης οικονομικής και πολιτικής θεωρίας Θέσεις, η οποία εκδίδεται ανελλιπώς από το 1982. Είναι συγγραφέας δεκαοκτώ βιβλίων, ενώ επιστημονικές εργασίες του έχουν δημοσιευτεί, πέραν της ελληνικής, στην αγγλική, γερμανική, γαλλική, ισπανική, ιταλική, πορτογαλική, σερβική, κινεζική και τουρκική γλώσσα. Τα πιο πρόσφατα βιβλία του στα ελληνικά είναι: Το χρηματοπιστωτικό σύστημα στον σύγχρονο καπιταλισμό (σε συνεργασία με τους Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλο και Σπύρο Λαπατσιώρα, 2019, Angelus Novus), Βενετία: Μια συνάντηση που στέριωσε απρόβλεπτα. Πραγματεία για τον καπιταλισμό και τη διαδικασία γένεσής του (2020, Αλεξάνδρεια).

Γιεν Λιένκε
Χρόνια, μήνες, μέρες
Μετάφραση από τα κινεζικά: Σωτήρης Χαλικιάς

Η μάχη για την επιβίωση, η θυσία και η ομορφιά της ζωής σ’ έναν λαμπρό, συγκινητικό μύθο από τα πέρατα του κόσμου και του καιρού

Ένα τρομερό κύμα ξηρασίας αναγκάζει τους κατοίκους ενός απομακρυσμένου ορεινού χωριού να τραπούν σε φυγή – όλους εκτός από έναν γέρο άνδρα κι ένα τυφλό σκυλί, που δεν μπορούν να κάνουν το εξουθενωτικό ταξίδι στα βουνά σε αναζήτηση τροφής και νερού. Ο γέρος φυλάει μία και μοναδική καλαμποκιά που έχει φυτρώσει στην άγονη γη. Αφιερωμένος σ’ αυτήν και στην ελπίδα που του δίνει, αγωνίζεται κάθε μέρα ενάντια στην ήττα, κερδίζει κάθε μέρα μια νίκη κόντρα στο θάνατο.

Ένα κλασικό μπεστ-σέλερ, που τιμήθηκε με το μεγάλο κινεζικό Λογοτεχνικό Βραβείο Λου Χσουν

Ο Γιεν Λιένκε γεννήθηκε το 1958 στην επαρχία Χενάν της Κίνας, σπούδασε πολιτικές επιστήμες και θεωρία λογοτεχνίας, και σήμερα ζει στο Πεκίνο. Είναι συγγραφέας πολλών μυθιστορημάτων και διηγημάτων, αρκετά από τα οποία αναφέρονται στη γενέτειρά του. Ορισμένα ιδιαίτερα σατιρικά έργα του έχουν απαγορευτεί στην Κίνα. Είναι επίσης δοκιμιογράφος και καταξιωμένος κριτικός της κινεζικής λογοτεχνίας. Μεταξύ άλλων διακρίσεων, έχει τιμηθεί με δύο από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά βραβεία της Κίνας, το Λου Χσουν και το Λάο Τσε, όπως επίσης με το βραβείο Franz Kafka και με το βραβείο Newman για την κινεζική λογοτεχνία, ενώ έχει υπάρξει δύο φορές φιναλίστ για το βραβείο Booker. Έργα του είναι: Χρόνια, μήνες, μέρες (εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2020), Τα χρονικά της έκρηξης, Τα τέσσερα βιβλία, Τα φιλιά του Λένιν, Υπηρετήστε το λαό!, Όνειρο του χωριού Ντινγκ.

Γιάννης Κοτσώνης
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ
Η Γαλλία και οι Έλληνες, 1797-1830

Όλες οι γραμμές της ιστορικής εξέλιξης είναι τεθλασμένες και εμείς προσπαθούμε να τις κάνουμε ευθείες. Πώς αποκαλούμε, αλήθεια, αυτή τη χώρα πριν γίνει η Ελλάδα; Τη δεκαετία του 1840 ήταν κατανοητό πως ετούτο το έθνος, που σήμερα είναι αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, ήταν μια Βαβέλ. Αλλά αν δεχόμαστε πως ήταν Βαβέλ μετά την επανάσταση, τι ήταν άραγε το 1800; Και τι σημαίνει αυτό για το 1821;

Τα έθνη δεν υπήρχαν πάντα. Η Ελλάδα ιδρύθηκε ίσως ως το πρώτο έθνος-κράτος, την επικράτεια του οποίου καθόρισε μάλλον ο λαός παρά ο μονάρχης ή το ίδιο το κράτος. Κεντρικός στόχος αυτού του βιβλίου είναι να δείξει ότι ποικίλες Ελλάδες ήταν εφικτές, ότι για συγκεκριμένους ιστορικούς λόγους έγιναν κάποιες επιλογές εις βάρος άλλων, το έθνος πήρε ορισμένες μορφές και όχι άλλες. Η εξήγηση βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό στη συνάντηση των Ελλήνων και των άλλων λαών της περιοχής με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, και πρώτη τη Γαλλία -αρχικά δημοκρατική και μετέπειτα αυτοκρατορική-, οι οποίες έφθασαν στις ακτές των Βαλκανίων στη διάρκεια της ναπολεόντειας εποχής και στην πραγματικότητα δεν έφυγαν ποτέ.

Η άφιξη των στρατευμάτων της Δημοκρατίας της Γαλλίας το 1797 στις ακτές των Βαλκανίων και στα Επτάνησα έφερε μαζί της την ιδέα του νεωτερικού κράτους. Με το καταλυτικό αυτό γεγονός και την ενεργή παρέμβαση των άλλων αυτοκρατορικών δυνάμεων στην περιοχή δημιουργήθηκαν νέες κοινωνικές και οικονομικές δυνατότητες για τους Έλληνες, που μπορούσαν να υπηρετούν οποιαδήποτε δύναμη. Ταυτόχρονα πρόβαλε η δυνατότητα για ένα διαφορετικό καθεστώς και έναν διαφορετικό, εθνικό εαυτό.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο συντελέστηκε η Ελληνική Επανάσταση. Το 1830, με το τέλος της επαναστατικής περιόδου, τα δεδομένα άλλαξαν. Και πάλι η Γαλλία, με την αποστολή εκστρατευτικού σώματος στον Μοριά για να εκδιώξει τους τελευταίους μουσουλμάνους, εγκαινίασε τη νέα εποχή και επιβεβαίωσε ότι η Ελλάδα θα ήταν ένα χριστιανικό έθνος-κράτος. Ωστόσο, ενώ η επαναστατική Γαλλία είχε εμπνεύσει την ιδέα του έθνους και της δημοκρατίας, όπως εκφράστηκε στις Εθνοσυνελεύσεις της Ελληνικής Επανάστασης με τις φιλελεύθερες διακηρύξεις τους, η συγκρότηση του ελληνικού κράτους καθορίστηκε τελικά από το πλαίσιο που είχε διαμορφωθεί μετά την ήττα του Ναπολέοντα και το συνέδριο της Βιέννης: το «αυτοκρατορικό» πλαίσιο της Ιεράς Συμμαχίας που, παραμερίζοντας πολλά άλλα ενδεχόμενα, σφράγισε τη συγκεκριμένη μορφή και την τύχη της νεότερης Ελλάδας.

Ο Γιάννης Κοτσώνης είναι καθηγητής ευρωπαϊκής ιστορίας στο NYU (New York University).

IAN KERSHAW
Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΔΙΝΗ
1950-2017

Η μνημειώδης νέα ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης

Μετά την «κόλαση των δύο πολέμων» που σημάδεψαν το πρώτο μισό του 20ού αιώνα –όπως το περιέγραψε ο Ίαν Κέρσοου στο προηγούμενο βιβλίο του– τα χρόνια από το 1950 έως το 2017 έφεραν ειρήνη και σχετική ευημερία στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Καθώς τεράστιες οικονομικές αλλαγές μεταμόρφωναν την ήπειρο, το καταστροφικό παρελθόν άρχισε να υποχωρεί, μολονότι η μακρά σκιά του δεν έπαψε να διαμορφώνει τις νοοτροπίες.

Τώρα η Ευρώπη ήταν μια διαιρεμένη ήπειρος, κάτω από την πυρηνική απειλή. Και οι Ευρωπαίοι γνώρισαν μια περίοδο όχι ευθύγραμμης εξέλιξης αλλά αλλεπάλληλων κλυδωνισμών, με την έννοια ότι βρέθηκαν συχνά στη δίνη γεγονότων που προμήνυαν την καταστροφή, αλλά και ότι δεν ήταν πια υπεύθυνοι για το πεπρωμένο τους, παρά έρμαια στο παιχνίδι του Ψυχρού Πολέμου που όριζαν οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ. Σ’ αυτή την ανώμαλη πορεία από τη μια εποχή ανασφάλειας στην άλλη, δεν έλειψαν οι ιστορικές υπερβάσεις, όπως η διάλυση του σοβιετικού συνασπισμού ή η επανένωση της Γερμανίας, αλλά και οι νέες σωρευτικές κρίσεις που επέφερε μετά το 2008 η επιταχυνόμενη παγκοσμιοποίηση.

Αντλώντας παραδείγματα από ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο και ανιχνεύοντας όλες τις πτυχές της από την πολιτική και την οικονομία ώς την κουλτούρα, ο συγγραφέας φωτίζει πανοραμικά την απρόσμενη, περιπετειώδη πορεία  που μας έφερε ώς εδώ – και που προοιωνίζεται μια εξίσου απρόβλεπτη συνέχεια.

Ο Ian Kershaw γεννήθηκε το 1943 στο Όλνταμ του Λάνκασιρ, στην Αγγλία. Σπούδασε στο Μάντσεστερ, το Λίβερπουλ και την Οξφόρδη και δίδαξε αρχικά μεσαιωνική και νεότερη ιστορία, ώσπου έγινε ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς του ναζισμού και βιογράφους του Αδόλφου Χίτλερ. Είναι εταίρος της Βρετανικής Ακαδημίας, της Βρετανικής Ιστορικής Εταιρείας και του Wissenschaftskolleg του Βερολίνου.

Σοφία Στεφανίδου
Το καθαριστηριο

«Είμαι άδεια και είμαι φορτωμένη. Έχω πάνω μου μπόλικη αξιοπρέπεια, κύρος και επιτηδευμένη ευγένεια. Και στη μέση ένα κενό. Σηκώνομαι, βγάζω το σοβαρό, καφέ σακάκι μου, το σμπαραλιάζω, ανάκατη, λιωμένη μάζα, πάνω στην τσάντα. Εκεί εσείς, αντικείμενα. Πιο κάτω από μένα. Κάποιον να εξουσιάσω κι εγώ.»

Λίγο μετά την τυχαία συνάντηση με μια παλιά της σχέση και λίγο πριν από μια προγραμματισμένη υποχρέωση με το σύζυγό της, η Λένα έρχεται αντιμέτωπη με μια γυναίκα: τον εαυτό της. Είναι ευχαριστημένη με τις επιλογές της; Θα μπορούσε άραγε να είχε αποφασίσει αλλιώς; Η σβούρα των σκέψεων την οδηγεί σε ένα πολύ λογικό ή ένα εντελώς αυθαίρετο συμπέρασμα. Ίσα για να αποφύγει την επώδυνη συνειδητοποίηση.

Αναμνήσεις, αυταπάτες, ματαιωμένα όνειρα – όλα μαζί ένα βλέμμα, πότε γλυκόπικρο, πότε διψασμένο κι ανικανοποίητο, πότε σαρκαστικό, πάνω στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Μια χειμαρρώδης αφήγηση που διαβάζεται απνευστί. Ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα, όπου οι λέξεις διαρκώς ξεγυμνώνουν.

Η Σοφία Στεφανίδου γεννήθηκε στην Βέροια, μεγάλωσε στην Κατερίνη, σπούδασε αγγλική φιλολογία στη Θεσσαλονίκη και από το 2016 ζει στη Γερμανία. Εργάσθηκε στην Ελλάδα για είκοσι χρόνια ως εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και πλέον στη Γερμανία ως παιδαγωγός σε Κέντρο Απασχόλησης Παιδιών.

Δημήτρης Κωστόπουλος
η κιμωλία
μελόδραμα

Μια πολυπρόσωπη και μακροχρόνια ιστορία για το δύσκολο μελόδραμα της ζωής

Στις 18 Απριλίου του 1938, Δευτέρα του Πάσχα για τους Ιταλούς, Μεγάλη Δευτέρα για τους Έλληνες, στην κεντρική πλατεία της Λέρου, ένας ψαράς ο Αποστόλης Νταλλαρής μαχαιρώνει χωρίς φανερό λόγο τον υπολοχαγό Σαλβατόρε Μπονάνο. Μοιάζει με «αστυνομικό», αλλά δεν είναι.

Οι ερωτικές ιστορίες είναι συνήθως προφορικές, μόνον αυτές της λογοτεχνίας παραμένουν  ανεξίτηλες – το μελάνι και το χαρτί, το άρωμα των λέξεων. Παλιές εφημερίδες και τυπωμένες φωτογραφίες με τα απολιθωμένα μυστικά τους είναι αυτές που στο τέλος βγάζουν νόημα.

Η Ιστορία είναι γενικά ευρύχωρη, απλώνεται πάνω από θάλασσες και κράτη, αλλά καμιά φορά  μπορεί να στριμωχτεί και σε ένα μικρό νησί όπως η Λέρος. Όλα εκεί, μέσα στα ίδια κτίρια. Δύο πόλεμοι, ο ένας Παγκόσμιος, ένας Εμφύλιος, μια Δικτατορία, το Ψυχιατρείο, και τώρα οι πρόσφυγες. Η ιστορία ενός δύσκολου αιώνα.

Εκεί στη Λέρο καταλήγουν τελικά και οι δύσκολες διαδρομές του έρωτα και της ιστορίας, οι χαρές και οι λύπες των πρωταγωνιστών αυτής της αφήγησης. Από την Αλεξάνδρεια στο Ταϊγάνιο της θάλασσας του Αζόφ και από τη Σικελία στο Χαλέπι της Συρίας. Από τη Νέα Ιωνία του Βόλου στη Νέα Ιωνία της Αθήνας και από τα Εξάρχεια στη Ζάκυνθο. Δύσκολο μελόδραμα βλέπεις η ζωή.       

Ο Δημήτρης Κωστόπουλος γεννήθηκε στο Περιστέρι και εργάστηκε στη Μέση Εκπαίδευση ως καθηγητής. Συνεργάτης σε εφημερίδες (Πρώτη, Καθημερινή, Ελευθεροτυπία) και περιοδικά (Νέα οικολογία, Ιστορικά Θέματα, Books’ Journal). Άλλα βιβλία του είναι: η ποιητική συλλογή Τα Δίπροκα (εκδ. Δίπτυχο, 1991), τα Βαλκάνια: Η Οικογεωγραφία της Οργής (εκδ. Στοχαστής, 1993), Ο Νταβέλης στο Σικάγο: Το Γουέστερν της Ανάπτυξης (εκδ. Ευώνυμος, 2007) και η συλλογή διηγημάτων Ο Φονέας και ο Φονιάς (εκδ. Κέδρος, 2015).