Η σημασία της μουσικής για το σινεμά του, τα μουσικά βήματα του συγκροτήματός του και τα σχέδια για την επόμενη ταινία του.

«Μόνο οι Εραστές θα Μείνουν Ζωντανοί», «Mystery Train», «Ο Νεκρός», «Permanent Vacation», είναι μερικές μόνο από τις ταινίες του Τζιμ Τζάρμους. Ως σκηνοθέτης είναι αρκετά περίεργος, και οι ταινίες του είτε σου αρέσουν είτε όχι, σου αφήνουν κάτι. Ενίοτε και έντονο. Αυτό ενδέχεται να οφείλεται στο γεγονός πως σπανίως έχει σημασία στο σινεμά του η ιστορία. Εστιάζει περισσότερο στους χαρακτήρες, τα μέρη, τις διαθέσεις. Και σίγουρα δεν τον λες mainstream, που άλλωστε το απεχθάνεται.

Ο ίδιος θεωρεί όμως την μουσική το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο των ταινιών του, κι ας ετοιμάζεται να γυρίσει μια ταινία χωρίς καθόλου μουσική. «Η μουσική ήταν πάντα εκεί», εξηγεί, μιλώντας από τη Νέα Υόρκη. «Από τότε που ήμουν έφηβος, η μουσική ήταν κάτι που διαμόρφωσε τη ζωή μου και τις αποφάσεις που έχω πάρει καθ' όλη τη διάρκεια της».

Το συγκρότημα Sqürl

Βέβαια την τελευταία δεκαετία το πήγε ένα βήμα παραπέρα, και από θαυμαστής και οξυδερκής μουσικός επιμελητής για τις ταινίες του έχει δημιουργήσει το συγκρότημα Sqürl με τον παραγωγό και μουσικό Κάρτερ Λόγκαν. Μαζί έχουν συνθέσει score για ταινίες, όπως το «The Dead Don’t Die» και το «Paterson».

Πλέον προχωρούν παραπέρα κυκλοφορώντας τον πρώτο τους δίσκο, «Silver Haze». Πρόκειται για ένα άλμπουμ με ατμοσφαιρικό, καθηλωτικό, βραδύκαυστο drone rock. Στο άλμπουμ συμμετέχουν η Σαρλότ Γκενσμπούρ, η Anika και ο Μαρκ Ρίμποτ.

Το αποτέλεσμα είναι κάτι που ο Τζάρμους περιγράφει με περηφάνεια ως «ενθουσιωδώς περιθωριακό». «Δεν είμαι mainstream, δεν είμαι underground – είμαι κάπου στη μέση. Αλλά τα πραγματικά όμορφα πράγματα ξεφεύγουν από το περιθώριο».

Η ανάγκη για ανεξάρτητη δημιουργία

Αυτή η προσέγγιση δεν προκαλεί έκπληξη για έναν σκηνοθέτη που έχει τη φήμη ότι είναι διακαώς, έστω και αυθόρμητα, ανεξάρτητος, σχολιάζει σε δημοσίευμά του ο Guardian. «Είμαι μανιακός, καθώς πρέπει να το κάνω με τον δικό μου τρόπο», λέει ο Τζάρμους. «Πρέπει να διαλέξω όλους τους συνεργάτες μου. Πρέπει να κάνω την τελική κοπή στο μοντάζ. Πρέπει να το παράγω μέσω της δικής μου εταιρείας. Και όσο για τους ανθρώπους που χρηματοδοτούν τις ταινίες, τους επιτρέπω να μου δίνουν σημειώσεις, αλλά πάντα, συμβατικά, δεν έχω καμία απολύτως υποχρέωση να τις χρησιμοποιήσω».

Όταν γύριζε την ταινία «Ο νεκρός», το 1995, φλέρταρε για λίγο με την ιδέα συνεργασίας με μεγαλύτερες εταιρείες παραγωγής και κατέληξε σε διαμάχη με τον τότε επικεφαλής της Miramax, Χάρβεϊ Γουαϊνστάιν. Αφού ο Τζάρμους αρνήθηκε να λάβει υπόψη του τις προτεινόμενες περικοπές, ο Γουάινστιν φέρεται να υπονόμευσε την κινηματογραφική κυκλοφορία της ταινίας. Παρόλα αυτά, συχνά χαρακτηρίζεται αριστούργημα από τους κριτικούς και θεωρείται ότι αποτυπώνει τέλεια την δέσμευση του σκηνοθέτη για αφοσίωση στην τέχνη έναντι του εμπορίου.

«Θεωρώ τον εαυτό μου ερασιτέχνη»

«Θεωρώ τον εαυτό μου ερασιτέχνη», λέει ο ίδιος. «Επειδή η ρίζα της λέξης ερασιτέχνης περιέχει τη λέξη αγάπη (amateur στα αγγλικά). Έτσι, είναι σαν να κάνω κάτι επειδή το αγαπάω, όχι απαραίτητα επειδή μου λείπουν οι δεξιότητες, ενώ ο επαγγελματισμός είναι το να το κάνω αυτό για να βγάλω χρήματα. Με ενδιαφέρει η ατέλεια γιατί έχω μάθει ότι τα λάθη μερικές φορές είναι πολύ πολύτιμα, ακόμη και πολύ όμορφα. Νομίζω ότι η τελειότητα είναι ατελής, αλλά η ατέλεια είναι τέλεια».

Αυτή ήταν το πνεύμα όταν το συγκρότημα Sqürl πήγε στο στούντιο με τον παραγωγό Ράνταλ Νταν.  «Προσπαθούμε να μην σκεφτόμαστε υπερβολικά τα πράγματα», σημειώνει, εξηγώντας την προσέγγισή τους στο στούντιο. «Η μουσική μας δεν είναι πάντα δομημένη με φόρμουλα, οπότε δεν ξέρουμε ακριβώς πού θα πάει όταν ξεκινήσουμε. Δεν έχουμε την παραδοσιακή δομή των Α, Β, Γ – έχουμε απλώς Α, και περιστασιακά Β. Οι δομές δεν είναι αυτό που μας ενδιαφέρει, μας ενδιαφέρει ένα συναίσθημα».

Όσον αφορά το κοινό στο οποίο απευθύνεται η μουσική του συγκροτήματος, ο Τζάρμους είναι κατηγορηματικός: «Δεν είμαστε 20 χρονών και δεν θέλουμε να κάνουμε το συγκρότημά μας παγκοσμίως γνωστό». «Δεν πιστεύω ότι στοχεύω σε κανένα είδος δημογραφικού χαρακτήρα», συμπληρώνει. «Έχω μπει σε διαφωνίες σχετικά με αυτό με τις ταινίες μου όταν λέω ότι δεν σκέφτομαι το κοινό. Δεν σκέφτομαι τον υπόλοιπο κόσμο. Εάν αρχίσετε να σκέφτεστε ποιος είναι αυτός ο στόχος, τότε ακολουθείτε την πορεία του mainstream συλλογισμού και απλώς αυτός δεν είναι ο τρόπος μας. Δεν είμαστε τέτοιου είδους καλλιτέχνες».

«Η κινηματογραφική παραγωγή έχει χαθεί»

Με τη σύγχρονη κινηματογραφική βιομηχανία να είναι πολύ διαφορετική από εκείνη που βρήκε ο Τζάρμους όταν πρωτοεμφανίστηκε, η διοχέτευση δημιουργικής ενέργειας για τη δημιουργία μουσικής έχει γίνει μια ζωτική αποσυμπίεση από τα άγχη και τα εμπόδια που εμπλέκονται στη χρηματοδότηση και τη δημιουργία ταινιών. «Η κινηματογραφική βιομηχανία έχει κάπως χαθεί», λέει. «Είναι χάλια. Έχει χειροτερέψει. Η συμφωνία για το είδος των δικαιωμάτων που προέβλεπε μοίρασμα των κερδών κατά 50-50 με τους χρηματοδότες, που μπορούσα να κάνω τις ταινίες μου… αν τη λέγατε τώρα θα  γελούσαν».

Πλέον μαζί με τον Λόγκαν απολαμβάνουν τη στιγμιαία δημιουργία μουσικής σε αντίθεση με τα τεράστια χρονοδιαγράμματα που εμπλέκονται στη δημιουργία ταινιών. «Είναι λυτρωτικό», λέει ο Τζάρμους. «Επειδή γράφω τα δικά μου σενάρια, είναι μια διαδικασία δύο ετών για να έχεις μια ιδέα για μια ταινία και μετά να την ολοκληρώσεις. Η μουσική είναι τόσο διαφορετική. Είναι άμεση. Το αγαπώ αυτό».

Τα σχέδια για τη νέα του ταινία

Τέσσερα χρόνια μετά την τελευταία του κινηματογραφική προσπάθεια, με το άστοχο «The dead don’t die», οι σινεφίλ αναρωτιόμαστε πότε θα δούμε κάποια ταινία του.

«Δεν μπορώ να μιλήσω με λεπτομέρειες, αλλά ετοιμάζουμε μια ταινία», λέει. «Την έγραψα σκεπτόμενος συγκεκριμένους ηθοποιούς που τώρα προσπαθώ να κλείσω. Οι ηθοποιοί είναι σαν τα άγρια ​​ζώα που πρέπει με κάποιο τρόπο να τα μαντρίσω γιατί έχουν τόσα πολλά πράγματα. Λοιπόν, προσπαθώ να μαντρίσω μερικά απίστευτα άγρια ​​ζώα – ελπίζω να μπορέσω να τα αιχμαλωτίσω».

Στο μεταξύ, φαίνεται πάνω  από χαρούμενος που ασχολείται με τη μουσική. Εκτός από την κυκλοφορία του ντεμπούτου τους άλμπουμ, οι Sqürl δίνουν επίσης παραστάσεις, όπως στο φεστιβάλ Christine και Queens’ Meltdown, όπου θα ερμηνεύσουν ζωντανά μουσικά τραγούδια στις σουρεαλιστικές ντανταϊστικές ταινίες του Μαν Ρέι. «Η μουσική είναι ένα πολύ μαγικό πράγμα», λέει ο Τζάρμους. «Λατρεύω την παραγωγή ταινιών γιατί έχει κάθε άλλη μορφή έκφρασης μέσα της, αλλά η μουσική είναι πραγματικά το πιο όμορφο πράγμα που δημιουργούν οι άνθρωποι για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους».