Η πολιτιστική ανάπτυξη ξεκινά από τα πνευματικά δικαιώματα. Η δημιουργία είναι η ταυτότητά μας, ο πολιτισμός μας. Μια νέα εταιρεία, η Artbassador, έρχεται για να υπερασπιστεί την ακεραιότητα των έργων τέχνης και την καταγωγή τους-τα δικαιώματα των δημιουργών τους. Ιδρύθηκε από την Βάνα Πέτρου, νομικός και την Φωτεινή Τζεβελέκου, γενική διευθύντρια της Artbassador, η οποία και μίλησε στο clickatlife.gr.

Artbassador ή αλλιώς art και ambassador, δηλ. μια εταιρεία - πρέσβειρα των τεχνών και μάλιστα νεότευκτη! Ποια η αποστολή σας και ποια ανάγκη σας οδήγησε τελικά στη σύσταση της Artbassador;

Πράγματι. Η επιλογή του ονόματος δεν είναι τυχαία. Επιθυμία μας και κινητήρια δύναμη για τη δημιουργία της THE ARTBASSADOR υπήρξε να υπηρετήσουμε την Τέχνη από μία θέση με αυξημένο αίσθημα ευθύνης και υψηλούς στόχους. Λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2012, με όνειρα, μεγάλες προσδοκίες και με εφόδιο την πολύχρονη εμπειρία μας στο χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων, δώσαμε πνοή στην Εταιρία μας, θέτοντας εαυτούς στην υπηρεσία των δημιουργών, των δικαιούχων των δικαιωμάτων τους, των καλλιτεχνών, των παραγωγών εκδηλώσεων πολιτισμού και φυσικά του κοινού που διψάει για τέχνη σε Ελλάδα και Κύπρο. Αποστολή μας, η συμβολή μας σε μία πολύπλευρη πολιτιστική ανάπτυξη στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, μέσω της παροχής ενός ευρέως φάσματος υπηρεσιών αδειοδότησης, προστασίας και προώθησης του δραματικού ή μουσικο-δραματικού ρεπερτορίου που διαχειριζόμαστε, με σεβασμό προς τον δημιουργό και τον δικαιούχο, αλλά και με αντίληψη των αναγκών της αγοράς.

"Μεγάλα δικαιώματα" ή "grand rights", δηλ. όπερες, οπερέτες, θεατρικά έργα, μιούζικαλ. Εξηγήστε μας σε τι συνίστανται ακριβώς τα "μεγάλα δικαιώματα" και πείτε μας μερικά από τα πιο γνωστά συλλογικά έργα τέχνης τα δικαιώματα των οποίων εκπροσωπείτε.

Η διάκριση μεταξύ «μικρών» και «μεγάλων» δικαιωμάτων δεν συναντάται στη νομοθεσία, είναι όμως αρκετά σαφής και κατανοητή στο χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων. Πλην λιγοστών εξαιρέσεων, η διαχείριση των δύο κατηγοριών δικαιωμάτων, δεν είθισται να γίνεται από τον ίδιο φορέα. Τα μεγάλα δικαιώματα αφορούν στο σύνολο των δημιουργικών συμβολών που συνθέτουν ένα συλλογικό έργο τέχνης, δηλ. τη μουσική, τους στίχους, τη χορογραφία, το σενάριο, τα σκηνικά, τα κοστούμια, κ.ά. Έργα «μεγάλων δικαιωμάτων» είναι οι όπερες, οι οπερέτες, τα μιούζικαλ με πρωτότυπη μουσική, οι παραστάσεις χορού, οι παντομίμες, αλλά και τα θεατρικά έργα, οι τραγωδίες, κ.ά.
Έτσι, τα δικαιώματα αυτά αφορούν κυρίως τη δραματοποιημένη παράσταση ενός έργου, όπως την εκτέλεση: α) ενός δραματικού ή μουσικο-δραματικού έργου στο σύνολό του, β) ενός ή περισσοτέρων μουσικών έργων που περιλαμβάνονται σε ένα μουσικο-δραματικό έργο, με συνοδεία διαλόγου, παντομίμας, χορού, δράσης επί σκηνής ή οπτικής αναπαράστασης του έργου στο οποίο περιλαμβάνεται η μουσική, γ) ενός ή περισσοτέρων μουσικών έργων ως μέρους μίας ιστορίας, ανεξαρτήτως εάν συνοδεύονται από διάλογο, παντομίμα, χορό, δράση από σκηνής ή οπτική προβολή.   
Στη THE ARTBASSADOR έχουμε την τιμή και τη χαρά να διαχειριζόμαστε τα «μεγάλα» δικαιώματα ενός πολύ μεγάλου αριθμού σημαντικών σύγχρονων ή και παλιότερων συνθετών, συγγραφέων, χορογράφων, των οποίων τα έργα προστατεύονται. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ο δικός μας Μίκης Θεοδωράκης και τα έργα του ΖΟΡΜΠΑΣ και ΜΗΔΕΙΑ, ο Carl Orff και το έργο του CARMINA BURANA, ο Kurt Weill και το έργο του RISE AND FALL OF THE CITY OF MAHAGONNY, ο Eugene Ionesco και τα έργα του LA CANTATRICE CHAVE και RHINOCEROS, η Yasmine Reza και τα έργα της ART και L’HOMME DU HASARD, ο Samuel Beckett και τα έργα του EN ATTENDANT GODOT και FIN DE PARTIE, ο Jean Genet και το έργο του LES BONNES.

Εταιρεία - πρέσβειρα των τεχνών, φορέας συλλογικής διαχείρισης ή ... και τα δύο;

Η εταιρία μας δεν λειτουργεί ως Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης. Άλλωστε, σύμφωνα και με τα στοιχεία που παρουσιάζει ο ΟΠΙ (Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας) στην ιστοσελίδα του, μεταξύ των ΟΣΔ που λειτουργούν νόμιμα στην Ελλάδα, με άδεια από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, δεν υφίσταται κάποιος ΟΣΔ των «μεγάλων» δικαιωμάτων που διαχειριζόμαστε εμείς στην Ελλάδα. Ομοίως και στο εξωτερικό, λίγοι μόνο Οργανισμοί (κυρίως στην Ευρώπη και στη Νότια Αμερική), εκπροσωπούν «μεγάλα» δικαιώματα. Η διαχείρισή τους γίνεται ως επί το πλείστον από ατζέντηδες (κυρίως για τα δραματικά έργα) ή Εκδότες (κυρίως για τα μουσικά έργα και το αντίστοιχο μουσικό υλικό) οι οποίοι, δυνάμει σύμβασής τους με τους δημιουργούς / δικαιούχους των δικαιωμάτων τους, έχουν αναλάβει την αδειοδότηση, έκδοση, προστασία και προώθηση του ρεπερτορίου τους, για όλες τις χώρες. Δυνάμει συμβάσεων εκπροσώπησης και συνεργασιών ανά τον κόσμο, μολονότι είμαστε μία νέα ακόμη εταιρία, χωρίς πολυετή παρουσία στην αγορά, είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς που μπορούμε ήδη να προσφέρουμε υπηρεσίες υψηλού επιπέδου για ένα ευρύ μουσικό-δραματικό ρεπερτόριο, σε ένα μεγάλο αριθμό χρηστών, με τελικό αποδέκτη το ευρύ κοινό.    

Πως ακριβώς λειτουργεί ο μηχανισμός αδειοδότησης; Είναι απαραίτητο ένας χρήστης που επιθυμεί να εκμεταλλευτεί ένα έργο του ρεπερτορίου σας να λάβει την προηγούμενη άδειά σας;

Για τη νόμιμη χρήση οποιουδήποτε προστατευόμενου έργου θα πρέπει να έχει εξασφαλισθεί η προηγούμενη έγγραφη άδεια του δημιουργού / δικαιούχου των δικαιωμάτων του, εκτός εάν συντρέχει κάποια από τις εξαιρέσεις που αναφέρονται περιοριστικά στο νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Η διαδικασία της αδειοδότησης είναι γενικά απλή: Ο χρήστης μας στέλνει το αίτημά του με όλες τις πληροφορίες σχετικά με την επιθυμητή εκμετάλλευση του έργου και στη συνέχεια εμείς, σε συνεννόηση με τον αντίστοιχο δικαιούχο, του εξασφαλίζουμε την άδεια, γνωστοποιώντας του με απόλυτη ακρίβεια τους οικονομικούς και λοιπούς όρους που την αφορούν. Βασική αρχή μας είναι η διαφανής, δίκαιη, αποδοτική και αποτελεσματική διαχείριση των δικαιωμάτων.   

Ποιους θεωρείτε δυνητικούς χρήστες σας; Ποιο το παρεχόμενο νομοθετικά επίπεδο προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας στη χώρα μας και ποιο το, κατά μέσο όρο, επίπεδο των χρηστών αναφορικά με το σεβασμό των δικαιωμάτων που εκπροσωπείτε;

Μπορούμε να συνεργαστούμε με όλους τους παραγωγούς καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, ακόμη και ιδιώτες. Ενδεικτικά αναφέρω ότι έχουμε ήδη συνεργαστεί με την Εθνική Λυρική Σκηνή, το ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ, το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ, τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, τις Κρατικές Ορχήστρες Αθηνών και Θεσσαλονίκης, τη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου, Δήμους και πολλούς άλλους. Για εμάς, σημαντικοί χρήστες είναι όλοι όσοι υπηρετούν την τέχνη με αγάπη και υπευθυνότητα και προσδοκούμε σύντομα να έχουμε τη χαρά να συνεργαστούμε μαζί τους.
Το επίπεδο προστασίας που προσφέρει ο ισχύων ελληνικός νόμος είναι πολύ ικανοποιητικό για τους πνευματικούς δημιουργούς και τους δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων. Αυτό ισχύει επειδή ο νόμος περί πνευματικής ιδιοκτησίας που καθορίζει το νομικό αυτό πλαίσιο προστασίας, είναι απόλυτα εναρμονισμένος με τις αντίστοιχες Διεθνείς Συνθήκες και Ευρωπαϊκές Οδηγίες, οι οποίες έχουν ενσωματωθεί στα περισσότερα εθνικά δίκαια.
Το ζήτημα όμως, δεν είναι, κατά τη γνώμη μας, μόνο αν εφαρμόζεται ο νόμος και αν τελικά, ένα έργο απολαμβάνει προστασίας. Αυτό που μας ενδιαφέρει πρωτίστως είναι να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση των χρηστών μας απέναντι στα πνευματικά δικαιώματα, διότι –ως γνωστόν- ο σεβασμός στην πνευματική ιδιοκτησία συμβάλλει στην περαιτέρω ανάπτυξη της δημιουργικότητας, προς όφελος όλων. Όπως δηλώνει και ο Ευρωπαίος Επίτροπος της Εσωτερικής Αγοράς κ. Michel Barnier, «η πνευματική ιδιοκτησία αποτελεί τη ραχοκοκαλιά μίας ανταγωνιστικής Ευρωπαϊκής οικονομίας».

Τι έχουν να κερδίσουν οι νέοι δημιουργοί από μία δυνητική συνεργασία με την Αrtbassador;

Το όνειρο κάθε νέου δημιουργού είναι το έργο του να γίνει γνωστό, να προβληθεί, να τύχει της αποδοχής που επιθυμεί και να του αποφέρει τις καλύτερες δυνατές απολαβές.
Το κύριο μέλημά μας, λοιπόν, είναι η προβολή και προώθηση των Ελλήνων δημιουργών, στην πράξη, με τους κατάλληλους μηχανισμούς, όχι μόνο σε Ελλάδα και Κύπρο, αλλά και στις υπόλοιπες χώρες. Για το λόγο αυτό, άλλωστε, συνεργαζόμαστε με τους καλύτερους στο εξωτερικό, ήδη από τα πρώτα βήματα της πορείας μας. Ομοίως, φροντίζουμε να καταστεί γνωστό το έργο των ξένων νέων δημιουργών και να συναντήσει το κοινό του σε Ελλάδα και Κύπρο. Και τούτο, διότι θεωρούμε απαραίτητη όχι απλώς τη διατήρηση, αλλά την άνθηση της πολιτιστικής πολυμορφίας. Επιπλέον, έχουμε τη γνώση και τη δυνατότητα να προσφέρουμε άρτιες συμβουλευτικές και νομικές υπηρεσίες στους δημιουργούς καθώς και σε αυτούς που τους εκπροσωπούν.

Πολλά έχουν λεχθεί για τη συλλογική διαχείριση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων, ιδίως όσον αφορά τις αμοιβές που αξιώνονται και τον τρόπο υπολογισμού τους. Πως βρίσκετε την πρόσφατη πρωτοβουλία για υιοθέτηση σε κοινοτικό επίπεδο ενός ενιαίου πλαισίου κανόνων σχετικά με τη συλλογική διαχείριση των εν λόγω δικαιωμάτων;

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τη συλλογική διαχείριση των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων είναι πλέον μία πραγματικότητα, καθώς υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και εκκρεμεί πλέον μόνο η δημοσίευσή της στην Επίσημη Εφημερίδα της Ε.Ε. Καλωσορίζουμε την πρωτοβουλία αυτή που ήρθε να καλύψει ένα μεγάλο φάσμα ενεργειών των Ευρωπαϊκών ΟΣΔ, οι οποίοι θα πρέπει πλέον να παρέχουν υψηλού επιπέδου διαχείριση, πλήρη διαφάνεια και λογοδοσία ως προς τα δικαιώματα που εισπράττουν και εν συνεχεία διανέμουν στα μέλη τους. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για να εξασφαλίζεται εμπιστοσύνη μεταξύ των δικαιούχων πνευματικών δικαιωμάτων και των χρηστών.
Επίσης, η Οδηγία θέτει κριτήρια στον καθορισμό των αμοιβών που αξιώνουν οι ΟΣΔ, προβλέποντας τις συλλογικές διαπραγματεύσεις με τους χρήστες. Στη χώρα μας, η οποία δυστυχώς στενάζει οικονομικά, ομολογουμένως υπάρχει έντονη δυσαρέσκεια στην αγορά από τις πολλαπλές απαιτήσεις μεγάλου αριθμού ΟΣΔ. Προφανώς μετά από πολλές διαμαρτυρίες προς την Κυβέρνηση, συγκροτήθηκε εντός του Ιανουαρίου 2014 η Εθνική Επιτροπή Διαλόγου για τα πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα και για τη δημόσια εκτέλεση και αναμένουμε που θα καταλήξει. 
Η εταιρία μας, πάντως, επιδιώκει να εξασφαλίζει στους παραγωγούς της Ελλάδος και της Κύπρου τους καλύτερους δυνατούς οικονομικούς όρους για τα έργα που αδειοδοτεί, λαμβάνοντας υπόψιν τις δυσμενείς συνθήκες της αγοράς, αλλά παράλληλα σεβόμενη τις αξιώσεις των δημιουργών και των δικαιούχων των δικαιωμάτων τους. 

«Εις σε προστρέχω Τέχνη της Ποιήσεως,/ που κάπως ξέρεις από φάρμακα/ νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω» λέει ο Καβάφης. Μπορεί η τέχνη να λειτουργήσει ως αντίδοτο της οικονομικής κρίσης; Πως προσαρμόζεται η Artbassador στα σημερινά δύσκολα, ομολογουμένως, οικονομικά δεδομένα;

Η δημιουργία είναι η ταυτότητά μας, ο πολιτισμός μας. Δυστυχώς, η παγκόσμια οικονομική κρίση πλήττει, όπως είναι αναμενόμενο, και τον τομέα αυτό. Η ιστορία μας έχει καταγράψει και στο παρελθόν, δύσκολες εποχές και αντίξοες συνθήκες. Η τέχνη όμως, πάντα επιβίωνε και τελικά εξελισσόταν. Κι αυτό, γιατί ο ρόλος της υπήρξε ανέκαθεν, ήδη από την εποχή της αρχαίας Ελλάδος, πολυσύνθετος: όχι μόνο ψυχαγωγικός, αλλά κυρίως εκπαιδευτικός, διδακτικός και ηθοπλαστικός. Διαθέτοντας αυτή την πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά, είμαστε αισιόδοξοι ότι η πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία, όχι μόνο θα αποτελέσουν αντίδοτο της κρίσης που βιώνουμε, αλλά θα συνεισφέρουν στην ανάπτυξη και άνθιση της οικονομίας μας. Γι αυτό και όλοι στην ομάδα της THE ARTBASSADOR, εξ αρχής προσεγγίσαμε τον καλλιτεχνικό χώρο και τον κόσμο του με τόλμη και δυναμισμό αλλά και με μέτρο, χωρίς αλαζονεία και υπεροψία. Μέλημά μας είναι να προσφέρουμε στην τέχνη και σε όσους την προάγουν, ενισχύοντάς την με καινοτόμες ιδέες και όχι να την καταπνίξουμε. 

Kύρα Κάπη