Ο Γουίλιαμ Νταλρίμπλ, από τους σημαντικότερους συγγραφείς ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, εξηγεί στο click@Life γιατί η θρησκεία παραμένει ζωντανή στην Ινδία.

Ο Γουίλιαμ Νταλρίμπλ αφουγκράζεται τη φωνή των «περιπλανώμενων Αγίων» της Ινδίας και διασώζει το ψηφιδωτό των παραδόσεων ενός κόσμου που υποχωρεί μπροστά στους ανέμους του εκσυγχρονισμού. Στο βιβλίο του «Ιερή Ινδία, εννιά ζωές, εννιά ιστορίες» (εκδ. Μεταίχμιο) ο Νταλρίμπλ επιχειρεί να κατεδαφίσει το ρομαντικό παλίμψηστο των δυτικών για την Ινδία.

Ο ίδιος άλλωστε έχει κερδίσει επάξια τον τίτλο του διασημότερου συγγραφέα ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, γιατί έχει μάθει να εκπλήσσει τον εαυτό του και τον αναγνώστη, ακολουθώντας τις πιο αναπάντεχες διαδρομές στα πιο απομακρυσμένα μέρη του κόσμου αλλά και στις σελίδες της Ιστορίας.

Στο προηγούμενο βιβλίο του «Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίου», ο Νταλρίμπλ ακολουθούσε τα ίχνη των μοναχών που έγραψαν το «Λειμωνάριο», το σημαντικότερο ταξιδιωτικό κείμενο της βυζαντινής γραμματείας. Mε αυτό το έργο έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στο ελληνικό κοινό. Τώρα, ο Νταλρίμπλ αλλάζει ύφος και στρατηγική, θέτοντας τη παντοδυναμία του αφηγητή-συγγραφέα στο περιθώριο, προς χάρη της αυθεντικής, άμεσης αφήγησης.

Η τηλεφωνική επικοινωνία με τον Νταλρίμπλ ήταν περιπετειώδης, όπως και οι ιστορίες του: τον πετύχαμε στο Νέο Δελχί, όπου έχει εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια. Ευδιάθετος και με χιουμοριστική διάθεση, ο Βρετανός συγγραφέας παραδέχτηκε πως «η Ινδία είναι μια χώρα που έχει συνδεθεί με πολλά αρνητικά στερεότυπα για μεγάλο διάστημα και κανένα τους δεν έχει σχέση με την αλήθεια. Υπάρχει ο μύθος των μαχαραγιάδων, ο μύθος της ινδικής αγιότητας και του μυστικισμού. Το καλύτερο πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να επιστρέψεις πίσω στους ανθρώπους και να τους αφήσεις να μιλήσουν για τον εαυτό τους. Αυτό ουσιαστικά έκανα με το βιβλίο μου. Δεν μπορείς να μιλήσεις για βουδισμό σε ένα βουδιστή. Είναι σχεδόν αδιάφορο να σχολιάσεις τη θρησκεία του από την πλευρά ενός ρωμαιοκαθολικού δυτικού. Το μόνο χρήσιμο που μπορείς να κάνεις ως συγγραφέας είναι να παρουσιάσεις τις θρησκευτικές αντιλήψεις του με ακρίβεια και ενδιαφέρον τρόπο και να αφήσεις τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα».

Το νέο στυλ γραφής που υιοθέτησε, αντανακλά ως ένα βαθμό και την εξέλιξη της σύγχρονης ταξιδιωτικής λογοτεχνίας; «Διαφορετικοί άνθρωποι γράφουν με το δικό τους τρόπο για τα ταξίδια τους. Γενικά όμως, αυτό που προβάλλει στην ταξιδιωτική λογοτεχνία της Δύσης είναι το «εγώ» και αυτή είναι μια παρατήρηση που ισχύει και για τα δικά μου βιβλία. Στην Ιερή Ινδία δεν υπάρχει η ιστορία της δικής μου πνευματικής αναζήτησης. Υπάρχουν οι ιστορίες των ανθρώπων του βιβλίου. Προσπάθησα πάρα πολύ να μην κρίνω μέσα από τα γραπτά μου. Κι αυτό γιατί κατά τη γνώμη μου όσα έχουν γραφτεί στη Δύση για την Ινδία, αυτό κάνουν», απαντά ο Νταλρίμπλ.

Τα πρόσωπα που επέλεξε ο συγγραφέας, έχουν μια συγκλονιστική ιστορία να αφηγηθούν. Άνθρωποι χτυπημένοι από τη φτώχεια και τη μοίρα μεταμορφώνονται σε θεούς για λίγες μέρες, όταν χορεύουν. Ιέρειες του αγοραίου έρωτα αποδεκατίζονται από το AIDS, περιπλανώμενοι βάρδοι διασώζουν τραγούδια με ιστορία 600 ετών, κατασκευαστές θρησκευτικών ειδώλων βλέπουν την οικογενειακή τους παράδοση να διακόπτεται από την τεχνολογία. Δεν λείπουν και οι πολιτικές αιχμές, όπως στην περίπτωση του θιβετιανού μοναχού ο οποίος αναζητά την εξιλέωση, επειδή έλαβε μέρος στον πόλεμο με τους κινέζους.

Η συγκλονιστικότερη περίπτωση όμως είναι της ζαϊνίστριας μοναχής, η οποία εγκατέλειψε μια άνετη και ευτυχισμένη ζωή για να ακολουθήσει ένα από τα πιο αυστηρά θρησκευτικά δόγματα των περιπλανώμενων αγίων. Οι ζαϊνιστές προσπαθούν να σπάσουν τον φαύλο κύκλο του κάρμα, αφήνοντας πίσω τους όλους τους συναισθηματικούς δεσμούς. Όταν νιώσουν έτοιμοι, αυτοκτονούν ακολουθώντας μια τελετουργική νηστεία. Ακόμα και όταν περπατούν σκουπίζουν προσεκτικά το δρόμο για να μη σκοτώσουν κατά λάθος κάποιο ζωντανό πλάσμα. Η μοναχή που συνάντησε ο Νταλρίμπλ δυσκολευόταν να ξεπεράσει το θάνατο της μοναδικής της φίλης και ετοιμαζόταν να «περάσει στην άλλη πλευρά», διακόπτοντας σταδιακά την πρόσληψη τροφής.

«Για μένα η ιστορία με τη μοναχή ήταν η πιο συγκινητική από όλες», υποστηρίζει ο Νταλρίμπλ και προσθέτει: «η ιστορία της προέκυψε από μια σύντομη συνάντηση σε σχέση με τους υπόλοιπους ανθρώπους του βιβλίου. Για παράδειγμα, με τους Μπάουλ έμεινα αρκετές εβδομάδες μαζί τους. Με τη ζαϊνίστρια μοναχή πέρασα 72 ώρες. Η περίπτωσή της με επηρέασε καθοριστικά, γιατί ήταν τόσο δύσκολο να την κρίνω. Δεν ήμουν σίγουρος κατά πόσο σπαταλούσε τη ζωή της διαπράττοντας μια αργή αυτοκτονία ή αν ήταν μια απίστευτη ηρωίδα με σιδερένια θέληση η οποία πίστευε βαθιά στη θρησκεία της. Θεωρούσα ότι ίσχυαν ταυτοχρόνως και τα δύο. Πραγματικά δεν ξέρω πώς θα μπορούσε να αντιδράσει κάποιος απέναντί της. Αυτός όμως που μπορεί να κάνει πραγματικά ενδιαφέρουσα μια ιστορία είναι ο συγγραφέας». Ήταν λοιπόν μια ιστορία πέρα από την αντίληψή του;

«Ναι, ήταν πέρα από την αντίληψή μου. Στην περίπτωση της μοναχής δεν καταλάβαινα το κίνητρο και για τίποτε στον κόσμο δεν θα μπορούσα να υποβάλλω τον εαυτό μου σε λιμοκτονία μέχρι θανάτου. Αλλά όλο αυτό το έκανε περισσότερο συναρπαστικό να της μιλήσω. Να μιλήσω σε μια έξυπνη κοπέλα, μεσαίας τάξης η οποία προχώρησε σε μια τέτοιου είδους απόφαση. Πολλοί γινόμαστε παθιασμένοι αναγνώστες για να ανακαλύψουμε πώς ζουν και σκέφτονται οι άλλοι. Αυτή είναι μια από τις βασικές αρχές της λογοτεχνίας: να σε ταξιδεύει στο εσωτερικό διαφορετικών ανθρώπων. Κατά τη γνώμη μου είναι συναρπαστικό να βρίσκεσαι αντιμέτωπος με κάτι πολύ ξένο και ακατανόητο».

Ο Νταλρίμπλ αποκαλύπτει απειλούμενες παραδόσεις και θρησκευτικές συνήθειες που σχετίζονται άμεσα με τις κάστες και την κοινωνική ιεραρχία της Ινδίας. Όπως διευκρινίζει ο ίδιος: «Η θρησκεία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την οικογενειακή παράδοση και προσφέρει ευκαιρίες για επαγγελματική ενασχόληση. Οι θρησκευτικές πρακτικές περνούν από γενιά σε γενιά, από τη μητέρα στην κόρη. Κατασκευάζουν θρησκευτικά είδωλα, γίνονται τραγουδιστές επικών ποιημάτων ή χορευτές. Είναι πολύ συνηθισμένο στην Ινδία. Συσσωρεύεται έτσι μια βαθιά γνώση».

Μπορεί στην Ινδία να υπάρχουν ακόμη υψηλόβαθμα στελέχη που εγκαταλείπουν την καριέρα τους για να βρουν τη γαλήνη στη σιωπή των Ιμαλαϊων, όπως μας αναφέρει ο Νταλρίμπλ στο βιβλίο του, όμως η ραγδαία ανάπτυξη σαρώνει κυριολεκτικά την εικόνα της Ινδίας, όπως την γνωρίζαμε τα τελευταία χρόνια. Με ποιο τρόπο επηρεάζει ο εκσυγχρονισμός τη θρησκεία;

«Στη δυτική Ευρώπη και στην Αμερική συνήθως ο εκσυγχρονισμός συνοδεύεται με αυτό που ονομάζουμε ως ‘θάνατο του θεού’. Στην Ινδία αντίθετα η θρησκεία μεταλλάσσεται αλλά δεν πεθαίνει από τους γρήγορους ρυθμούς του εκσυγχρονισμού. Κάποιες θρησκευτικές συνήθειες όπως αυτές με την προφορική παράδοση των επικών ποιημάτων πράγματι απειλούνται. Το ίδιο ισχύει και για τις περιφερειακές, περιθωριακές θεότητες. Όμως η θρησκεία παραμένει ισχυρή και μάλιστα είναι πολύ σημαντική και για τον τουρισμό».

Ο Γουίλιαμ Νταλρίμπλ είναι βαθύς γνώστης των αλλαγών και των ενδεχόμενων αντιφάσεων που βιώνει η Ινδία καθώς την επισκέπτεται με διαλείμματα από τη δεκαετία του ’80 και τα τελευταία χρόνια έχει εγκατασταθεί στο Νέο Δελχί. Πίσω από τη ματιά του υποτίθεται ουδέτερου παρατηρητή, ο υποψιασμένος αναγνώστης μπορεί να διακρίνει κάποιες φορές την πικρία του συγγραφέα για τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν σε αυτή τη χώρα.

Ωστόσο ο ίδιος επιμένει: «Ήθελα να είμαι ένας καθρέφτης και προσπάθησα σκληρά μην επηρεαστώ από τις ιστορίες των προσώπων του βιβλίου μου. Ήθελα να είμαι όσο το δυνατόν περισσότερο αντικειμενικός. Δεν ήθελα το ταξίδι αυτό να μετατραπεί σε δική μου πνευματική αναζήτηση. Ήθελα να ακούσω…».

Πληροφορίες: «Ιερή Ινδία, εννιά ζωές, εννιά ιστορίες» του Γουίλιαμ Νταλρίμπλ (εκδ. Μεταίχμιο), μετάφραση: Γιώργος Καλαμαντής.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ