Το clickatlife επιλέγει ρήσεις από έντεκα συγγραφείς της παγκόσμιας κλασσικής λογοτεχνίας για να ανοίξει διάλογο με σύγχρονους εκπροσώπους της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής. Ο Γιάννης Καλπούζος απαντά.

«Δεν είναι δικό τους θέμα (των αναγνωστών) το ότι χρειάστηκε να μάθεις να γράφεις. Άφησέ τους να νομίζουν ότι έτσι γεννήθηκες». Έρνεστ Χέμινγουεϊ.

1.

Ο συγγραφέας γεννιέται ή γίνεται;
Ο συγγραφέας γεννιέται και γίνεται καλλιεργώντας το ταλέντο του. Ωστόσο κάποιοι μόνο γίνονται και, ελλείψει ταλέντου, παραμένουν άγουροι.

«Είμαι επιτυχημένος, πιθανότατα γιατί πάντα πίστευα ότι δεν ήξερα το παραμικρό για το γράψιμο και ειλικρινά προσπαθούσα πάντα να πω μια ενδιαφέρουσα ιστορία με διασκεδαστικό τρόπο». Έντγκαρν Ράις Μπάροουζ.

2. Τι πιστεύεις ότι οδηγεί τον συγγραφέα στην επιτυχία;
Ο μύθος και η γλώσσα, τι λες και πώς το λες, αυτό είναι πρωτίστως το μυθιστόρημα. Αν καταφέρεις να διηγηθείς έναν ωραίο μύθο με τρόπο που γοητεύει τον αναγνώστη, έχεις φτάσει στο πενήντα τοις εκατό. Από κει και πέρα απαιτείται κοπιαστική δουλειά, να κτίσεις μέσα από σκηνές τους χαρακτήρες των ηρώων, να προσέξεις τη δομή, πώς θα περιγράψεις κάθε τι, να δεις τον τρόπο που θα περάσεις τα μηνύματά σου και τόσα άλλα. Αρκούν για να σε οδηγήσουν στην επιτυχία; Μάλλον όχι. Πρέπει να διαγωνιστεί το βιβλίο σου στις ψυχές και στον λογισμό των αναγνωστών. Εκείνοι θα αποφανθούν αν τους αρέσει ή όχι. Όμως και μέχρι να φτάσει στους αναγνώστες, έχεις να μπροστά σου δυο μεγάλα εμπόδια: Να το πιστέψει ο εκδοτικός οίκος και να μη σε πολεμούν όσοι διαφεντεύουν τα της προβολής του βιβλίου, εκτός και είσαι ευνοούμενός τους. Εδώ ενδέχεται να σε διασώσει το πείσμα σου. Πέραν αυτών, έχει σημασία και πώς ορίζει κανείς την επιτυχία. Αν την ταυτίζει κατ' ανάγκη με τις πολλές πωλήσεις ή θεωρεί επιτυχία το να γεννηθεί ένα σπουδαίο έργο. Πάντως ένα σπουδαίο έργο θα έρθει η στιγμή που θα βρει τη θέση του, ασχέτως εάν βρίσκεται εν ζωή ο δημιουργός του. Ένα τέτοιο παράδειγμα στην Ελλάδα είναι ο Βιζυηνός, ως πεζογράφος.

«Ο συγγραφέας που δεν ενδιαφέρεται ούτε συμπονά τα κουσούρια των ηρώων του, δεν είναι πειστικός», Τζόζεφ Κόνραντ.

3. Δένεσαι με τους ήρωες των βιβλίων σου, είτε "καλούς" είτε "κακούς";
Ο συγγραφέας καλείται όταν γράφει να παίξει τον ρόλο ενός μικρού Θεού. Να πλάσει έναν κόσμο που δεν υπάρχει κι αυτός να μπορεί να σταθεί πειστικά, ως αληθοφανής. Εάν δεχτούμε ότι ο Θεός αγαπά όλα τα πλάσματά του, καθ' όμοιο τρόπο οφείλει να ενεργεί και ο συγγραφέας. Να πονάς με την κακία του ήρωά σου, αλλά να γίνεσαι κι ο ίδιος "κακός", ώστε να εισχωρήσεις στη σκέψη και στην ψυχή του. Να βγαίνεις κάθε φορά απ' το κείμενό σου συντετριμμένος, γιατί εκεί μέσα βρίσκονται συμπυκνωμένα το καλό και το κακό του κόσμου, η ομορφιά και η ασχήμια, το δίκιο και το άδικο και συ πρέπει να μετέρχεσαι ταχύτατα από τη μια κατάσταση στην άλλη. Εάν βγαίνεις απ' τη γραφή χωρίς οδύνη, κάτι δεν πάει καλά.

«Το να τελειώνεις ένα βιβλίο μοιάζει με το να οδηγείς ένα παιδί στον πίσω κήπο του σπιτιού και να το σκοτώνεις», Τρούμαν Καπότε.

4. Τι νιώθεις όταν ολοκληρώνεις ένα βιβλίο σου;
Λύτρωση και απώλεια μαζί. Ωστόσο κάθε βιβλίο μου συνεχίζει να ζει μέσα μου. Κτίζω έναν κόσμο, ο οποίος καταχωρίζεται στις εμπειρίες και στα βιώματα της ζωής μου. Θα έλεγα ότι κάθε βιβλίο που ολοκληρώνω, μοιάζει με τη σκηνή του χωρισμού από μια ερωτική σχέση που με χάραξε βαθιά και ποτέ δεν πρόκειται να ξεχαστεί.

«Κάθε μυστικό στην ψυχή του συγγραφέα, κάθε εμπειρία της ζωής του, υπάρχει μέσα στο  έργο του». Βιρτζίνα Γουλφ.

5. Υπάρχει ο συγγραφέας μέσα από τους ήρωες των βιβλίων του;
Οποιαδήποτε ιστορία, με οποιονδήποτε τρόπο κι αν τη διηγηθεί ένας συγγραφέας δεν παύει να είναι η δική του πρόσληψη για τον κόσμο, τη ζωή και τους ανθρώπους. Μοιραία οι ήρωές του είναι τα είδωλα της δικής του αντίληψης.

«Ο χρόνος του συγγραφέα δαπανάται κατά πολύ στο διάβασμα. Για να γράψει ένα βιβλίο, πρέπει να ξεψαχνίσει μισή βιβλιοθήκη». Σάμιουελ Τζόνσον.

6. Πώς συνδυάζεται η γραφή με το διάβασμα;
Καταθέσεις και αναλήψεις στην τράπεζα του πνεύματος είναι η γραφή. Δεν μπορείς να εξελίξεις τη γραφή σου εάν δε διαβάζεις. Πρέπει να ποτιστεί με το αίμα της παγκόσμιας γνώσης και εμπειρίας, για να κάμεις ένα βήμα παρέκει. Βεβαίως, όταν μιλάμε για ιστορικό μυθιστόρημα όπως το "Ιμαρέτ", το "Άγιοι και δαίμονες, την "Ουρανόπετρα" ή το βιβλίο που γράφω εδώ και καιρό απαιτούνται πολλές βιβλιοθήκες και δεκάδες άλλες πηγές.

«Το γράψιμο είναι θέμα ρυθμού. Το συγκρίνω με την τζαζ», Φρανσουάζ Σαγκάν.

7. Έχει ρυθμό το πεζογράφημα;
Το καλό πεζογράφημα σαφέστατα έχει ρυθμό. Ειδάλλως είναι όπως ο φάλτσος τραγουδιστής. Δεν ακολουθεί την αυστηρή κανονικότητα του ρυθμού της μουσικής ή της έμμετρης ποίησης, και θα ήταν κακό το αποτέλεσμα εάν συνέβαινε. Πάλλεται ο ρυθμός στο πεζογράφημα, διαφοροποιείται, αλλάζει κι επανέρχεται, έχει καταβυθίσεις και αναδύσεις όπως απαιτεί κάθε φορά η δραματουργία και η δομή του κειμένου. Στα κείμενά μου πολλοί αναγνώστες εντοπίζουν δεκαπεντασύλλαβους στίχους, οι οποίοι γεννιούνται χωρίς να το επιδιώκω, επειδή γράφω πάντα ακολουθώντας κάποιο ρυθμό.

«Δεν μπορείς να διορθώσεις ένα έργο σου παρά μόνο όταν το ξεχάσεις», Βολταίρος.

8. Θα ήθελες να διορθώσεις κάποιο βιβλίο σου; Είναι δυνατόν να διορθωθεί;
Επιμελήθηκα προσφάτως και στο σύνολό του το "ΣΑΟΣ" το οποίο είχε κυκλοφορήσει το 2005 με τον τίτλο "Παντομίμα φαντασμάτων". Απαιτείται να περάσει χρόνος από την αρχική γραφή για να επιτύχεις μια ουσιαστική διόρθωση. Να δεις το βιβλίο με άλλο πιο έμπειρο μάτι, ώστε να εντοπίσεις τις όποιες αδυναμίες του. Πρέπει να αποστασιοποιηθείς κι απ' τους ήρωές σου, να τους αντικρίσεις με πιο αντικειμενικό βλέμμα. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ δύσκολο εγχείρημα. Όταν γράφει ο συγγραφέας κάνει σε κάθε πρόταση και σε κάθε παράγραφο δεκάδες συνδυαστικές σκέψεις, τις οποίες είναι αδύνατον να θυμάσαι και να τις έχεις κατά νου όποτε επιχειρήσεις τη διόρθωση. Εκτός και μιλάμε μόνο για λεκτική παρέμβαση.

«Οι λέξεις χωρίς εμπειρία είναι χωρίς νόημα», Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ.

9.Ποιες θεωρείς βασικές αρετές σε έναν συγγραφέα;
Κατά σειρά αξιολόγησης ο τρόπος που υφαίνει τη γλώσσα, η φαντασία, η παρατήρηση, η εμπειρία και η πειθαρχία σε σχέση με την κοπιαστική δουλειά.

«Τα εργαλεία μου για να γράψω είναι το χαρτί, ο καπνός, το φαγητό και λίγο ουίσκι». Γουίλιαμ Φώκνερ.

10. Ποια είναι η πιο παράξενη συγγραφική σου συνήθεια;
Μπορεί ό,τι φαντάζει παράξενο στους άλλους να είναι για μένα απολύτως φυσιολογική κατάσταση. Γράφω σχεδόν πάντα νύχτα, μέχρι και τις έντεκα το πρωί μερικές φορές, δέκα έως και δεκαπέντε ώρες συνεχόμενα κάθε μέρα, επί εβδομάδες και μήνες αφότου αρχίσω τη γραφή. Τα πολλά τσιγάρα είναι η χειρότερη συνήθεια.

«Αν θέλεις να γίνεις συγγραφέας, γράψε!», Επίκτητος

11. Ποια συμβουλή θα έδινες στους επίδοξους συγγραφείς;
Αφού διερευνήσουν εάν διαθέτουν το συγγραφικό τάλαντο, να ρωτήσουν τον εαυτό τους κατά πόσο είναι διατεθειμένοι να γράψουν έως και πέντε φορές, χωρίς να αντιγράφουν πλην των πραγματολογικών στοιχείων, ένα μυθιστόρημα εκατό χιλιάδων λέξεων. Εάν η απάντηση είναι καταφατική, τότε να οπλιστούν με πείσμα και να είναι σίγουροι ότι οι κόποι τους δε θα πάνε χαμένοι.

Ο συγγραφέας

Ο Γιάννης Καλπούζος γεννήθηκε στο χωριό Μελάτες της Άρτας το 1960. Από το 1983 ζει μόνιμα στην Αθήνα. Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί τα εξής έργα του:
Οι ποιητικές συλλογές «Έρως και ευρώς» και «Με το ρυθμό της βροχής» η οποία συνοδεύεται με χαρακτικά του Δημοσθένη Κολοβού (ιδιωτικές εκδόσεις 1990 και 1992).
Η ποιητική συλλογή «Το νερό των ονείρων» και το μυθιστόρημα «Μεθυσμένος δρόμος» (Ελληνικά Γράμματα 2000).
Η συλλογή διηγημάτων «Μόνο να τους άγγιζα» (Κέδρος 2002) και το μυθιστόρημα «Παντομίμα Φαντασμάτων» (Άγκυρα 2005).
Οι ποιητικές συλλογές «Το παραμιλητό των σκοτεινών Θεών» και «Έρωτας νυν και αεί», με την οποία ήταν υποψήφιος στη μικρή λίστα για το κρατικό βραβείο ποίησης, (Ίκαρος 2006 και 2007).
Το μυθιστόρημα «Ιμαρέτ», που τιμήθηκε με το Βραβείο Αναγνωστών 2009, και κυκλοφορεί και στα πολωνικά και στα τουρκικά (Μεταίχμιο 2008-Ψυχογιός 2015).
Τα μυθιστορήματα «Άγιοι και δαίμονες» και «Ουρανόπετρα» (Μεταίχμιο 2011 και 2013).
Το μυθιστόρημα «Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου» (Ψυχογιός 2014).
Με το διήγημα «Ο Λευτέρης» συμμετείχε στο συλλογικό έργο «Τέλος καλά, όλα καλά», (Καστανιώτης 2012).
Ο Γιάννης Καλπούζος έχει γράψει και τους στίχους 70 τραγουδιών μεταξύ των οποίων τα: «Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου», «Δέκα μάγισσες», «Να 'σουν θάλασσα», «Γιατί πολύ σ’ αγάπησα» και άλλα. Επίσης τους στίχους στο παιδικό θεατρικό έργο «Τρυφεράκανθος» της Ελένης Πριοβόλου.
Από τις εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφόρησε το 2015 η επιμελημένη στο σύνολό της επανέκδοση του μυθιστορήματος «ΣΑΟΣ-Παντομίμα Φαντασμάτων», καθώς και το μυθιστόρημα «Ιμαρέτ», ενώ ετοιμάζεται η επανέκδοση όλων των έργων του Γιάννη Καλπούζου.
                               

Η βιβλιογραφία του Γιάννη Καλπούζου

Χριστίνα Χρυσανθοπούλου

[email protected]