Η έκθεση «mise en abyme» του Βασίλη Βρεττού που φιλοξενείται στο Φεστιβάλ Αθηνών, περιλαμβάνει φωτογραφίες γνωστών καλλιτεχνών οι οποίοι σκηνοθέτησαν μόνοι τους τον εαυτό τους, προβάλλοντας τον «εαυτό μέσα στο ευατό τους». Ο Βασίλης Βρεττός μας μίλησε για την έκθεση και τα έργα του, αλλά και για την αγάπη του για το backstage και την Αθήνα που λατρεύει.

Στην έκθεσή σας γνωστά πρόσωπα σκηνοθετούν τον εαυτό τους κι εσείς τους απαθανατίζετε. Τι είναι αυτό που σας παρακίνησε να πάρετε αυτή την πρωτοβουλία;

Έχω χρόνια εμπειρίας στις backstage φωτογραφίσεις. Έχω φωτογραφίσει τους εργάτες σε όλη την Ελλάδα στο παρελθόν. Εντελώς τυχαία ένα βράδυ μου ήρθε η ιδέα να φωτογραφίσω τους φίλους μου, όπως αυτοί θέλουν. Να σκηνοθετήσουν οι ίδιοι τον εαυτό τους και παράλληλα, να μου αιτιολογήσουν χειρόγραφα την επιλογή τους. Θεωρώ ότι ο γραφικός χαρακτήρας είναι ο ίδιος ο χαρακτήρας του ανθρώπου. Η κάθε εικόνα μαζί με το κείμενο έβγαζε ένα αυτοτελές θέμα και με αυτό τον τρόπο διείσδυσα στο backstage τους, στον εαυτό τους. Όλο αυτό δηλαδή ήταν για μένα μια συνέχεια σε αυτό που ήδη κάνω. Είχε ήδη προηγηθεί μια σειρά φωτογραφιών από επώνυμους και συζήτησα την ιδέα με την Ίριδα Κρητικού. Της άρεσε και ανέλαβε μεγάλη δράση στην ανεύρεση των προσώπων. Στάθηκε δίπλα ως συνεργάτιδα κι όχι ως απλή επιμελήτρια.

Γιατί αγαπάτε την backstage αποτύπωση των πραγμάτων;

Αυτό ξεκινά από την παιδική μου ηλικία. Θυμάμαι όταν ήμουν μικρός, καμιά φορά στα Επίκαιρα στον κινηματογράφο που δείχνανε backstage τι γινόταν, τι έλεγαν μεταξύ τους οι άνθρωποι στα γυρίσματα ή οι φωτογρτιαφίες από παρασκήνια θεάτρου. Αυτό με ιντριγκάριζε πολύ και πάντα προσπαθούσα να βλέπω πίσω από αυτό που βλέπουν τα μάτια μου. Έβλεπα τον ηθοποιό να φιλά την ηθοποιό, αλλά αναρωτιόμουν την ίδια ώρα το συνεργείο τι κάνει, πώς συμπεριφέρεται; Αυτό μου δημιουργούσε φαντασιώσεις. Την περιέργειά μου αυτή την υλοποίησα φωτογραφίζοντας backstage θέματα. Αποδεικνύεται ότι το backstage έχει μεγάλη σημασία. Στη φωτογράφιση των εργατών, για παράδειγμα, είναι χαρακτηριστικό ότι απολαμβάνουμε, λόγου χάρη το λάδι, αλλά δεν ξέρουμε πώς γίνεται αυτό. Δεν αναδεικνύουμε τον άνθρωπο πίσω από αυτό. 

Ο κάθε πρωταγωνιστής επεξηγεί την σκηνοθετική του επιλογή. Εσείς ξεχωρίσατε κάποια από αυτές;

Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι διείσδυσα μέσα στον κόσμο τους. Ταυτόχρονα γνωρίζω ότι ο καθένας μας κρύβει από πίσω κάτι που θα θέλαμε να το δούμε φωτογραφισμένο. Περίμενα το οτιδήποτε. Αν με ρωτάτε όμως, αν εξεπλάγην που ο Νίκος Καραθάνος ήθελε να γίνει πεταλωτής ή η Ευανθία Ρεμπούτσικα χειρουργός, τότε ναι, ο καθένας έχει τα δικά του!

Συνεργαστήκατε με το Μουσείο Μπενάκη για την καταγραφή επαγγελμάτων σε όλη τη χώρα, αποτυπώνοντας το αντικείμενο εργασίας αλλά και τον ανθρώπινο μόχθο το 2000. Τι σας έκανε περισσότερο εντύπωση τότε;

Αυτό ξεκίνησε από μια αναζήτηση του εαυτού μου φωτογραφικά πριν πολλά χρόνια. Ήθελα να μπω σε κάποιο χώρο της φωτογραφίας, όχι όμως μέσα από τα περιοδικά ή τη διαφήμιση. Ξεκίνησα να φωτογραφίζω εργάτες σε οικοδομές και προσπαθούσα να αποτυπώσω τον ανθρώπινο μόχθο. Αυτό ήταν για μένα ένα μάθημα ζωής, γιατί σε κάνει πιο γήινο, σε προσγειώνει από την εικονική πραγματικότητα που ζούμε εμείς εδώ στην Αθήνα. Βλέπεις πώς βγαίνει το κάθε προϊόν που παίρνουμε μέσα σε σακούλες εμείς, τον κόπο του ανθρώπου, συζητάς μαζί του, γίνεσαι ταξιδευτής στην χώρα σου κι όχι τουρίστας. Με ιντριγκάριζε λοιπόν το ότι γνώριζα την πατρίδα μου, τους ανθρώπους της κι εκτίμησα περισσότερο το οτιδήποτε απολαμβάνω.

Τι έχει αλλάξει από τότε μέχρι σήμερα;

Δεν νομίζω ότι αλλάζουν αυτοί οι άνθρωποι. Αυτοί είναι οι ρομαντικοί της υπόθεσης. Ξέρουν τι συμβαίνει, έχουν παράπονα. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι έψαχναν έναν άνθρωπο να μιλήσουν, να πουν το παράπονό τους και να ακούσουν μια άλλη άποψη. Μπορεί ίσως να έχει μεγαλώσει η πικρία τους…

Έχετε συνεργαστεί επίσης με τον Πολιτισμικό Οργανισμό του Δήμου Αθηναίων για τη δημιουργία εκδόσεων με θέμα τα Αρχαία Μνημεία της Αθήνας. Πώς αντιμετωπίζετε εσείς τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και ποιος ο ρόλος του στη σύγχρονη δημιουργία;

Είναι το εφαλτήριό μας. Κάθε 'Ελληνας που σέβεται τον εαυτό του, σέβεται τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Αυτό είναι που μας καθιέρωσε παγκόσμια. Το λατρεύω αυτό και προσπαθώ να κάνω ό,τι μπορώ για να το αναδείξω. Αισθάνθηκα τυχερός για αυτή την έκδοση. Ξεκίνησα φωτογραφίζοντας γκραβούρες και στη συνέχεια ασχολήθηκα με την ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων και την αλλαγή της Αθήνας, όπου γνώρισα αρχαία μνημεία κι έγινα αυτός που κατέγραψε την ανέγερση του νέου μουσείου της Ακρόπολης. Επίσης, φωτογράφισα τη μεταφορά των μνημείων από το παλιό στο καινούργιο μουσείο. Ως τελευταίο μου project, σε σχέση με τον αρχαίο πολιτισμό, φωτογράφισα και τους μαρμαροτεχνίτες της Ακρόπολης. Υπήρξα ο πρώτος στην ιστορία που ασχολήθηκε με το ανθρώπινο δυναμικό. Κι αυτό ήταν backstage…Όλοι βλέπουμε το μνημείο, αλλά κανείς δεν ασχολείται με το ποιος το έφτιαξε. Μου αρέσει πολύ αυτό και οτιδήποτε αναδεικνύει τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.

Ποιο είναι το δικό σας όραμα για το κέντρο της πόλης;

Κάθε πόλη που σέβεται τον εαυτό της έχει το δικό της ιστορικό κέντρο, όπως η Ρώμη ή το Παρίσι. Πολλά πράγματα μπορούν να αναδειχθούν. Θυμάμαι πώς ήταν η Διονυσίου Αρεοπαγίτου και η Αποστόλου Παύλου, οι πολύβουοι αυτοί δρόμοι που εξελίχθηκαν σε δρόμους εξαιρετικού περίπατου που ξένοι, Έλληνες, μεγάλοι και παιδιά το ευχαριστιούνται πολύ. Σε αυτή την περίπτωση θα περίμενα έναν πολύ μεγαλύτερο περίπατο. Έχουμε πολλά πράγματα να δείξουμε και να απολαύσουμε. Μέσα από αυτές τις διαδρομές, τους περιπάτους, αναδεικνύονται και οι χώροι.

Πώς θα «συστήνατε» μέσα από την τέχνη σας την πόλη μας σε κάποιον που δεν τη γνωρίζει;

Θα του πρότεινα να την προσέξει καλά. Αν πας σε ένα μέρος ως τουρίστας δεν βλέπεις τίποτα. Αν πας ως ταξιδευτής όμως, βλέπεις πάρα πολλά. Θεωρώ ότι πολλοί από εμάς κατεβαίνουμε στο κέντρο ως τουρίστες κι όχι ως ταξιδευτές. Αν αρχίσουμε και ψάχνουμε γωνιές της, θα εκπλαγούμε. Το πιστεύω αυτό.

Υπάρχει κάποια αγαπημένη σας γωνιά στην πόλη;

Δεν θα έλεγα κάτι το ιδιαίτερο, γιατί οπουδήποτε κι αν πάω στην Αθήνα μου αρέσει πολύ. Είτε στον Κεραμικό, είτε στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, είτε στην Πλάκα. Είμαι ρομαντικός. Τελευταία μάλιστα έχουν γίνει μερικές εξαιρετικές ταράτσες, όπου η θέα είναι απίστευτη. Πρέπει να την προσέξουμε παραπάνω την Αθήνα και να την αγαπάμε. Είναι πολύ σημαντικό αυτό!

Βάλια Κανελλοπούλου