Η Ευγενία Φακίνου μοιράζεται με το click@Life το ταξίδι της στη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία, με αφορμή το νέο της μυθιστόρημα «Το τρένο των νεφών» (εκδ. Καστανιώτη).

Η Ευγενία Φακίνου βρίσκει καταφύγιο στον μαγικό ρεαλισμό, πλάθοντας μια περίεργη οδύσσεια, με πρώτη ύλη την Ιστορία και το μύθο. «Το τρένο των νεφών», το νέο της μυθιστόρημα, συνδυάζει τη δεξιοτεχνία ενός συγγραφέα-παραμυθά με τον ενθουσιασμό του αναγνώστη. Στις σελίδες του η γνωστή συγγραφέας παραθέτει αποσπάσματα από αγαπημένα της μυθιστορήματα λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας και στη συνέχεια, παίρνοντας η ίδια τη σκυτάλη της αφήγησης, μας ταξιδεύει σε ένα υπερφυσικό τρένο.

Ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος, μια φιγούρα με ομηρικές καταβολές, ο «Κανένας», εξωθείται από τον «Ελεγκτή» να αλλάζει θέση στα βαγόνια του τρένου πραγματοποιώντας κάθε φορά ένα χρονικό άλμα δέκα ετών. Στο δρόμο του συναντά τυχοδιώκτες, Ινδιάνους, αποικιοκράτες, ισχυρούς επιχειρηματίες, πολιτικούς με επιρροή, γυναικείους πειρασμούς. Όλη η Ιστορία της Λατινικής Αμερικής αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια του σαν ένα φαντασμαγορικό θέαμα.

Πώς ξεκίνησε το «ταξίδι» σας στην κουλτούρα και τη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής;

Ήταν αναγκαίο. Το τρένο των νεφών βρίσκεται στην Αργεντινή, κι αν σήμερα κάνει μια μικρή διαδρομή τουριστικού ενδιαφέροντος, τα παλαιότερα χρόνια συνέδεε τη Σάλτα με το Βαλπαραϊσο της Χιλής, εξυπηρετώντας κυρίως τα ορυχεία. Επομένως έπρεπε να επικεντρωθώ στη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία. Οι τοπικές δοξασίες, η μυθολογία, αλλά και τα ιστορικά γεγονότα (καταπίεση από ξένες δυνάμεις, δικτατορίες, επαναστάσεις, κοινωνική αδικία και τελευταίως οικονομική κρίση) ήταν πολύ κοντά μου.

Στο βιβλίο σας η Ιστορία διασταυρώνεται με τα ομηρικά έπη και τον μύθο. Τι επιζητάτε με αυτό τον συνδυασμό;

Να δείξω τα κοινά στοιχεία των λαών. Ότι οι μυθολογίες «συνομιλούν», ο Όμηρος συναντά τον Μπόρχες, οι λαοί πλησιάζουν μεταξύ τους.

Στο βιβλίο σας παραθέτετε αυτούσια αποσπάσματα από γνωστά έργα της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας. Ποιο ήταν το κριτήριο της επιλογής σας και ποιες προκλήσεις έκρυβε για εσάς αυτό το διακειμενικό παιχνίδι;

Διάβασα σαράντα βιβλία και αποδελτίωσα τα είκοσι οχτώ. Δεκαέξι συγγραφείς από έξι χώρες. Στην αρχή δεν είχα κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό μου, απλώς ήθελα να «μυρίσω» τον τόπο, ν’ «αγγίξω» τους ανθρώπους. Έπειτα, γνωρίζοντας το ρίσκο, αποφάσισα να χρησιμοποιήσω μικρά αποσπάσματα αλλά και εμβληματικούς ήρωες αυτών των βιβλίων σε μια άλλη στιγμή της ζωής τους. Μια άσκηση «διακειμενικότητας», μια «συνομιλία» με αγαπημένους μου συγγραφείς. Το έκανα με αγάπη και σεβασμό, αν και πρέπει να ομολογήσω, ότι φοβόμουν μήπως βρεθεί κάποιος κακοπροαίρετος και με κατηγορήσει για ξιπασιά ή αμετροέπεια.

Τα αποσπάσματα αυτά σας οδήγησαν για τη σύνθεση του βιβλίου ή απλώς υπηρέτησαν το αρχικό σας σχέδιο για το μυθιστόρημα;

Το θέμα το γνώριζα από το προηγούμενο βιβλίο μου «Οδυσσέας και Μπλουζ». Έτσι καθώς διάβαζα τα ξένα βιβλία, υπολόγιζα πού περίπου θα μπορούσαν να μπουν τ’ αποσπάσματα. Το υλικό της αποδελτίωσης ήταν ασφαλώς πολύ περισσότερο, και υποχρεώθηκα να κάνω μια επιλογή των πιο ταιριαστών. Ήταν ένα ωραίο «παιχνίδι»,σαν ένα τεράστιο παζλ, που απαιτούσε τη διαρκή προσοχή και φαντασία.

Η Εβίτα Περόν, ο Ωνάσης και ο Τσε Γκεβάρα συγκαταλέγονται στις προσωπικότητες που συναντά ο ήρωάς σας στο τρένο. Πώς σχολιάζετε την απουσία προσώπων με ανάλογη επιρροή και λάμψη στις μέρες μας;

Τα πρόσωπα χρειάζονται χρόνο για ν’ αποκτήσουν ιστορικό βάρος. Μπορεί και σήμερα να υπάρχουν και να τους αποδοθεί η αξία τους αργότερα. Κάθε εποχή έχει την ιστορία της, και τα πρόσωπα που της αξίζουν.

«Και ο χρόνος γλύπτης των ανθρώπων παράφορος», αναφέρει ένας στίχος του Ελύτη. Μήπως με το «Τρένο των νεφών» προσπαθείτε με κάποιο τρόπο να συμφιλιωθείτε με το πέρασμα του χρόνου;

Δεν έχω κανένα πρόβλημα συμφιλίωσης με το χρόνο. Θέλω να πω, δε με τρομάζει που μεγαλώνω. Αυτό που με φοβίζει, είναι μήπως δεν προλάβω να γράψω όσα έχω στο μυαλό μου…

Με το «Τρένο των νεφών» αλλά και το προηγούμενο μυθιστόρημά σας με τίτλο «Για να δει τη θάλασσα», φαίνεται ότι σας ελκύουν τα υπαρξιακά ζητήματα. Πώς προέκυψε αυτή η μεταστροφή;

Μετά την περιπέτεια που είχα με την υγεία μου άλλαξαν πολλά. Όταν κάποιος φτάσει στο όριο, όταν βιώσει ακραίες καταστάσεις, είναι φυσικό ν’ αλλάζει, να βάζει άλλες προτεραιότητες, να οδηγείται σε πιο εσωτερικά, υπαρξιακά θέματα. Είναι φυσικό.

Τι συμβολίζει ο «Ελεγκτής» που ωθεί τον ήρωά σας να αλλάζει θέση στα βαγόνια του τρένου; Έχετε σκεφτεί ποτέ ποιος είναι ο δικός σας «Ελεγκτής»;

Ο καθένας μας έχει έναν «Ελεγκτή». Μπορεί να είναι ο πατέρας μας, η μάνα μας, τα παιδιά μας, ο σύντροφός μας. Για μένα ο πιο σκληρός ελεγκτής ήταν πάντα η υγεία, τα άλλα μπορείς να τα κουμαντάρεις.

Η στροφή σας στον μαγικό ρεαλισμό μήπως είναι μια απάντηση στη δυσάρεστη πραγματικότητα που βιώνουμε;

Όχι, δε νομίζω. Το θέμα απαιτούσε αυτή την αντιμετώπιση. Βεβαίως, προέκυψε ένα βιβλίο που δεν ασχολείται με την τρέχουσα δυσάρεστη πραγματικότητα, αντιθέτως είναι ένα παρηγορητικό, λυτρωτικό βιβλίο. Το οποίο σε οδηγεί, αφού έχεις αποστρέψει για λίγο το βλέμμα από τα τρέχοντα, να τα ξαναδείς με άλλο μάτι, πιο καθαρό και, θα ήθελα να πιστεύω, πιο αισιόδοξο.

Η «Ντενεκεδούπολη» παρουσιάζεται με επιτυχία στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και την άνοιξη θα ανέβει στη σκηνή του Badminton. H «Ντενεκεδούπολη» γράφτηκε με νωπές τις μνήμες από τη δικτατορία. Το μήνυμά της σήμερα είναι ιδιαίτερα επίκαιρο;

Δυστυχώς, τριάντα έξι χρόνια μετά, είναι πάλι επίκαιρο. Αν η Ευρώπη είναι ο «σκουπιδότοπος», τότε η Ελλάδα-Ντενεκεδούπολη είναι μια χώρα στο περιθώριο που προσπαθεί να επιβιώσει. Στην επικαιροποίηση που έκανα, τοποθέτησα τρεις «δανειστές» (τα πλούσια φυσερά, τον Ζουληχτή, και τον Λαδένιο) στους οποίους τα ντενεκεδάκια προστρέχουν για βοήθεια… Το Κ.Θ.Β.Ε. έκανε μια υπέροχη παράσταση, σε ευφάνταστη σκηνοθεσία της Φωτεινής Μπαξεβάνη, με μαύρο θέατρο, κινούμενα σχέδια και τα κλασικά ντενεκεδάκια.

Πληροφορίες: Το μυθιστόρημα «Το τρένο των νεφών» της Ευγενίας Φακίνου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Η «Ντενεκεδούπολη» παρουσιάζεται με επιτυχία στο Βασιλικό Θέατρο, την παιδική σκηνή του Κ.Θ.Β.Ε.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ