Η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου για να τιμήσει τη μεγάλη διαμαρτυρία που έγινε στη Νέα Υόρκη στις 8 Μαρτίου του 1857, όταν εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας επαναστάτησαν ζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας για μια καλύτερη ζωή. Το click@life αφιερώνει τη μέρα σε μια σπουδαία δημιουργό, φεμινίστρια, αγωνίστρια και πάνω απ' όλα επαναστάτρια: τη Frida Khalo.

Η Frida Khalo έζησε μια ζωή επεισοδιακή και ταραχώδη, γεμάτη πόνο, δημιουργία, ερωτικά πάθη και αγώνες υπέρ της λαϊκής τάξης και των δικαιωμάτων των γυναικών. Το πολυσύνθετο έργο της έχει αποτέλεσει σπουδαίο κληροδότημα για τις επόμενες γενιές τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Γνωστή κυρίως για τις αυτοπροσωπογραφίες της, η Khalo απαντούσε σε κάθε κριτική πως ζωγραφίζει τον εαυτό της επειδή αυτό είναι το θέμα που γνωρίζει καλύτερα. Δεν είναι τυχαίο ότι από τα 143 έργα που άφησε πίσω της, τα 55 απεικονίζουν εκείνη. Τα σοβαρά προβλήματα υγείας της, η θυελλώδης σχέση της με το Diego Rivera, ο bisexual προσανατολισμός της και η ανάμειξή της στους κομμουνιστικούς αγώνες έχουν δώσει το έδαφος για να χυθεί πολύ μελάνι στο όνομά της. Με αφορμή την ημέρα της γυναίκας, εμείς αποφασίσαμε να βουτήξουμε στα άδυτα της ζωής της μεγάλης Μεξικανής δημιουργού.

My Grandparents My Parents And I (1936)

Η Frida Khalo γεννήθηκε στις 6 Ιουλίου του 1907 στο Μεξικό από τον Εβραίο Guillermo Khalo και τη Μεξικανή, ινδικής καταγωγής, Mathilde. Έζησε μαζί με τους γονείς και τις έξι αδερφές της -εκ των οποίων οι δύο ετεροθαλείς- στο χαρακτηριστικό Μπλε Σπίτι τους στο Μεξικό, το οποίο και χαρακτηρίστηκε έτσι λόγω των τοίχων του σε χρώμα μπλε του κοβαλτίου. Φωτογραφίες από την παιδική της ηλικία που δημοσιεύτηκαν πρόσφτατα δείχνουν πως η Frida έζησε μια ήρεμη οικογενειακή ζωή, πάντα περιστοιχισμένη από κόσμο και αγάπη.Τα παιδικά και νεανικά της χρόνια ωστόσο σημαδεύτηαν γρήγορα από μια σειρά προβλημάτων υγείας, τα οποία έγιναν και η αφορμή για την μετέπειτα καλλιτεχνική της άνθηση.

To 1912, σε ηλικία 5 ετών

Η Frida, σε ηλικία μόλις έξι ετών, διαγνώσθηκε με πολυομελίτιδα με αποτέλεσμα το δεξί της πόδι να ατροφήσει. Το γεγονός αυτό της «κόλλησε» το παρατσούκλι «Φρίντα η κουτσή» τραυματίζοντας σοβαρά την παιδική ψυχή της. Στα 19 της, ένα ακόμα τραγικό συμβάν ήρθε να στοιχειώσει την ήδη δυσβάσταχτη καθημερινότητά της: η Frida ήταν ένα από τα θύματα ενός μοιραίου ατυχήματος λεωφορείου, το οποίο στοίχισε τη ζωή σε πολλούς ανθρώπους. Το γεγονός ότι επέζησε της στοίχισε σοβαρά ψυχοσωματικά προβλήματα καθώς και τη δυνατότητα να αποκτήσει ένα παιδί. Τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα υγείας της επιδεινώθηκαν με αποτέλεσμα να περάσει ένα μεγάλο διάστημα στο νοσοκομείο, όπου υπέστη πολλαπλές εγχειρήσεις και μακρόχρονη ακινησία. «Αντίδοτό» της σε όλο αυτό έγινε η ζωγραφική με αποτέλεσμα πολλοί πίνακές της να φέρουν βιωματικά στοιχεία, προσφέροντάς μας τη δυνατότητα να ξετυλίξουμε το κουβάρι της ζωής της.

Without Hope (1945)

Ο καμβάς έγινε για την Khalo ό,τι για άλλους το προσωπικό ημερολόγιο. Έτσι, στα νατουραλιστικά, πολύχρωμα έργα της κυριαρχούν μοτίβα της μεξικανικής κουλτούρας και τέχνης: ζωντανά φυσικά τοπία, έντονο φως, μάσκες, κοσμήματα, πολύχρωμα φορέματα, πλεξούδες, λουλούδια και άλλα χαρακτηριστικά της μεξικανικής ταυτότητας στοιχειοθετούν τους πίνακές της, στους οποίους ταυτόχρονα η θεματική του θανάτου είναι πάντα αλληγορικά παρούσα. Το καλλιτεχνικό ύφος της Frida εξελίχθηκε γρήγορα σε ένα ιδιαίτερο φολκλορικό στυλ, που ονομάστηκε «μεξικανισμός».

Ορόσημο στο έργο αλλά και την πρσωπική ζωή της Khalo υπήρξε η μακροχρόνια σχέση της με τον Μεξικανό ζωγράφο και τοιχογράφο Diego Rivera. Ο μεγάλος δημιουργός στιγμάτισε τη Frida σε κάθε επίπεδο, γεγονός που τον καθιστά αναπόσπαστο κομμάτι της βιογραφίας της. Η πολύκροτη σχέση τους -η οποία μεταφέρθηκε και στο κινηματογραφικό πανί το 2012- ξεκίνησε όταν εκείνη ήταν μόλις 22 ετών. Φοιτήτρια Καλών Τεχνών ακόμα, η Frida ήρθε σε επαφή με τον κατά 20 χρόνια μεγαλύτερο της Rivera, την εποχή που εκείνος ήταν ήδη καταξιωμένος στο χώρο της τέχνης. O Rivera ενθάρρυνε το ταλέντο της και επέδρασσε καθοριστικά στην λάξευση του αγωνιστικού της ταπεραμέντου.

Ρωτήσαμε και μερικούς αγαπημένους ανθρώπους της πόλης «Τι εστί γυνή;». Απαντήστε και εσείς στο ίδιο ερώτημα και πάρτε μέρος στον διαγωνισμό του clickatlife.gr μέσω Facebook. 

Frida and Diego (1931)

Το ειδύλλιό τους προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των γονιών της Khalo, οι οποίοι τους χρέωσαν το προσωνύμιο «ο ελέφαντας και το περιστέρι». Η παθιασμένη σχέση τους επισημοποιήθηκε τo 1929, γρήγορα όμως μετετράπη σε μαρτύριο λόγω των σφοδρών τσακωμών και τις επαναλαμβανόμενων απιστιών εκατέρωθεν, γεγονός που οδήγησε στο χωρισμό τους δέκα χρόνια αργότερα. Ένα χρόνο μετά, το ζευγάρι ξαναπαντρεύτηκε, ωστόσο και ο δεύτερος γάμος ήταν εξίσου θυελλώδης με τον πρώτο. Στη διάρκεια της σχέσης τους, η Frida έμεινε έγκυος δύο φορές, ποτέ ωστόσο δεν κατάφερε να φέρει στον κόσμο το πολυπόθητο καρπό του έρωτά της με τον Rivera. Το ατύχημα που είχε στα 19 της, της είχε χρεώσει το σύνδρομο Άσερμαν, μια ασθένεια της μήτρας που είχε ως συνέπεια την υπογονιμότητα.

Henry Ford Hospital (1932)

Στο αυτοβιογραφικό ζωγραφικό έργο της, οι ζωντανές εικόνες της μεξικανικής κουλτούρας έρχονται σε αντιπαράθεση με τον ψυχικό πόνο που της προκάλεσαν οι συνεχείς προσπάθειες να γίνει μητέρα και οι αποβολές, οι απιστίες του συζύγου της αλλά και η θλιβερή εμπειρία της κατά τη διαμονή της στην Αμερική, όπου μετακόμισε για να τον ακολουθήσει. Σε αντίθεση με το Rivera, η Khalo απεχθανόταν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Για εκείνη, η χώρα του αμερικάνικου ονείρου και των ευκαιριών ταυτιζόταν με τη βιομηχανία, τον καπιταλισμό και την εμπορευματοποίηση.

Self Portrait On The Borderline Between Mexico And The United States (1932)

Με το πέρασμα των χρόνων, το έργο της άρχισε να αποκτά έντονους συμβολισμούς, μια εξέλιξη που οδήγησε τον André Breton να την εντάξει στο κίνημα του σουρεαλισμού, ταμπέλα βέβαια που η Khalo ποτέ δεν αποδέχτηκε ξεκαθαρίζοντας πως στους πίνακές της πρωταγωνιστεί η δική της πραγματικότητα και τίποτε άλλο. Ο Breton είχε ερωτευτεί το έργο της (όπως και την ίδια) όταν τo 1938 επισκέφθηκε το Μεξικό. Ένα χρόνο αργότερα, η Frida μέσω του Breton ήρθε σε επαφή με την υψηλή διανόηση και την καλλιτεχνική ελίτ του Παρισιού, την οποία και σιχάθηκε επειδή βρήκε τους σουρεαλιστές καλλιτέχνες "ξιπασμένους, τελειωμένους ψευτοδιανοούμενους".

Το πνεύμα της Khalo εντυπωσίασε πολλούς από αυτούς, όπως τον Pablo Nerouda και τον Τrotsky, με τους οποίους συνδέθηκε και ερωτικά, ενώ λέγεται πως και ο Picasso είχε μαγευτεί από τη ζωγράφο. Πρέσβειρα της σεξουαλικής απελευθέρωσης και μάχιμη φεμινίστρια, η Frida συνήψε πολλές ερωτικές σχέσεις, τόσο με άντρες όσο και με γυναίκες, καταρρίπτοντας τα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής που υποδείκνυαν ένα συγκεκριμένο στυλ γυναίκας. Με όχημα το φεμινιστικό της ιδεώδες, η Khalo αγωνίστηκε για τη χειραφέτηση και τα δικαιώματα των γυναικών μέσα σε μια άκρως φαλλοκρατική κοινωνία όπως η μεξικανική.

El Autubus (1929)

Η μαχητικότητά της δεν περιορίστηκε στα δικαιώματα του φύλου της καθώς η Khalo ήταν ενεργό μέλος και του Κομμουνιστικού Κόμματος του Μεξικού –μαζί με το Rivera. Συχνά, στους πίνακές της αποτύπωσε την απέχθειά της για την καπιταλιστική ταξική κοινωνία (όπως αποτυπώνεται έκδηλα στον πίνακά της Το Λεωφορείο) ενώ σημαντική ήταν και η ακτιβιστική της δράση κατά των Ναζί. Σχετικά με το τελευταίο, όταν το Τρίτο Ράιχ ανέλαβε την εξουσία στη Γερμανία κατά τη δεκαετία του ’30, η Frida παράφρασε το όνομά της σε “Frieda” από τη γερμανική λέξη “fieden” που σημαίνει ειρήνη. Λίγα χρόνια πριν, το 1922, η Frida είχε αλλάξει την ημερομηνία της γέννησής της σε 7 Ιουλίου 1910 προκειμένου να συμπίπτει με την αρχή της Μεξικανικής Επανάστασης (1910-1920) της οποίας ηγήθηκε ο Emiliano Zapata.

Μέσα από το μνημειώδες καλλιτεχνικό της έργο, τον πατριωτισμό και την έντονη πολιτική δράση της, η Frida Khalo κατάφερε να παραμένει ανεξίτηλη στις συνειδήσεις των ανθρώπων 60 χρόνια μετά το θάνατό της. Το τέλος της ήρθε στις 13 Ιουλίου του 1954 ύστερα από πνευμονική εμβολή, φήμες ωστόσο θέλουν τη Frida να αυτοκτόνησε αυξάνοντας τη δοσολογία των φαρμάκων της. Τα τελευταία λόγια που έγραψε στο ημερολόγιό της προδίδουν ένα βίο γεμάτο πόνο: «Ελπίζω η έξοδος να είναι χαρούμενη. Και ελπίζω να μην επιστρέψω – Φρίντα». 

To τελευταίο έργο της Frida Khalo, Viva La Vida (1954)

Μέχρι σήμερα, η Khalo παραμένει αθάνατη μέσα από το έργο της, εμπνέοντας τόσο δημιουργικά όσο και ηθικά τις γυναίκες κάθε εποχής.

Φωτογραφίες: Frida Khalo Foundation
 

Σοφία Κανελλοπούλου
[email protected]