Ο Σωτήρης Τσούλος στέλνει ένα μεγάλο ευχαριστώ στην εκλιπούσα Ζάχα Χαντίντ για τους δρόμους που άνοιξε και μας εξηγεί γιατί η Ιρακινή κυρία με την μπάσα φωνή και τη λονδρέζικη προφορά, δεν "μάσησε".

Η βασσίλισα πέθανε...

Δεν είμαι σε θέση ούτε και με ενδιαφέρει να αναλύσω αν η Ζάχα ήταν η έκφραση της αποδόμησης στην αρχιτεκτονική ή αν τα κτήρια της δούλευαν σωστά και μέσα στην ανθρώπινη κλίμακα ή όχι. Πιστεύω ότι μέχρι χτες μπορεί και να είχε νόημα αυτή η συζήτηση και πιθανόν να έπαιρνα μέρος με ζέση προς την μία ή την άλλη πλευρά. Μέχρι χτες, την ανταγωνιζόμουν.

Μέχρι χτες, δεν έβλεπα την ώρα να βρεθεί μπροστά μου ως αντίπαλο γραφείο και εμψύχωνα το προσωπικό μου αναφέροντας παραδείγματα από την δουλειά της και τον τρόπο που τα υπερασπίστηκε.

Μέχρι χτες.

Και ξαφνικά η Ιρακινή κυρία με την μπάσα φωνή και την λονδρέζικη προφορά, η γυναίκα που δεν "μάσησε", η πρώτη και μοναδική γυναίκα που μάζεψε ό,τι βραβείο είχε να δώσει σε αρχιτέκτονα η ανθρωπότητα, το υπέρλαμπρο αστέρι έσβησε.

Τέλος λοιπόν οι συζητήσεις για τα έργα της και ας αρχισει η συζήτηση για το έργο της.

The Serpentine/Φωτογραφία: Mirren Rosie

Θα αναφέρω κάτι που μάλλον ο περισσότερος κόσμος το αγνοεί αλλά λέει πάρα πολλά για το σθένος της. Αποφοίτησε το 1977 και  χρειάστηκε να περιμένει ως το 1992 για να δει το πρώτο έργο της να χτίζεται. Το επόμενο χτίστηκε το 2001. Από το 1977 μέχρι και σήμερα, τα έργα της που δεν χτίστηκαν ήταν αμέτρητα, αμέτρητες ώρες δουλειάς, αμέτρητες ιδέες, αμέτρητος πόνος...και αυτή εκεί, να επιμένει.

Η γυναίκα αυτή έσπασε ό,τι όριο υπήρχε , με επιμονή με μόχθο και με απόλυτη προσήλωση στις ιδέες της. Έφερε ξανά την αρχιτεκτονική στο κέντρο της συζήτησης και η τέχνη μας, που είχε μείνει πίσω από όλες τις άλλες, ξαναπέταξε ανθούς μέσα από τους πίνακές της και γέμισε τα αμφιθέατρα με μη αρχιτέκτονες που συνέρρεαν για να την παρακολουθήσουν. Να την δουν να δείχνει μια μια τις μυριάδες μακέτες της, που προσπαθούσαν να φέρουν τί; Μα, απλά, το καινούριο.

Έσπασε το πιο ανδροκρατούμενο επάγγελμα.

Έσπασε τις φόρμες.

Έσπασε τα πρότυπα.

Έσπασε και μερικές μακέτες από τα νεύρα της.

Τα έσπασε όλα.

Hadid Zaha

The Peak

Και ερχόμαστε εμείς οι επόμενοι να βρούμε δρόμους ανοιχτούς και παραδείγματα διαφορετικής αρχιτεκτονικης ήδη ολοκληρωμένα για να μιλήσουμε στον κόσμο, στους πελάτες, στους δημάρχους, στους προέδρους, στους αρχηγούς κρατών και να τους πούμε ότι ΝΑΙ, μπορεί η αρχιτεκτονική να βοηθήσει, μπορεί η αρχιτεκτονική να ανανεώσει, να ζωντανέψει, να συμβολίσει.

Αυτό έκανε

Και εγω πρόλαβα.

Πρόλαβα και να την γνωρίσω και να την ακούσω και να την ανταγωνιστώ, μόλις πριν λίγους μήνες.

Και θα το λέω στο παιδί μου, όταν μεγαλώσει και στους φοιτητές μου, όταν γεράσω πολύ και θα είμαι περήφανος που πρόλαβα.

Για αυτή τη γυναίκα έχω μόνο ένα τεράστιο ευχαριστώ για τους δρόμους που άνοιξε.