Με αφορμή την πρώτη της δισκογραφική δουλειά πάνω στο έργο του μεγάλου Γάλλου συνθέτη Ερίκ Σατί, μιλάμε με τη Νάνσυ Κουγιούφα για τη μουσική, τη δισκογραφία στην Ελλάδα και την αθηναϊκή καλλιτεχνική σκηνή.

H Νάνσυ Κουγιούφα έγινε γνωστή στον εγχώριο καλλιτεχνικό χώρο την προηγούμενη δεκαετία όταν ίδρυσε την επιδραστική γκαλερί σύγχρονης τέχνης Ε31 στο κέντρο της Αθήνας. Με έμφαση στην conceptual art και καλλιτεχνική σοδειά με προέλευση κυρίως από την Ευρώπη και την άλλη πλευρά του Ατλαντικού (και συγκεκριμένα τη Νέα Υόρκη και τη Δυτική Ακτή), η γκαλερί εγγράφηκε πολύ γρήγορα στον καλλιτεχνικό χάρτη της Αθήνας, αφήνοντας το στίγμα της ανεξίτηλο στις «φουρνιές» που ακολούθησαν -ακόμα και μετά το κλείσιμό της το 2010. Σήμερα, η Νάνσυ μάς αποκαλύπτει μία ακόμα καλλιτεχνική της ιδιότητα και συγκεκριμένα αυτήν του μουσικού. Έχοντας ένα στιβαρό ακαδημαϊκό υπόβαθρο στο πιάνο και τις κλασικές σπουδές,η Νάνσυ ασχολείται συστηματικά εδώ και χρόνια με το Γάλλο συνθέτη Ερίκ Σατί, από το έργο του οποίου εμπνέεται τόσο λόγω της μοναδικότητάς του όσο και εξαιτίας της συνολικότερης ενασχόλησής της με τις τάσεις της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας στο Παρίσι από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τον Μεσοπόλεμο -όπου ο Σατί επέδρασε καθοριστικά.

Αποτέλεσμα της μύησής της στο έργο του καλλιτέχνη, ο δίσκος «The Early Piano Works of Erik Satie» (Τα πρώιμα έργα για πιάνο του Ερίκ Σατί, 1866-1925), όπου η ίδια παίζει πιάνο κι ερμηνεύει με εξαιρετικό τρόπο. Πρόκειται για τη δεύτερη φορά που κυκλοφορεί στη χώρα μας άλμπουμ αποκλειστικά με έργα του Γάλλου συνθέτη από Ελληνίδα μουσικό. Με αφορμή την πρώτη της δισκογραφική δουλειά, μιλάμε με τη Νάνσυ Κουγιούφα για τη μουσική, τη δισκογραφία στην Ελλάδα και την οργασμική αθηναϊκή εικαστική σκηνή.

Καταρχάς, ποιες οι μουσικές επιρροές σου μεγαλώνοντας; Πώς έφτασες στον Ερίκ Σατί;

Από μικρή ηλικία άκουγα κλασική μουσική και λόγω των σπουδών μου. Μεγαλώνοντας άρχισαν να με ενδιαφέρουν να ακούω τις συνθέσεις των avant-garde μουσικών του 20ου αιώνα για την κατανόηση της μουσικής εξέλιξης. Εκείνη η μουσική που με εκφράζει περισσότερο είναι η η πειραματική, η ροκ και η τζαζ μουσική, δίχως να απορρίπτω φυσικά τα υπόλοιπα είδη μουσικής που πάντα βρίσκω κάτι εξαιρετικό και ποιοτικό να διακρίνω.

Αρχικά άκουσα το έργο του και με καθήλωσε. Η εσωτερικότητα, η καθαρή φόρμα, και η μουσική αισθητική του ήταν πρόκληση για μένα να ασχοληθώ  περαιτέρω. Ασχολούμενη με το έργο του, βιώνω την Μονμάρτη και το κλίμα που δέσποζε εκείνη την εποχή. Είναι θα έλεγα μια σχέση πνευματική, ενός συνεχόμενου εσωτερικού διαλόγου. Ο Ερικ Σατί που είναι λάτρης του μη συγκλονιστικού και αγωνιστής της καλλιτεχνικής ανεξαρτησίας, της ανεξαρτησίας  του προσωπικού στυλ και άποψης, που στηρίζει με πίστη, μου ζητάει ακριβώς το ίδιο να πράξω. Μου ζητάει όχι μόνο να διεισδύσω σε εκείνον για να τον κατανοήσω, αλλά να διεισδύσω στον ίδιο μου τον εαυτό. Η απλότητα της πιανίστικής του τεχνικής, μου δίνει χρόνο και χώρο  να μπω στην βαθύτερη έννοια ενός καθολικού σκέπτεσθαι. Το ζητούμενο. Τη φιλοσοφημένη αλήθεια μου εκφράζω μέσα από τις ερμηνείες μου.

Θα λέγαμε λοιπόν πως το αγωνιστικό πνεύμα του Σατί είναι πιο επίκαιρο και αναγκαίο από ποτέ…

Ναι, ο Ερικ Σατί ως avant-garde καλλιτέχνης είναι πάντα επίκαιρος. Το πνεύμα του είναι σύγχρονο και η στάση ζωής του  μια διαχρονική υπέρβαση. Πέρα από την μουσική του, έχει αξία να σκεφτούμε τον αντικομφορμισμό του, την απέχθεια για την δραματοποίηση, την επινοητικότητά του, την πίστη του στο θέλω και μπορώ, που υπερβαίνει  όλες τις αντίξοες συνθήκες, πετυχαίνει τους στόχους του. Μια τέτοιου είδους προσέγγιση ζωής μπορεί να είναι παράδειγμα και λύση για όλους, σε καιρούς κρίσης όπως είναι και η τωρινή κρίση που περνάμε στην χώρα μας.

Πως βλέπεις την Ελληνική δισκογραφία σήμερα; Πιστεύεις ότι το κοινό αγοράζει cd;

Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα προς συζήτηση. Η δισκογραφική εταιρία είναι μεσολαβητής και η εργασία της είναι η προώθηση του μουσικού έργου που της έχει δοθεί στο κοινό. Ο κάθε μουσικός που δημιουργεί ένα δίσκο, ένα έργο ζωής, έχει εργαστεί σκληρά με όλο το κόστος. Έχει δώσει τον εαυτό του σε πολλά επίπεδα. Η κάθε δισκογραφική εταιρεία που θέλει να έχει ένα σοβαρό όνομα οφείλει από τη στιγμή που συνεργάζεται με τον μουσικό να τηρεί την αρχή της εντιμότητας, του σεβασμού προς τον καλλιτέχνη και το έργο του. Να προωθεί το έργο αποτελεσματικά τηρώντας τα παγκόσμια δεδομένα προώθησης. Να δημιουργεί τις συνθήκες. Στην Ελλάδα προωθείται μόνο η ιδέα ότι δεν αγοράζονται δίσκοι κάτι που δεν ισχύει και με ενοχλεί. Το κοινό αγαπάει τη μουσική και ανέκαθεν αγόραζε δίσκους ανεξαρτήτου εποχής και κρίσης.

Σε τι κοινό απευθύνεται ο δίσκος σου;

Εκτός από το κοινό της κλασσικής μουσικής, ο Σατί «μιλά» και στο κοινό που έχει ασχοληθεί με τα κινήματα όλου του εικοστού αιώνα -αν σκεφτούμε ότι ο Σατί ως πρωτοπόρος, επηρέασε μεταγενέστερα σύγχρονα μουσικά κινήματα και άπειρους καλλιτέχνες πέρα από την μουσική όπως πχ. εικαστικούς, ποιητές, λογοτέχνες, σκηνοθέτες. Από την άλλη, το cd μου δεν δημιουργήθηκε για να απευθύνεται μόνο σε ένα εξειδικευμένο ή υποψιασμένο κοινό που το σέβομαι. Με ενοχλεί πια η έννοια της εξειδίκευσης όπως δίνεται να νοηθεί στο σήμερα, αρνητικά και αποτρεπτικά, προς όλους εκείνους που θα ήθελαν να γνωρίσουν, να ασχοληθούν με κάτι διαφορετικό από το οικείο και το σύνηθες. Η τέχνη δεν είναι δογματική. Όπως δημιούργησα μια γκαλερί σύγχρονης τέχνης που απευθυνόταν σε όλους και πολλοί άνθρωποι που δεν ήταν εξειδικευμένοι με την σύγχρονη τέχνη την επισκέφτηκαν κι ενδιαφέρθηκαν, με το ίδιο σκεπτικό δημιούργησα τον δίσκο μου. Είναι προορισμένο για όλους και όλοι είναι ευπρόσδεκτοι να το ακούσουν. Είναι μια πόρτα. Πάντα υπάρχει η στιγμή της αρχής που κανένας δεν γνωρίζει το πότε κάποιος θα κάνει το αρχικό του βήμα σε εκείνο το ιδιαίτερο υπέροχο άγνωστο που του κινεί κάποιο ενδιαφέρον και από εκεί ξεκινάει ένα προσωπικό ταξίδι. Αυτή είναι για μένα και η ουσιαστική αξία του πνευματικού έργου που δίνεται.

Δεν μεταπήδησα, οι ηχογραφήσεις μου και η δημιουργία του μουσικού μου άλμπουμ είναι φυσική συνέχεια ενός ανθρώπου που ασχολείται με την μουσική από την αρχή της ζωής του, περνώντας από  στάδια αναζήτησης, και εξέλιξης. Οι τέχνες είναι ούτως η άλλως συγκοινωνούντα δοχεία που βοηθάνε στην αυτοσυνείδηση, διευρύνοντας τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο. Η δημιουργία δεν είναι μια περιφραγμένη αυλή, αλλά ένα απέραντο πεδίο προς εξερεύνηση. Η ενασχόλησή μου με την γκαλερί και την σύγχρονη τέχνη διεύρυνε τους πνευματικούς μου ορίζοντες, κάνοντάς με να προσεγγίζω την μουσική με διαφορετική οπτική και πιο ολοκληρωμένο τρόπο. Στο φως αυτού του βιώματος, το επόμενο βήμα μου ήταν το στούντιο. 

Άρα οι τέχνες λειτουργούν «ενωτικά» σήμερα;

Ναι, ανέκαθεν λειτουργούσαν ενωτικά. Πιστεύω πως επικρατεί ο πλουραλισμός και δεν υπάρχουν αποκλεισμοί. Όλα είναι επιτρεπτά, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε ενδεχόμενες υπερβολές, αλλά αυτό είναι η δημοκρατία στην Τέχνη. Ισως και η μόνη δημοκρατία που έχουμε στο σήμερα.

Θα επιστρέψεις στην εικαστική σκηνή;

Την κατάλληλη στιγμή. Όπως δεν έφυγα από την μουσική, έτσι δεν έχω φύγει από την εικαστική σκηνή. Με ενδιαφέρει να διατηρώ το επίπεδο που δημιουργώ και ό,τι κάνω θέλω να είναι αντάξιο αυτού του επιπέδου και ανώτερο. Είναι μια συνειδητή επιλογή. Ό,τι χτίζουμε είναι η βάση μας για τα επόμενα βήματά μας. Σέβομαι απόλυτα και εκτιμώ βαθύτατα όλους τους αξιόλογους καλλιτέχνες που συνεργάστηκα όπως σέβομαι και το έργο μου. 

Πέρα από τον Ερικ Σατί που σε βρίσκουμε;

Πέρα από τον Ερικ Σατί, τη δημιουργία του δεύτερου μουσικού μου άλμπουμ, την διδασκαλία μου σε εκείνους που αγαπάνε και θέλουν να διεισδύσουν στην μουσική, με βρίσκετε στην ζωή, εν ζωή, με όρεξη και όραμα. Είμαι ένας ενεργός πολίτης που ενδιαφέρεται για τα κοινά. Εδώ και αρκετό καιρό ασχολούμαι με τα παιδιά με ειδικές ανάγκες στο Πίκπα της Βούλας που το θεωρώ πολύ σημαντικό, επίσης με το προσφυγικό έργο της Διεθνούς Οργάνωσης Κάριτας. Πιστεύω στο πνεύμα του εθελοντισμού ως στάση ζωής. Στον ελεύθερο χρόνο μου πηγαίνω στην θάλασσα, είμαι χειμερινή κολυμβήτρια,. Παρακολουθώ την εικαστική σκηνή, πηγαίνω σε θεατρικές παραστάσεις, μουσικές παραστάσεις. Με ενδιαφέρει να ενημερώνομαι. Όσο μπορώ διαβάζω βιβλία που με ενδιαφέρουν. Μου αρέσει η ποίηση.

Τι μουσική ακούς στην καθημερινότητά σου;

Υπάρχουν και στιγμές που μπορεί να βρεθώ να ακούω τα πάντα από τη στιγμή που η μουσική είναι πανταχού παρούσα. Η μουσική κατακτά όλη μου την καθημερινότητα, είτε είμαι στο πιάνο, είτε είμαι μακριά από αυτό. Είναι κομμάτι του εαυτού μου, μια μόνιμη σκέψη, όπου και να βρίσκομαι. Με τη μουσική εκφράζω εκείνο που οι λέξεις δύσκολα μπορούν να πουν.

Η Νάνσυ Κουγιούφα γεννήθηκε το 1967 στην Αθήνα. Ξεκίνησε σε ηλικία τεσσάρων ετών τη μουσική της εκπαίδευση. Ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο πιάνο με άριστα και παρακολούθησε ανώτερα θεωρητικά. Καθηγητές της ήταν η Μαίρη Χάλαρη και η Ιφιγένεια Παπαδογιάννη του Εθνικού Ωδείου Αθηνών. Παρακολούθησε  σεμινάρια εκτέλεσης πιάνου με τους Julian και Konstantin Ganev από την Βουλγαρία. Η ενασχόλησή της με την εικαστική τέχνη ως ιδιοκτήτρια γκαλερί σύγχρονης τέχνης (Ε31 Gallery) και επιμελήτρια εκθέσεων την ώθησε να ασχοληθεί με το έργο του Ερίκ Σατί. Δουλεύει ως ελεύθερος επαγγελματίας μουσικός.  Το άλμπουμ «The Early Piano Works of Erik Satie» (Τα πρώιμα έργα για πιάνο του Ερίκ Σατί, 1866-1925) κυκλοφορεί από την ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ – ΕΜΣΕ. Περιλαμβάνει τα έργα: 4 Ogives, 3 Sarabandes, 3 Gymnopedies και 7 Gnossienes και δατίθεται στα: Reload, Στοά Βιβλίου, Ιανός Αθήνα-Θεσσαλονίκη

ΣΟΦΙΑ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ
[email protected]