Κάνουμε ανασκόπηση στη χρονιά που πέρασε και ξεχωρίζουμε τις σπουδαιότερες καλλιτεχνικές «στιγμές» που συνέβησαν στην πόλη.

Σε ένα 2016 γεμάτο δυσκολίες, αστάθεια κι απαισιοδοξία, η τέχνη ήρθε σαν σίφουνας και σάρωσε για λίγο τη μιζέρια, χαρίζοντάς μας μοναδικές στιγμές συγκίνησης –στιγμές που ίσως χρειαζόμασταν περισσότερο από ποτέ. Στο δωδεκάμηνο που πέρασε χορτάσαμε σπουδαίες εκθέσεις και πρωτοποριακά φεστιβάλ, υποδεχτήκαμε μεγάλες διοργανώσεις και φιλόδοξα πρότζεκτ, εγκαινιάσαμε καινούριους καλλιτεχνικούς χώρους, είδαμε καλλιτέχνες διεθνούς βεληνεκούς να τριγυρνούν στους δρόμους της πόλης στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής τους παρουσίας στην Αθήνα. Στην εκπνοή του χρόνου, θυμόμαστε τις 10 καλλιτεχνικές στιγμές που ξεχωρίσαμε μεταξύ των εκατοντάδων που λαμβάνουν χώρα καθημερινά στην πόλη:

«Metamorphosis», Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Γιατί το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος παρέδωσε στην Αθήνα ένα υψηλών προδιαγραφών πολιτιστικό πάρκο που χαζεύεις τόσο περνώντας απ’ έξω όσο και μπαίνοντας μέσα σε αυτό. Γιατί ήρθε για να συμπληρώσει μαζί με τη Στέγη και το ΕΜΣΤ τον δυνατό καλλιτεχνικό πυρήνα που σχηματίζεται στη Συγγρού. Γιατί το κτίριο της Λυρικής Σκηνής είναι από τα ομορφότερα που έχουμε στην Αθήνα (της Εθνικής Βιβλιοθήκης δεν πάει πίσω). Γιατί το καλοκαίρι που το ΚΠΙΣΝ άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε πληθώρα σπουδαίων καλλιτεχνικών δράσεων στο πλαίσιο του προγράμματος Metamorphosis. Γιατί είδαμε τη μοναδική Laurie Anderson μεταξύ αυτών. Γιατί παιδιά και σκυλιά βολτάρουν δίπλα στο κανάλι κάθε Κυριακή χαρίζοντας για λίγο αισιοδοξία στην πόλη.

«As Οne», Οργανισμός ΝΕΟΝ και Marina Abramovic Institute
Γιατί περάσαμε ωραία όταν δοκιμάσαμε «ασκήσεις ηρεμίας» ακολουθώντας την διάσημη μεθοδό της, μια διαδικασία μεταξύ γιόγκα και mandala που κατάφερε ως δια μαγείας να μας αδειάσει για λίγο το μυαλό από ήχους, εικόνες και σκέψεις. Γιατί γνωρίσαμε και θαυμάσαμε καμιά εικοσαριά νέους Έλληνες δημιουργούς. Γιατί απορήσαμε που τόσος κόσμος κατηφόρισε την Πειραιώς για να πάρει μια δόση από την Abramovic (εντάξει, εδώ έπαιξε ρόλο το hype της Abramovic και το fomo των Αθηναίων). Γιατί βγαίνοντας από το Μπενάκη ένιωθες λες και είχες περάσει τη μέρα σου σε σπα. Γιατί η συνεργασία Neon και MAI είναι αυταπόδεικτα γερή βάση για επόμενα καλλιτεχνικά πρότζεκτ διεθνούς βεληνεκούς.

«DOME Experience – Traces», Μπιενάλε της Αθήνας
Γιατί γνωρίσαμε εκ των έσω το Μπάγκειον, το εγκαταλελειμμένο αρχιτεκτονικό θησαυρό που δεσπόζει στην πλατεία Ομονοίας. Γιατί νιώσαμε δέος όταν μυρίσαμε τα αρώματα της Ανατολής που κατέκλυζαν το δωμάτιο του πρώτου ορόφου, γιατί αισθανθήκαμε ρίγος όταν ακολουθήσαμε την βιωματική διαδρομή των προσφύγων από την αφετηρία προς τον προορισμό (;), γιατί συγκινηθήκαμε όταν διαβάσαμε/ακούσαμε τις τραυματικές μαρτυρίες τους. Γιατί το Dome μίλησε σε όλες τις αισθήσεις μας, κάνοντάς μας για λίγο κοινωνούς στο δράμα χιλιάδων ανθρώπων που καθημερινά φτάνουν στη χώρα μας. Γιατί μας θύμισε το ρόλο της τέχνης σε εποχές όπως η σημερινή. Γιατί μας έδειξε πως η ανθρωπιά είναι μονόδρομος.

«Υπνος πρότζεκτ» – Κεντρική έκθεση, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών
Γιατί δύσκολα μπορείς να ξεχάσεις το σκοτεινό, μαυροβαμμένο υπόγειο που φιλοξένησε την έκθεση. Γιατί είδαμε μερικά υπέροχα έργα της σύγχρονης τέχνης και γνωρίσαμε δημιουργούς που αγνοούσαμε. Κυρίως όμως, γιατί είναι αδύνατο να ξεχάσουμε το προσομοιωτικό δωμάτιο βασανιστηρίων που χρησιμοποιήθηκε επί Χούντας, με τη στέρηση ύπνου και το «κολλάζ» διαστρεβλωμένων ήχων στη διαπασών να σου διαλύουν τον εγκέφαλο. Γιατί οι μαρτυρίες των βασανισθέντων, που ακούσαμε/διαβάσαμε βγαίνοντας από το δωμάτιο ήταν κυριολεκτικά γροθιά στο στομάχι.

«Exhibit B», στο πλαίσιο του Fast Forwad Festival της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών
Γιατί ο Νοτιοαφρικανός Brett Bailey είναι ένας σπουδαίος δημιουργός που μέσα από το Exhibit B κατάφερε να μοιράσει σε πολλά μέρη του κόσμου -μεταξύ αυτών και η Αθήνα- απανωτά συναισθηματικά σοκ μέσα από τα «τεκμήριά» του. Γιατί λυγίσαμε στο θέαμα των ευφάνταστων βασανιστηρίων που επεβλήθησαν από τη Δύση κατά το Απαρτχάιντ. Γιατί διαβάσαμε μαρτυρίες προσφύγων στην Ελλάδα τού 2016 και νιώσαμε την ευθύνη να ψηλώνει μέσα μας. Γιατί είναι μια από τις σημαντικότερες εκθέσεις που έχουμε δει/θα δούμε ποτέ στην Ελλάδα.

«Ai Weiwei at Cycladic», Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης 
Γιατί, αν μη τι άλλο, ήταν μια ιδιαίτερα τιμητική σύμπραξη αυτή του Κινέζου προβοκάτορα με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Γιατί είδαμε από κοντά δεκάδες διάσημα εκθέματά του καθώς και καινούρια, που δημιούργησε με αφορμή την έκθεση στην Αθήνα. Γιατί δοκιμάσαμε την εμπειρία μιας εξαιρετικής, σύγχρονης έκθεσης μέσα στο νεοκλασικό κτίριο που ξέρει να φιλοξενεί θησαυρούς. Γιατί μιλάμε για το Μουσείο που πάντα μας φέρνει σε επαφή με το νησιωτικό σύμπλεγμα της καρδιάς μας. 

Documenta 
Γιατί μία από τις μεγαλύτερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης στον κόσμο βγαίνει για πρώτη φορά εκτός γερμανικών συνόρων (και Κάσελ) και προσγειώνεται στην Αθήνα, ρίχνοντας και πάλι τα διεθνή φώτα στην πόλη μας. Γιατί είναι μια αυτόνομη, διαβασμένη, πολιτικοποιημένη έκθεση με σαφές περιεχόμενο και άψογη σύνδεση με τις καλλιτεχνικές τις δράσεις. Γιατί δεν περιορίζεται στο εκθετικό κομμάτι, αλλά επεκτείνεται και σε άλλους τομείς (διαλέξεις, κινηματογράφος). Γιατί ο κορμός της φετινής διοργάνωσης λέγεται «Μαθαίνοντας από την Αθήνα». Γιατί αδημονούμε να δούμε την κορύφωσή της, τον Απρίλιο του 2017.

Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Γιατί το «γεφύρι της Άρτας» της σύγχρονης τέχνης επιτέλους άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό. Γιατί είμαστε αισιόδοξοι πως το επίσημο άνοιγμά του είναι μια ανάσα μακριά. Γιατί εδώ και μια δεκαετία περιμένουμε να γίνει το κέντρο της σύγχρονης καλλιτεχνικής σοδειάς και μάλλον είμαστε κοντά. Γιατί μας εντυπωσίασαν τα «Προλεγόμενα» και η πρώτη του περιοδική έκθεση. Γιατί ευελπιστούμε να δούμε σπουδαία έργα πάνω στους λευκούς τοίχους του. Γιατί είναι ένα υπέροχο κτίριο που αξίζει στην πόλη κι επαναπροσδιορίζει κι αυτό με τη σειρά του τη λεωφόρο Συγγρού.

«Knowledge Speaks – Wisdom Listens», Το Μικρό Παρίσι των Αθηνών
Γιατί το μεγάλης κλίμακας grafitti του WD στη συμβολή Πλαιολόγου και Σάμου έγινε τόσο γρήγορα viral που συγκέντρωσε εν μια νυκτί τη διεθνή προσοχή στο Μεταξουργείο. Γιατί η κουκουβάγια του WD έγινε σύμβολο της πολυπαθούσας πόλης. Γιατί είναι ένα πανέμορφο έργο που δίνει ελπίδα σε μια παρατημένη γειτονιά -και χώρα. Γιατί έστρεψε την προσοχή στις δράσεις τού αυτοδιαχειριζόμενου Αθηναϊκού Καλλιτεχνικού Δικτύου που αγωνίζεται για τη βελτίωση του υποβαθμισμένου κέντρου. Γιατί μας κάνει να ανυπομονούμε για το επόμενο Μικρό Παρίσι των Αθηνών.

«Υπερβαση της Αβυσσος», Οργανισμός ΝΕΟΝ
Γιατί μας έφερε σε επαφή με έναν νέο, αναδιαμορφωμένο πολιτιστικό χώρο, αυτόν που βρίσκεται στο -1 του πολύπαθου Ωδείου Αθηνών. Γιατί είδαμε πάνω από 50 εκθέματα τεράστιων δημιουργών όπως η Louise Bourgeios. Γιατί γνωρίσαμε νέους καλλιτέχνες. Γιατί είναι μια έκθεση βαθιά πολιτική, που σε κάνει να σκεφτείς θέματα που απασχολούν τη διεθνή διαλεκτική αυτή τη στιγμή (πχ ζητήματα φύλου). Γιατί σε κάνει να δεις τη ζωή σαν διάλειμμα.

ΣΟΦΙΑ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ / [email protected]