Μια ασθένεια ύπουλη που δεν γνωρίζει ηλικίες και δεν κάνει διακρίσεις. Ο λόγος για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα που τείνει να εξελιχθεί σε σύγχρονη μάστιγα.

Η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (Ρ.Α.) είναι μία χρόνια, συστηματική, φλεγμονώδης και αυτοάνοση πάθηση των αρθρώσεων, με σημαντική νοσηρότητα και θνητότητα. Σε αυτήν, το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος - του οποίου ο φυσιολογικός ρόλος είναι να προστατεύει τον οργανισμό - στρέφεται κατά του εαυτού του, προκαλώντας φλεγμονή και καταστροφή των προσβεβλημένων οργάνων, κατά κύριο λόγο των αρθρώσεων.

Η Ρ.Α. αποτελεί τον πιο συνήθη τύπο φλεγμονώδους αρθρίτιδας. Προσβάλλει τον αρθρικό υμένα, δηλαδή μία λεπτή μεμβράνη που επενδύει το εσωτερικό των αρθρώσεων. Aποτελεί τη δεύτερη σε συχνότητα αρθροπάθεια, έχει παγκόσμια κατανομή και προσβάλλει όλες τις εθνικές ομάδες.

Ποιούς αφορά και πώς προκαλείται;

Εμφανίζεται σε ποσοστό 0,8% του πληθυσμού παγκοσμίως και 0.5% στον ελληνικό πληθυσμό. Μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμη και στην παιδική. Η συχνότητα εμφανίσεως αυξάνει προϊούσης της ηλικίας, με την πιο συχνή εμφάνιση κατά την τέταρτη με πέμπτη δεκαετία της ζωής. Οι γυναίκες προσβάλλονται συχνότερα 4 με 5 φορές από τους άντρες, με τη διαφορά αυτή να μειώνεται όσο αυξάνει η ηλικία.

Παρά το γεγονός ότι η αιτιολογία της νόσου παραμένει άγνωστη, είναι κοινώς αποδεκτό, ότι ένας συνδυασμός από πολλαπλούς πολυμορφικούς παράγοντες και διάφορες περιβαλλοντολογικές επιδράσεις οδηγούν στην εμφάνιση της νόσου.

Γενετικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αιτιολογία της νόσου. Η γενετική προδιάθεση έχει εντοπισθεί στο μείζον σύμπλεγμα ιστοσυμβατότητας ΙΙ και εκφράζεται από το γονίδιο ΗLA- DR. Ενοχοποιούνται όμως και διάφοροι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες, καθώς και τυχαία γεγονότα αθροιζόμενα κατά τη διάρκεια της ζωής. Έχει συζητηθεί αρκετά επίσης το ενδεχόμενο της βακτηριακής ή ιογενούς λοίμωξης, σαν εκλυτικός παράγοντας.

Ανεξάρτητα από το αίτιο, το εκάστοτε αντιγόνο (ενδογενές ή εξωγενές) σ’ένα γενετικά προδιαθετημένο άτομο, προκαλεί έναν καταρράκτη γεγονότων, με αποτέλεσμα την αρθρική καταστροφή, καθώς η παθολογοανατομική βλάβη. εντοπίζεται στον αρθρικό υμένα.

Διάγνωση

Η διάγνωση της Ρ.Α. μπορεί να είναι δύσκολη, ιδιαίτερα στα πρώιμα στάδια της νόσου. Τα σημεία και συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο και είναι δυνατόν να μεταβληθούν με την πάροδο του χρόνου. Η έγκαιρη διάγνωση είναι ιδιαίτερα σημαντική, αφού η μεγαλύτερη βλάβη των αρθρώσεων συμβαίνει στα δύο πρώτα χρόνια από την εμφάνιση της νόσου. Η έγκαιρη λοιπόν διάγνωση και θεραπεία μπορεί να αποτρέψει αυτόν τον κίνδυνο και βασίζεται κυρίως στα:

1)Κλινική εικόνα

2)Ακτινολογικά ευρήματα

3)Εργαστηριακά ευρήματα.

Τα συνήθη συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο, οίδημα και ευαισθησία των προσβεβλημένων αρθρώσεων, πρωινή δυσκαμψία (εντοπισμένη ή γενικευμένη, διαρκείας μεγαλύτερης των 45 λεπτών) και συμπτώματα όπως αδυναμία, χαμηλό πυρετό, εύκολη κόπωση και απώλεια βάρους.

Πιο συχνά προσβάλλονται οι αρθρώσεις του καρπού, και των χεριών. Συχνά όμως εμπλέκονται και οι αρθρώσεις του ποδιού, οι αστράγαλοι τα γόνατα, οι αγκώνες και οι ωμοπλάτες.

Οι εξωαρθρικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνουν συμπτώματα από διάφορα συστήματα (σκληρίτιδα, κερατοεπιφυκίτιδα, εξίδρωση θώρακα, ρευματοειδής πνεύμονας (ίνωση, όζοι), αντιδραστική λεμφαδενοπάθεια, περικαρδίτιδα, σπληνομεγαλία, αμυλοείδωση, αναιμία, θρομβοκυττάρωση, εξασθένηση μυών, αγγειίτιδα, οζία και έλκη δέρματος, περιφερική νευροπάθεια), ενώ η εμφάνιση της νόσου μπορεί να είναι σταδιακή ή αιφνίδια.

Τα Ακτινολογικά Ευρήματα της νόσου είναι:

-Οίδημα μαλακών μορίων

-Διάβρωση

-Περιαρθρική Οστεοπόρωση

-Ανώμαλο οστικό περίγραμμα γύρω από την οστική διάβρωση

Εργαστηριακά Ευρήματα:

-Αναιμία (ορθόχρωμη, ορθοκυτταρική)

-Παράμετροι οξείας φάσης ( ΤΚΕ,CRP): αυξημένοι

-Λευκοκυττάρωση, θρομβοκυττάρωση

-Ra test (+), αντι- CCP (+)

Δεν υπάρχουν παθογνωμονικά εργαστηριακά ευρήματα.

Η νόσος εξελίσσεται με περιόδους αυτόματης υφέσεως και εξάρσεως.

-10% των ασθενών: περίοδος μακράς ύφεσης πολλών ετών

-75% ταχεία ή βραδεία εξελικτική αναπηρική πορεία

-15% διαλείπουσα πορεία με σύντομες περιόδους πλήρους ύφεσης.

Δείκτες κακής πρόγνωσης

-Οροθετική νόσος

-Ρευματικά οζία

-Επίτοπος ΗLA - DR4

-Πρώιμες διαβρώσεις

-Εξωαρθρικές διαβρώσεις.

Θεραπευτική αντιμετώπιση

Οι στόχοι της θεραπείας είναι:

-ανακούφιση από τον πόνο και τη δυσκαμψία

-βελτίωση της λειτουργικότητας των αρθρώσεων και της φυσικής κατάστασης του ασθενούς

-αναχαίτιση της αρθρικής καταστροφής

-παρεμπόδιση της αναπηρίας και μείωση της αυξημένης νοσηρότητας και θνητότητας.

Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αλματώδης πρόοδος στη θεραπευτική αντιμετώπιση, όχι μόνο της Ρ.Α., αλλά και των περισσοτέρων ρευματικών νοσημάτων.

Ήδη από τη δεκαετία του 1980, χρησιμοποιήθηκαν νέα και αποτελεσματικά φάρμακα, όπως η μεθοτρεξάτη, η λεφλουνομίδη κ.α., τα οποία βελτίωσαν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ασθενών και την πορεία των νοσημάτων αυτών.

Η επανάσταση όμως ήρθε στο τέλος της δεκαετίας του 1990. Η συσσώρευση νέων ερευνητικών δεδομένων αναφορικά με την ανοσοπαθολογία των ρευματικών νοσημάτων, είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων φαρμάκων, των Βιολογικών Παραγόντων, που έφεραν επανάσταση στη Θεραπευτική αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών.

Οι πρώτες Βιολογικές Θεραπείες που χρησιμοποιήθηκαν είναι ορισμένα φάρμακα, τα οποία αδρανοποιούν ορισμένες ουσίες του οργανισμού που ονομάζονται κυτταροκίνες και παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία και διαιώνιση της φλεγμονής στην άρθρωση ή αναστέλλουν την λειτουργία ορισμένων κυττάρων που επίσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη παθογένεια αυτών των νοσημάτων.

Φαρμακευτική αγωγή

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι 6, ενώ πρόκειται να κυκλοφορήσουν άλλα 2. Τα ήδη κυκλοφορούντα περιέχουν τις ουσίες infliximab, etanercept, adalimumab, anakinra, rituximab, abatacept, golibumab, κ.ά Αυτοί οι παράγοντες είναι αποτελεσματικοί, όχι μόνο στη Ρ.Α. αλλά και σε άλλες ρευματοπάθειες (αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα, ψωριασική αρθρίτιδα, συστηματικό ερυθρηματώδη λύκο ).

Σήμερα υπάρχουν πάνω από 2.000.000 ασθενείς που έχουν λάβει τέτοιες θεραπείες. Οι ενδείξεις και αντενδείξεις αυτών των φαρμάκων τροποποιούνται συνεχώς καθώς αυξάνει η εμπειρία.

Έτσι, το μέλλον των πασχόντων, όχι μόνο από Ρ.Α., αλλά και από άλλα ρευματικά νοσήματα, διαγράφεται πιο ελπιδοφόρο.

Της Δρ. Κομνηνού Ελένης, Ειδικής Ρευματολόγου, Συνεργάτη Βιοκλινικής Αθηνών, Μέλος Ομίλου Εταιρειών Υγείας Βιοιατρική.