H Σοφία Νικολαϊδου μιλάει στο click@Life για το νέο της βιβλίο «Χορεύουν οι ελέφαντες» (εκδ. Μεταίχμιο) που έχει πηγή έμπνευσης την πολύκροτη υπόθεση Πολκ.

Με αφετηρία την γνωστή υπόθεση της δολοφονίας του αμερικανού δημοσιογράφου Πολκ, την περίοδο του Εμφυλίου, η Σοφία Νικολαϊδου στο νέο της μυθιστόρημα «Χορεύουν οι ελέφαντες» (εκδ. Μεταίχμιο) εξετάζει την υπόθεση μιας «ανθρωποθυσίας» στο βωμό των πολιτικών σκοπιμοτήτων. Με φόντο την Ελλάδα της κρίσης, ένας έφηβος, με τη βοήθεια του αιρετικού καθηγητή του μαθαίνει να ερευνά, να αμφισβητεί και να αποκαλύπτει.

Στο αφηγηματικό παζλ της Νικολαϊδου, το παρελθόν μοιάζει σαν μια σκοτεινή προφητεία για το μέλλον. Το «Χορεύουν οι ελέφαντες» μπορεί να θεωρηθεί η συναρπαστική συνέχεια του προηγούμενου μπεστ σέλερ της Νικολαϊδου «Απόψε δεν έχουμε φίλους» (εκδ. Μεταίχμιο). Η θεσσαλονικιά συγγραφέας θα παρευρεθεί στην Αθήνα σε δύο παρουσιάσεις του βιβλίου της: στις 26/11, ώρα:19:00 θα μιλήσει με τους Κατερίνα Σχινά και Τάσο Τέλλογλου, στο βιβλιοπωλείο Ιανός (Σταδίου 24) και στις 27/11 στο βιβλιοπωλείο Ευριπίδης στη Στοά (Ανδρέα Παπανδρέου 11, Χαλάνδρι) με τον συγγραφέα Νίκο Παναγιωτόπουλου, ώρα έναρξης: 19:00.

Τι ήταν αυτό που σας κέντρισε ως ώστε να επιχειρήσετε μια «λογοτεχνική αναψηλάφηση» της δικαστικής περιπέτειας του Γ.Στακτόπουλου για την υπόθεση Πολκ;

Η υπόθεση Πολκ τα έχει όλα: αίμα, μεγάλες δυνάμεις, δίκη-παρωδία, ίντριγκα, ξένο παράγοντα. Ποιος πεζογράφος μπορεί να αντισταθεί σε τόσο εκρηκτικό μίγμα;

Γιατί επιλέξατε να αλλάξετε τα βασικά ονόματα των προσώπων;

Γιατί δεν κάνω ρεπορτάζ. Συνδυάζω την Ιστορία με την επινόηση. Νομίζω πως εκεί έγκειται η γοητεία της λογοτεχνίας. Δεν κάνει πατιτούρα την πραγματικότητα. Δε μας λέει τα πράγματα όπως ακριβώς έγιναν, αλλά όπως θα μπορούσαν να γίνουν. Πολύ πιο βαθύ και, ίσως, πιο επικίνδυνο.

Πώς σχολιάζετε τη μεταμοντέρνα αντίληψη που συναντά στο πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και ο ήρωάς σας ο Σουκιούρογλου, ότι δηλαδή η Ιστορία είναι απλώς μια κατασκευή, μια μυθοπλασία;

Είναι μια άποψη με έρεισμα στη λογική και τη βιβλιογραφία. Το να χωρίζεις την Ιστορία φέτες είναι μια απόφαση, ας την πούμε έτσι, αφηγηματική. Αποφασίζεις πού αρχίζει και πού τελειώνει μια εποχή. Ας πούμε: ο Β΄παγκόσμιος πόλεμος ξεκινά με την άνοδο του Χίτλερ στη Γερμανία; Με την εισβολή στην Τσεχοσλοβακία; Με κάποιο άλλο εμβληματικό γεγονός; Δεν είναι εύκολο για τον ιστορικό να αποφανθεί. Συμμερίζομαι πάντως την επιφύλαξη του ήρωά μου πως όλα αυτά αποτελούν εν τέλει «διανοητική γυμναστική».

Ο Σουκιούρογλου, ο ήρωας που είχαμε συναντήσει στο πετυχημένο μυθιστόρημά σας «Απόψε δεν έχουμε φίλους», επιστρέφει και στο νέο σας βιβλίο «Χορεύουν οι ελέφαντες». Ποια στοιχεία αυτού του χαρακτήρα εξακολουθούν να σας ερεθίζουν συγγραφικά ώστε να τον επαναφέρετε στους αναγνώστες σας; Θα τον δούμε ¨ενδεχομένως και σε άλλο βιβλίο σας;

Ο Σουκιούρογλου ζει με τις αντιφάσεις του, όπως όλοι. Είναι ένας άνθρωπος που φαίνεται ψυχρός. Έχει όμως υπόκαυστη θέρμη. Έχει τις χίλιες μύριες συναισθηματικές εμπλοκές, σχεδόν αρνείται να τον ακουμπήσουν, όμως χαρίζεται στους μαθητές του. Κάνει τα πάντα, για να ανάψει τα φώτα του μυαλού τους στο μάθημα. Ζει τη ζωή με το μυαλό και όχι με το σώμα του. Δεν υποκρίνεται αγάπη για τα παιδιά, μέσα στην τάξη του όμως είναι ηγέτης – άλλοι θα έλεγαν καταπιεστής. Ήθελα πολύ να τοποθετήσω το συγκεκριμένο μυθιστόρημα σε σχολείο. Ο Σουκ, όπως τον αποκαλούν οι μαθητές του, ήταν ο ήρωας που χρειαζόμουν. Για τα υπόλοιπα, ίδωμεν.

Στο «Χορεύουν οι ελέφαντες» εναλλάσσονται οι οπτικές και οι πραγματικότητες των προσώπων που εμπλέκονται στο δράμα. Τι εξυπηρετεί αυτή η επιλογή και τι προκλήσεις έκρυβε για εσάς;

Η αλήθεια στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα κατασκευάζεται σαν παζλ. Αποτελείται από μικρά κομματάκια, τις αφηγήσεις των επιμέρους προσώπων, οι οποίες συχνά έρχονται και σε σύγκρουση. Η αλήθεια δεν είναι μία και αναντίρρητη. Η συγγραφική πρόκληση είναι αυτονόητη. Πρέπει να τιθασεύσεις το ύφος σου, να ακούσεις τη φωνή των ηρώων και να την αφήσεις να εκφραστεί χωρίς λιμάρισμα και καλολογίες.

Ο τίτλος του βιβλίου σας «Χορεύουν οι ελέφαντες» αναφέρεται στο πώς κινούν τα νήματα οι Μεγάλες Δυνάμεις. Πιστεύετε ότι αυτός ο τίτλος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως σχόλιο και για τη σύγχρονη πραγματικότητα;

Ω ναι. ΤΟΤΕ ΤΑΝΚΣ ΤΩΡΑ ΜΠΑΝΚΣ, που λέει κι ένα σύνθημα στο βιβλίο.

Ένα από τα βασικά ερωτήματα που τίθενται στο βιβλίο σας είναι γιατί το παρελθόν δεν μας διδάσκει. Ποια είναι η δική σας απάντηση;

Η Ιστορία δεν μπορεί να αποτελέσει εξαίρεση. Όπως σε όλα τα πράγματα, έτσι κι εδώ, οι συμβουλές δεν αρκούν: πρέπει να πάθεις για να μάθεις.

Στο βιβλίο σας ανακαλύπτουμε και ένα σπάνιο είδος: τον «καλό δημόσιο υπάλληλο», έναν φιλότιμο και ανήσυχο καθηγητή. Ποια περιθώρια έχει μέσα σε ένα σαθρό εκπαιδευτικό σύστημα να κάνει κάποιος τη δουλειά του;

Πολλά. Δουλεύω είκοσι χρόνια σε σχολείο. Θα εκπλαγείτε με το πόσοι άνθρωποι κάνουν με επιστημονική επάρκεια και παιδαγωγικό κέφι τη δουλειά τους, παρά τις αντίξοες συνθήκες. Όπως παντού, έτσι κι εδώ. Ένα κακό παράδειγμα αρκεί, για να μουντζουρώσει τα πάντα.

Πώς σχολιάζετε όλη αυτή την κόντρα ανάμεσα στους δημόσιους υπαλλήλους και τους «άλλους» που είναι της μόδας τώρα τελευταία;

Οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι εύκολος στόχος. Όμως δημόσιο δε σημαίνει ραχάτι, υπευθυνοανευθυνότητα και ανικανότητα. Αν αυτή τη στιγμή που μιλάμε δεν υπήρχαν δάσκαλοι και γιατροί που κάνουν με υποδειγματική σοβαρότητα τη δουλειά τους, κάτω από συνθήκες όχι μόνο αντίξοες αλλά αποκαρδιωτικές, δε θα είχε μείνει τίποτα όρθιο. Ναι, ο κοινωνικός ιστός έχει διαρραγεί. Κοιτάμε μόνο πώς θα βγάλουμε το μάτι του άλλου. Όλοι εναντίον όλων. Και όλοι μαζί με όλους, όταν πρόκειται για τα καλά και συμφέροντα.

Στο μυθιστόρημά σας, ο Μηνάς είναι ένας έφηβος που αρνείται να δώσει πανελλήνιες. Είναι επαναστάτης με ή χωρίς αιτία;

Οι πανελλήνιες είναι μηχανή του κιμά, όλοι το ξέρουν. Το εξεταστικό σύστημα είναι πνευματοκτόνο και το εκπαιδευτικό σύστημα μεγαλομανές. Ένα ευφυές παιδί ασφυκτιά. Κλοτσάει. Όχι χωρίς αιτία.

Σε μια από τις σκηνές του βιβλίου σας ο πατέρας του Μηνά, νιώθει αμηχανία και ντροπή για τις εικόνες εξαθλίωσης που αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Πώς το σχολιάζετε;

Νομίζω πως έτσι νιώθουμε οι περισσότεροι. Οργιζόμαστε με την απώλεια των εργασιακών δικαιωμάτων και τον εργασιακό μεσαίωνα που έχει αρχίσει να εξαπλώνεται. Όταν όμως ερχόμαστε πρόσωπο με πρόσωπο με την απόγνωση αυτών που έχουν χάσει τα πάντα, αμηχανούμε ή ντρεπόμαστε γι’ αυτά που (ακόμη) έχουμε. Κι εδώ δεν είναι θέμα φιλανθρωπίας ή ανθρωπιάς - όπως κι αν το πει κανείς. Είναι θέμα ανθρώπινης υπόστασης. Όχι απλά επαγγελματικής, αλλά ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αυτό χάνουμε. Αυτό μας προκαλεί αμηχανία και ντροπή. Γιατί οι άλλοι είναι καθρέφτης.

Πληροφορίες: «Χορεύουν οι ελέφαντες» της Σοφίας Νικολαϊδου, εκδ. Μεταίχμιο.

ΜΑΝΙΑ ΣΤΑΪΚΟΥ