Το νούμερο που δείχνει η ζυγαριά δεν είναι πάντα πραγματικό και οι αυξομειώσεις εξαρτώνται από ένα σωρό παράγοντες που μόνο ένας ειδικός μπορεί να γνωρίζει. Ο λόγος σε εκείνον.

«Πως είναι δυνατόν να ελέγξω το βάρος μου, αν δεν ζυγίζομαι κάθε μέρα; Κάποιες φορές και περισσότερο από αυτό. Αν κάνω και καμιά ζαβολιά, να μην ξέρω αν τη…γλίτωσα; Αν με παίρνει να κάνω τα δικά μου; Δηλαδή, αν εγώ "δώσω ρέστα" το Σαββατοκύριακο, είναι δυνατόν να μη ζυγιστώ τη Δευτέρα το πρωί; Δε συμφωνώ με το ότι η ζυγαριά με αγχώνει, νιώθω πολύ πιο ασφαλής έτσι γνωρίζοντας πόσο ακριβώς ζυγίζω σήμερα. Αν δεν το κάνω, το ξέρω, θα χαλαρώσω τις αντιστάσεις μου και θα κάνω πάλι ζημιά. Αφού το ξέρεις κι εσύ, το να προσπαθείς να χάσεις βάρος είναι δύσκολη δουλειά, ούτε στρατιώτης μπορεί να είσαι, ούτε να πεις ότι θα γίνει μαγικά. Γι’ αυτό, πρέπει να έχω τον έλεγχο – τουλάχιστον αυτό – του τι αποτέλεσμα έχει η όποια προσπάθεια μου. Δεν μπορώ να αφήσω τον καθένα να αποφασίζει τι πρέπει να κάνω, εγώ ξέρω περισσότερο το σώμα μου από οποιονδήποτε άλλο. Άδικο έχω;»

Αλήθεια, εσύ τι θα του/της απαντούσες, έχει δίκιο;

Ας κάνουμε ένα μικρό mind game. Έστω ότι προσπαθείς φιλότιμα να χάσεις βάρος. Μετά από ένα…ξέφρενο Σαββατοκύριακο, ξυπνάς το πρωί της Δευτέρας και ζυγίζεσαι. Αν το νούμερο στη ζυγαριά είναι ίδιο ή λίγο χαμηλότερο από την Πέμπτη ή την Παρασκευή, είναι όλα καλώς καμωμένα; Πέρασε το δικό σου και τη γλίτωσες; Οπότε, βρήκες τον τρόπο να ελέγχεις τις ζαβολιές σου; Είσαι όμως σίγουρος/η ότι αυτό είναι ένα καλό σχέδιο μακροπρόθεσμα;

Αν όμως δείξει πολύ παραπάνω, τι κάνεις; Ήρθε το τέλος του κόσμου, η ώρα της απελπισίας και της αυτοτιμωρίας; Θα κόψεις το φαγητό κυριολεκτικά μέχρι να επιστρέψει ο δείκτης της ζυγαριάς στη θέση που πρέπει ή θα αποτελειώσεις τη δουλειά, συνεχίζοντας την υπερβολή των προηγούμενων ημερών, «αφού όλα μάταια είναι»; Πόσο κάλο σχέδιο για το μέλλον μοιάζει τώρα; Μάλλον, σε προβλημάτισα λιγάκι…

Της μηχανής τα γρανάζια και ένα ελατήριο
Καταρχήν, πρέπει να κατανοήσεις ότι το σώμα σου είναι ζωντανός οργανισμός και όχι κάποια προγραμματισμένα υπάκουη μηχανή. Δεν βαράς το…ντέφι και αυτό χορεύει στον ρυθμό σου. Δεν πρέπει να υπακούσει οπωσδήποτε, επειδή εσύ τώρα το θέλεις πολύ. Θέλει φροντίδα και όχι μόνο μαστίγιο – είτε τρως πολύ λίγο είτε πάρα πολύ.

Επίσης, το να προσπαθείς να χάσεις βάρος, μοιάζει με το να βάζεις δύναμη για να συμπιέσεις ένα ελατήριο. Για όσο κρατάς σταθερή την πίεση που ασκείς, αυτό παραμένει συμπιεσμένο. Αν χαλαρώσεις όμως την πίεσή σου, όπως π.χ. στο προαναφερθέν Σαββατοκύριακο, το ελατήριο θα αποσυμπιεστεί και θα σπρώξει το χέρι σου προς τα πίσω. Με λίγα λόγια, είσαι πολύ πιο ευαίσθητος/η να πάρεις κιλά, ενόσω προσπαθείς να αδυνατίσεις, σε σχέση με την εποχή που δεν «προσέχεις».

Δεν γίνεται να εξαρτάσαι ψυχολογικά από τη ζυγαριά
Όλο αυτό μπορεί να σου μοιάζει παιχνιδάκι, αλλά δεν είναι σε καμιά περίπτωση τέτοιο. Αν ένα ζύγισμα φθάσει να σε επηρεάσει τόσο που καταστρέφεται η μέρα σου, τότε τα πράγματα έχουν πάρει (πολύ) άσχημη τροπή. Το βάρος (αρχίζει να;) γίνεται εμμονή και όλα περιστρέφονται γύρω από αυτό. Αναπόφευκτα, χαρά και λύπη, επιτυχία και αποτυχία αφορούν το τι θα φας και πόσο θα ζυγίζεις μετά.

Είναι δυνατόν όμως, το αν «θα πεθάνεις της πείνας» από αύριο ή αν θα αποφασίσεις να «φας ό,τι υπάρχει» να ξεκινά από 3-6 ψηφία (ανάλογα με την ένδειξη της ζυγαριάς); Αλήθεια; Δεν μπορείς να δεις πόσο επικίνδυνο, ψυχολογικά και πνευματικά, είναι αυτό το… παιχνιδάκι; Πώς γίνεται να βγεις κερδισμένος από μια (οποιαδήποτε) ανάλογη «εμμονική» ενασχόληση; Μη ξεγελιέσαι όμως, έτσι δεν ελέγχεις ούτε το βάρος σου, ούτε κατά συνέπεια τη ζωή σου! Απλά αυξάνεις το ψυχολογικό φορτίο που καλείσαι να σηκώσεις, μέρα τη μέρα περισσότερο…

Δεν μεταφράζεις σωστά αυτό που σου δείχνει η ζυγαριά
Να σου πω όμως κι ένα μυστικό; Το πρόβλημα ξεκινά από το ότι δίνεις πολύ μεγάλη σημασία στη ζυγαριά, αλλά και απ’ το ότι δεν μεταφράζεις σωστά αυτό που γράφει. Επειδή ακριβώς όταν αντικρίζεις το βάρος σου, δεν συνυπολογίζεις τις παρακάτω παραμέτρους.

Ορμόνες
Για να σε βοηθήσω, ας πάρουμε για παράδειγμα τις γυναίκες: για 3 ημέρες γύρω από την ωορρηξία, 3 ημέρες πριν την εμμηνορρυσία και 4-7 ημέρες αιματικής ροής – δηλαδή για σύνολο 10-13 ημέρες τον μήνα δεν γνωρίζουμε το ακριβές βάρος, λόγω αύξησης των σωματικών υγρών από την επίδραση οιστρογόνων και προγεστερόνης. Χωρίς να συνυπολογίσουμε την περίπτωση οποιαδήποτε άλλη ορμόνη να έχει…χάσει το δρόμο της (π.χ. κορτιζόλη, προλακτίνη, θυροξίνη κ.ά.). Ειδικά τα επίπεδα κορτιζόλης μεταβάλλονται τουλάχιστον 3-4 φορές εντός της ημέρας…

Λίπος, όχι βάρος
Δεύτερον, απώλεια βάρους δεν σημαίνει απαραίτητα απώλεια λίπους, που έχει πραγματικά σημασία. Κάθε κιλό που χάνεις συνίσταται από υγρά, μυϊκή μάζα και λίπος. Ανάλογα με την ποιότητα της παρέμβασης, πρέπει αναλογικά να χαθεί περισσότερο λίπος ποσοστιαία στο κιλό, αλλά και να προστατευθεί η μυϊκή μάζα. Η απώλεια λίπους όμως παίρνει χρόνο, περισσότερο απ’ όσο φαντάζεσαι: στο καλύτερο σενάριο στοχεύουμε σε απώλεια 2 κιλών λίπους ανά μήνα. Οπότε, μην απαιτείς να χάσεις 5 κιλά την εβδομάδα, θα καταστρέψεις τη μυϊκή σου μάζα και θα αφυδατωθείς, κάνοντας φοβερή ζημιά στο σώμα σου.

Διακυμάνσεις γλυκογόνου
Αφετέρου, μπορείς να κατηγορήσεις το γλυκογόνο για τα παράλογα νούμερα που δείχνει η  ζυγαριά σου. Το γλυκογόνο λοιπόν είναι μια βραχυπρόθεσμη αποθήκη ενέργειας, φτιαγμένη από μόρια γλυκόζης, που απαντάται στο ήπαρ και τους μύες. Τη σύνθεσή του διεγείρει η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες. Το ενδιαφέρον είναι ότι κατά τη σύνθεσή του δεσμεύει 3-4 gr νερού/gr γλυκογόνου. Και αυτό επηρεάζει τρομερά τη ζυγαριά. Όταν λοιπόν κάνεις δίαιτα φτωχή σε υδατάνθρακες, εξαντλείς στην ουσία το αποθηκευμένο γλυκογόνο, χάνοντας παράλληλα υγρά και όχι παραπάνω λίπος.

Βέβαια, στην ίδια παγίδα πέφτουν όσοι κάνουν… ζαβολιές. Μετά από ένα ξέφρενο Σαββατοκύριακο, τα 3 παραπάνω κιλά που θα δεις στη ζυγαριά τη Δευτέρα το πρωί δεν είναι αντίστοιχα το λίπος που πήρες, αλλά οι αποθήκες γλυκογόνου που ξαναγέμισες. Να θυμάσαι λοιπόν ότι το φαγητό δεν κάνει… «τσουλήθρα», οπότε τα αποτελέσματα των υπερβολών (ή της προσπάθειας σου) θα φανούν αργότερα μεσ’ την εβδομάδα, σε καμιά περίπτωση άμεσα.

Αλάτι
Αν πάλι χρησιμοποιείς αρκετό αλάτι και ειδικά αν οι συνήθειές σου όσον αφορά την κατανάλωση νερού μεταβάλλονται ανά μέρα ή ανά εποχή, τότε θα δεις μεγάλες διακυμάνσεις στις ενδείξεις της ζυγαριάς σου. Το νάτριο από το αλάτι προκαλεί επαναρρόφηση νερού στα νεφρά, συμπυκνώνοντας τα ούρα και αυξάνοντας το ποσό των συνολικών σωματικών υγρών. Κάτι που θα δεις και στη ζυγαριά σου, ωστόσο τίποτα από όλο αυτό δεν αφορά την ουσιαστική (σ.σ. χωρίς τα υγρά) σύσταση σώματος.

Πρέπει να είναι ίδιες οι συνθήκες
Τέλος, για να μπορείς να συγκρίνεις 2 νούμερα στη ζυγαριά πρέπει να είναι ίδιες και οι συνθήκες των μετρήσεων. Και αυτές συμπεριλαμβάνουν την ώρα της ημέρας, την επαρκή εκκένωση του εντέρου, την (πιθανή) κατανάλωση μεγάλης ποσότητας υδατανθράκων πριν το ζύγισμα (σ.σ. σύνθεση γλυκογόνου) ή την προηγηθείσα προπόνηση (σ.σ. εξάντληση γλυκογόνου, απώλεια υγρών).

Μην ασχολείσαι με τα νούμερα
Όπως μάλλον καταλαβαίνεις, το νούμερο της ζυγαριάς σου εξαρτάται από τόσο πολλούς παράγοντες, που για να το ερμηνεύσεις σωστά, θα πρέπει μάλλον να κάνεις τη… δουλειά μου. Δες το όμως και διαφορετικά: ένα ζύγισμα μοιάζει με μια στιγμιαία φωτογραφία, μια ένδειξη δηλαδή του πού βρίσκεσαι. Μπορείς να πάρεις δεκάδες ανάλογες λήψεις και σε καμιά να μην είσαι ίδιος/α. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιούμε ανάλυση σύστασης σώματος για να παρακολουθήσουμε την πορεία, όχι μόνο τη ζυγαριά.

Το καλύτερο λοιπόν που έχεις να κάνεις, για μένα, είναι να μην ασχολείσαι με τα νούμερα της ζυγαριάς. Αυτό είναι θέμα του θεραπευτή σου και σ’ αυτόν θα πρέπει να πέσει το βάρος της διόρθωσής τους. Άλλωστε, αν ακολουθήσεις επαρκώς οδηγίες και αυξήσεις τη δραστηριότητά σου, τότε μη φοβάσαι τίποτα, θα φθάσεις όπως και να 'χει στο στόχο σου. Εξάλλου, όσο ανυπόμονος/η κι αν είσαι, φοβάμαι πως δεν μπορείς να σπρώξεις το χρόνο…

Γιώργος Μίλεσης, MSc Κλινικός Διαιτολόγος
[email protected]
www.milessis.gr 
FB page: milessisgeorge

References

Brownell KD, Rodin J.  Medical, metabolic, and psychological effects of weight cycling. Arch Intern Med. 1994 Jun 27; 154(12):1325-30.

Dulloo AG, Jacquet J, Montani JP. Pathways from weight fluctuations to metabolic diseases: focus on maladaptive thermogenesis during catch-up fat. Int J Obes Relat Metab Disord. 2002 Sep;26 Suppl 2:S46-57.

Jeffery RW. Does weight cycling present a health risk? Am J Clin Nutr. 1996 Mar;63(3 Suppl):452S-455S.

Müller MJ, Enderle J, Bosy-Westphal A. Changes in Energy Expenditure with Weight Gain and Weight Loss in Humans. Curr Obes Rep. 2016 Dec; 5(4):413-423.

Pelkman C. Hormones and weight change. J Reprod Med. 2002 Sep;47(9 Suppl):791-4.

Williamson DF. Intentional weight loss: patterns in the general population and its association with morbidity and mortality. Int J Obes Relat Metab Disord. 1997 Mar;21 Suppl 1:S14-9; discussion S20-1.

Williamson DF. «Weight cycling» and mortality: how do the epidemiologists explain the role of intentional weight loss? J Am Coll Nutr. 1996 Feb; 15(1):6-13.