Οι εμπνεύστριες και επιμελήτριες του πρώτου mind the fact, Ιωάννα Βαλσαμίδου και Γιολάντα Μαρκοπούλου, μας μιλούν για το φεστιβάλ και τις πολυσύνθετες δράσεις του στο κέντρο της πόλης.

To mind the fact έρχεται για πρώτη φορά στην Αθήνα για να φωτίσει τις ιστορίες εκείνων που σε μια κοινωνία συνηθίζουν να παραμένουν αόρατοι. Οικογένειες που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, άστεγος πληθυσμός, πρόσφυγες, άτομα εξαρτημένα από τον τζόγο και το αλκόολ καθώς και άλλες μη ευνοούμενες ομάδες του πληθυσμού παίρνουν το βήμα και αφηγούνται τις εμπειρίες τους, προ(σ)καλώντας μας να τις βιώσουμε για λίγο, έστω και διαμεσολαβημένα. Αυτό είναι άλλωστε και το στοιχείο που διαφοροποιεί το mind the fact, η επαφή με όλους εκείνους που ζουν ανάμεσά μας, κι όμως περνούν απαρατήρητοι.

Βάνιας Σταυρακάκης

To φυλλάδιο του mind the fact πάνω σε ένα τραπεζάκι-αιλουροειδές, στα γραφεία της Polyplanity Productions.

«Το να κάνουμε άλλο ένα φεστιβάλ δεν ήταν στόχος. Υπάρχουν πολλά φεστιβάλ και πιο μεγάλα από το δικό μας, που καλύπτουν καλλιτεχνικά ένα μεγάλο φάσμα. Δεν ήρθαμε να ανταγωνιστούμε αυτό» αναφέρει η Γιολάντα Μαρκοπούλου, καλλιτέχνιδα, εκπαιδεύτρια και επιμελήτρια/συντονίστρια του φεστιβάλ. «Έχουμε μια πρόταση πολύ συγκεκριμένη και αυτό μας διαφοροποιεί νομίζω: Αληθινές ιστορίες με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους που τις έζησαν. Στην ουσία, ανεβαίνουν οι άνθρωποι στη σκηνή και λένε τις ιστορίες τους. Υπάρχει δηλαδή μια άμεση επαφή με τους ανθρώπους που αφηγούνται τις ιστορίες τους, οι οποίες είναι αληθινές κι επηρεάζουν τη ζωή τους. Οπότε αμέσως αυτό κάνει το φεστιβάλ μοναδικό».

Τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα-ντοκουμέντα που θα δούμε στο mind the fact προέρχονται από εννέα καλλιτεχνικά εργαστήρια που «έτρεξαν» την περασμένη χρονιά μεταξύ των συμμετεχόντων και των καλλιτεχνών και εκπαιδευτών που τους καθοδήγησαν στη δημιουργική διαδικασία. Το κάθε εργαστήριο, ανάλογα με τον πληθυσμό και τον καλλιτέχνη που δούλεψε, έχει σήμερα το δικό του παραγόμενο αποτέλεσμα, το οποίο θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε στο πλαίσιο του mind the fact, που θα πραγματοποιηθεί από τις 26 έως τις 29 Μαΐου σε διάφορα σημεία του κέντρου (πεζόδρομος Ερμού μεταξύ Ασωμάτων και Πειραώς, υπόγειο Θεάτρου Τέχνης και Δημαρχείο Αθηνών)

Βάνιας Σταυρακάκης

Η Γιολάντα Μαρκοπούλου ίδρυσε το 2010 το Συνεργείο στη γειτονιά του Μεταξουργείου. Φέτος, μάς συστήνεται εκ νέου μέσα από το πρώτο mind the fact.

Η λογική της καλλιτεχνικής δραστηριότητας μέσα από την παραγωγή εργαστηρίων δεν είναι κάτι καινούριο για την Γιολάντα, καθώς το 2010 δημιούργησε το Συνεργείο (Synergy-o), ένα καλλιτεχνικό εργαστήρι θεάτρου, φωτογραφίας, βίντεο και εικαστικών για νέους μετανάστες και πρόσφυγες. Σημείο αναφοράς των δράσεών του η θεραπεία μέσω της τέχνης. Μάλιστα, στο πλαίσιό του είχαμε την ευκαιρία να δούμε σπουδαία έργα, όπως το «Είμαστε οι Πέρσες» της ομάδας Station Athens, που συμμετείχε στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2015 αποσπώντας διθυραμβικά σχόλια. Αντλώντας από τους «Πέρσες» και τις «Ευμενίδες» του Αισχύλου, το έργο φέρνει στη σκηνή τις ιστορίες έξι προσφύγων απ’ το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Αυτές τις έξι «οδύσσειες» θα δούμε ξανά, μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο του πρώτου mind the fact.

Βάνιας Σταυρακάκης

Οι εμπνεύστριες του mind the fact στα γραφεία της Polyplanity Productions.

Η ιδέα για τη δημιουργία του φεστιβάλ ήρθε σχεδόν φυσικά όταν η Γιολάντα, που επί χρόνια δούλευε με πρόσφυγες και μετανάστες, ήρθε σε επαφή με την Ιωάννα Βαλσαμίδου, που δραστηριοποιύταν με το εργαστήριο του άστεγου πληθυσμού. «Πριν από δύο χρόνια ξεκινήσαμε, μετά από πρόσκληση της Ιωάννας, ένα πολύ ιδιαίτερο εργαστήριο που είναι για ανθρώπους πρώην εξαρτημένους από τον τζόγο και τα τυχερά παιχνίδια. Με αφορμή αυτό βρεθήκαμε και ξεκίνησε η συνεργασία μας» αναφέρει η Γιολάντα. Έτσι, το mind the fact αποτελεί σήμερα την ομπρέλα όλων των εργαστηρίων και της καλλιτεχνικής (και όχι μόνο) εμπειρίας που αποκτήθηκε στη διάρκειά τους. Στο πλαίσιο του φεστιβάλ, θα δούμε για πρώτη φορά συγκεντρωμένα όλα όσα παράχθηκαν μέσα από την ιδιαίτερη αυτή συναναστροφή: θεατρικές παραστάσεις, περφόρμανς, εκθέσεις φωτογραφίας και εικαστικά θα μας φέρουν σε επαφή με αληθινές ιστορίες, στις οποίες πρωταγωνιστούν αυτοί που πραγματικά τις έζησαν.

Βάνιας Σταυρακάκης

Η Ιωάννα Βαλσαμίδου, καλλιτέχνιδα, εκπαιδεύτρια και θεραπεύτρια στον εθισμό του τζόγου.

Αναρωτιέμαι πόσο εύκολο είναι για έναν καλλιτέχνη να δουλεύει για την παραγωγή ενός καλλιτεχνικού αποτελέσματος με ανθρώπους μη επαγγελματίες. Η απάντηση βρίσκεται στη λέξη εμπιστοσύνη. «Όλο το mind the fact, οι παρουσιάσεις του και τα καλλιτεχνικά έργα, χτίζεται πάνω στο κομμάτι της σχέσης και της εμπιστοσύνης που αναπτύσσουμε με τους ανθρώπους. Επειδή οι πληθυσμοί είναι, ας το πούμε, δυσκολεμένοι, είναι πολύ δύσκολο να δημιουργήσεις μαζί τους εμπιστοσύνη και να τους έχεις εκεί κάθε εβδομάδα» σημειώνει η Ιωάννα, βάζοντας στην κουβέντα μας το αναμενόμενο στοιχείο του δισταγμού από την πλευρά των ανθρώπων. Πώς ξεπερνάς, λοιπόν, το αυτονόητο συναίσθημα του φόβου ειδικά όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπους «δυσκολεμένους»; Η Γιολάντα δίνει ένα παράδειγμα:

«Στην ομάδα των προσφύγων, αυτό που τους έχει λείψει είναι το παιχνίδι, καθώς ποτέ δεν κατάφεραν ως παιδιά να παίξουν. Όταν είσαι σε εμπόλεμη ζώνη, όταν είσαι διαρκώς σε κίνηση και δεν έχεις μια σταθερότητα, λόγω των συνθηκών, δεν έχεις καταφέρει να παίξεις σαν παιδί. Οι άνθρωποι αυτοί, λοιπόν, όταν ήρθαν στο εργαστήριο, στην αρχή ήταν κλειστοί, τα σώματά τους ήταν σφιγμένα, δύσκολα εκφράζονταν, ντρέπονταν. Όμως, σιγά σιγά, μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού -στην ουσία του θεάτρου σαν μια μορφή παιχνιδιού- ανοίχτηκαν πολύ, λες και επέστρεψαν σε μια στιγμή που δεν είχαν ζήσει ποτέ. Γι αυτό και ήταν τρομερά δημιουργικοί, η φαντασία τους πραγματικά αναπτύχθηκε και εκφράστηκαν πολύ ειλικρινώς. Στην ουσία τούς προσφέρεται κάτι που δεν έχουν ζήσει και δεν μπορούν να ζήσουν στην καθημερινότητα: να ελευθερώσουν αυτά που φαντάζονται και σκέφτονται, να μιλήσουν δημόσια. Το mind the fact είναι ένας τρόπος να εκφραστούν όλοι οι άνθρωποι δημόσια. Συχνά έχουμε ένα στερεότυπο στο μυαλό μας, αλλά ακούγοντας τις ιστορίες τους αυτό ανατρέπεται. Κι αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον κομμάτι αυτής της διαδικασίας».

Βάνιας Σταυρακάκης

Βασική επιδίωξη του mind the fact είναι να στρέψει το βλέμμα στον άλλον, να «ανακατέψει για λίγο τα στερεότυπα», όπως θα πει αργότερα η Ιωάννα, ειδικά σε μια εποχή γεμάτη εσωστρέφεια, ξενοφοβία και προκαταλήψεις. «Οι άνθρωποι είναι εκεί και είναι οι εαυτοί τους. Τους γνωρίζεις, τους βλέπεις μπροστά σου, σου αφηγούνται την ιστορία τους κι έχεις μια επαφή άμεση. Κι αυτή την επαφή δεν μπορείς να τη βρεις στην καθημερινότητά σου, ούτε θα την αναζητήσεις γιατί είναι άνθρωποι που μπορεί να μη τους μιλούσες στο δρόμο απαραίτητα, είτε επειδή δε θες είτε επειδή δε μπορείς, δεν τυχαίνει. Αυτή η άμεση επαφή καθιστά το φεστιβάλ ιδιαίτερο. Στόχος είναι η γνωριμία, ο διάλογος μέσα από την καλλιτεχνική πράξη» αναφέρει. Φυσικά, το κατά πόσο ένα φεστιβάλ μπορεί πράγματι να στρέψει το βλέμμα στον άλλον και πέρα από τη διάρκειά του είναι ένα άλλο ζήτημα, για το οποίο ζητάω την άποψή τους. «Νομίζω πως αν στρέψεις το βλέμμα μία φορά και το ξαναστρέψεις και δεύτερη και τρίτη κ.ο.κ., μετά γίνεται λίγο φυσική κίνηση, γίνεται οργανικό. Την πρώτη φορά είναι λίγο γνωριμία, το προκαλείς. Μετά τη γνωριμία μπορείς να βγεις κι ένα ραντεβού, και λίγο-λίγο κάνεις σχέση!» αναφέρει με αισιοδοξία η Ιωάννα.

Για την υλοποίηση του φεστιβάλ εργάστηκαν τουλάχιστον 25 άτομα. Μια ομάδα μεγάλη και δεμένη, χωρίς την οποία τίποτα από όλα αυτά δε θα είχε γίνει πράξη. «Έχουμε εξαιρετικούς συνεργάτες, είμαστε μια πολύ μεγάλη και δεμένη ομάδα πολλών καλλιτεχνών, κοινωνικών λειτουργών και ανθρώπων από άλλα επαγγέλματα που έρχονται συγκεκριμένα για να δουλέψουν στα εργαστήρια κι αυτό μας δίνει μεγάλη χαρά. Ένα τέτοιο εγχείρημα δεν μπορεί να γίνει αν δεν υπάρχουν τόσοι αξιόλογοι και τόσοι άνθρωποι που είναι δοσμένοι σε αυτό, γιατί αυτό δεν το κάνεις αν πραγματικά δε το θέλεις». 

Βάνιας Σταυρακάκης

Το mind the fact φέρνει στην πόλη ιστορίες, βιογραφίες και ντοκουμέντα από το «περιθώριο». Στόχος του είναι ο διάλογος, η επαφή, η συνδιαλλαγή σε μια διαδικασία όπου όλοι μπορούν να βγουν κερδισμένοι: τόσο οι συμμετέχοντες μέσα από την ελεύθερη έκφραση, όσο και οι καλλιτέχνες μέσα από τη χαρά της δημιουργίας. Πιο κερδισμένοι όμως μπορούν να βγουν οι επισκέπτες, που για μερικές μέρες θα έρθουν σε επαφή με ανθρώπινες στιγμές που συμβαίνουν δίπλα τους, αλλά ταυτόχρονα τόσο μακριά τους. Το μόνο που θα χρειαστεί να κάνουν, είναι να στρέψουν για λίγο το βλέμμα τους. Στους άλλους.

To mind the fact θα πραγματοποιηθεί από τις 26 έως τις 29 Μαΐου σε πολλά σημεία του κέντρου της Αθήνας. Πρόκειται για μια παραγωγή της Polyplanity Productions, με τη συνεργασία της ΑΜΑΚΑ και του ΣΥΝΕΡΓΕΙΟΥ και τη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρπς Νιάρχος. Περισσότερες πληροφορίες στο www.mindthefact.gr

ΣΟΦΙΑ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ / [email protected]