Πώς ο Whit Stillman μετέτρεψε ένα όχι και τόσο γνωστό μυθιστόρημα της Jane Austen σε ένα γεμάτο ζωντάνια και ενθουσιώδες reunion του «The Last Days of Disco».

Το καλοκαίρι ενδείκνυται για ταινίες εποχής. Τα θερινά αγαπούν τα ταξίδια σε περασμένους αιώνες και ο κόσμος φαίνεται να κάνει το ίδιο, αφού σχεδόν πάντα στηρίζει αυτές τις επιλογές κατά τη θερινή περίοδο. Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι ταινίες σπάνια διαφέρουν μεταξύ τους, ακολουθώντας μια πεπατημένη που δεν μπορεί να προσφέρει μεγάλες συγκινήσεις και ακόμη και οι καλές προθέσεις μπορούν να πέσουν στο κενό. Ο Whit Stillman ήταν πάντα όμως μια ειδική περίπτωση δημιουργού. Οι ταινίες του ενσαρκώνουν τους φόβους και τις ανησυχίες των νέων της μεσοαστικής και μεγαλοαστικής αμερικανικής τάξης και ακόμη και αν τοποθετούνται στο σήμερα, είχαν πάντα μια ρετρό αύρα εποχής (βλέπε «Metropolitan»). Είναι λοιπόν εντελώς δίκαιη η παραδοξολογία του ότι η ταινία εποχής που έφτιαξε μοιάζει τόσο φρέσκια και σύγχρονη και φέρνει αέρα ανανέωσης στο είδος.

Το συγγραφικό έργο της Jane Austen είναι η βασική πηγή για το σινεμά εποχής και έχουμε δει πολλά βιβλία της να μεταφέρονται στη μεγάλη οθόνη, το «Lady Susan» όμως δεν είναι ευρύτερα γνωστό. Είναι ένα μυθιστόρημα με τη μορφή επιστολών που ο Stillman το αγάπησε ήδη από τη δεκαετία του 1990 για το πόσο διαφέρει από τα υπόλοιπα γραπτά της Austen, τόσο που αποφάσισε να το κάνει ταινία αρκετά χρόνια μετά με τίτλο «Love & Friendship» («Λαίδη Σούζαν: Έρωτες & φιλίες» ο ευφάνταστος πλήρης ελληνικός τίτλος). Και πράγματι είναι πολύ διαφορετικό σε σχέση με ό,τι είχαμε συνηθίσει από τη συγγραφέα, κυρίως γιατί γίνεται περισσότερο εμφανής η κριτική που ασκεί στις κοινωνικές νόρμες της εποχής της. Βρισκόμαστε άλλωστε στα τέλη του 18ου αιώνα και ο γάμος είναι ο πιο συνηθισμένος και πιο εύκολος τρόπος ανέλιξης στα ανώτερα στρώματα.

Η Lady Susan Vernon, πρωταγωνίστρια του έργου, απέχει πάρα πολύ από την ρομαντική πρωταγωνίστρια που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε άλλες ταινίες εποχής. Έχοντας χηρέψει πρόσφατα, βλέπει την κοινωνική της θέση να βρίσκεται σε κίνδυνο και έτσι είναι αποφασισμένη να βρει έναν σύντροφο τόσο για την κόρη της όσο και για την ίδια. Φυσικά και οι υποψήφιοι γαμπροί πρέπει να ανήκουν στην ανώτερη τάξη και χειρίζεται το θέμα με λεπτότητα ώστε να καταφέρει να επιτύχει το σκοπό της και να βεβαιωθεί ότι δε θα καταρρεύσουν τα σχέδιά της.

Καταρχάς, σε ένα πρώτο στάδιο, το «Love & Friendship» είναι άκρως διασκεδαστικό στον τρόπο που δείχνει διαρκώς να διαθέτει αυτογνωσία ότι είναι μια ταινία εποχής, σατιρίζοντας κλισέ του είδους, όπως για παράδειγμα την πλειάδα χαρακτήρων που μοιάζουν ίδιοι μεταξύ τους και την έκδηλη υποκρισία που υπάρχει στους κανόνες σωστής συμπεριφοράς. Φυσικά και η ταινία στηρίζεται αποκλειστικά στους πυκνούς διαλόγους, όπως κάθε δουλειά του Stillman, μην περιμένετε όμως κάτι βαρύ που θα απομυζήσει την προσοχή σας. Οι διάλογοι είναι ανάλαφροι και πανέξυπνοι, με το πνευματώδες χιούμορ που μας έχει συνηθίσει ο Αμερικανός σκηνοθέτης να είναι εδώ πιο εμφανές από ποτέ. Στα 90 λεπτά που διαρκεί, το «Love & Friendship» είναι η πιο καυστικά διασκεδαστική ταινία εποχής που έχουμε δει εδώ και πολλά χρόνια.

Το αληθινά ενδιαφέρον στοιχείο της ταινίας είναι ο τρόπος που διαχειρίζεται τον κοινωνικό σχολιασμό που πραγματοποιεί η Austen. Για την ακρίβεια, θεωρούμε πως είναι η πρώτη φορά που μια ταινία αποτυπώνει τόσο καλά το πνεύμα των μυθιστορημάτων της Austen, η οποία θεωρείται περισσότερο μια κατεξοχήν συγγραφέας ρομαντικών ιστοριών. Πέρα από την υποκρισία της μεγαλοαστικής τάξης και την κριτική που της ασκείται, η οποία παραμένει επιτακτικά επίκαιρη και με τα σημερινά δεδομένα, έχει αξία να μείνουμε στον τρόπο που απεικονίζονται οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Η Kate Beckinsale βρίσκεται ίσως στην καλύτερη στιγμή της καριέρας της και δεν είμαστε καθόλου υπερβολικοί σε αυτό, αφού έρχεται και δένει φανταστικά με την Lady Susan που υποδύεται, μια γυναίκα τόσο αγκιστρωμένη στην μεγάλη ιδέα των ανώτερων τάξεων, η οποία όμως είναι και παράλληλα πολύ πιο έξυπνη από όλους τους άνδρες του φιλμ, ξέροντας πώς να παίρνει ό,τι θέλει από αυτούς και ας νομίζουν ότι αυτοί είναι που έχουν το πάνω χέρι.

Βρισκόμαστε σε μια εποχή που θεωρείται λογικό για έναν άνδρα να ξεστρατίζει από τον γάμο του γιατί έτσι είναι δομημένη η φύση του, αλλά για τη γυναίκα κάτι τέτοιο θεωρείται παράλογο, αφού η θέση της είναι να παραμένει πιστή μέσα σε έναν γάμο και πέρα από αυτό δεν υπάρχει ζωή για αυτήν. Μπορεί η Susan Vernon να απέχει κατά πολύ από το τέλειο και ιδανικό πρότυπο, ο τρόπος που σκέφτεται και κινείται είναι όμως ριζοσπαστικός για τα δεδομένα μιας καθαρά ανδροκρατούμενης κοινωνίας και η Beckinsale καταφέρνει να εκδηλώσει και αυτόν τον δυναμισμό της αλλά και να δέσει με την φινέτσα του Stillman, πετυχαίνοντας ξεκούραστα μια απολαυστική ερμηνεία. Λογικό αν σκεφτείς ότι οι δύο τους είχαν δουλέψει μαζί ξανά στο «The Last Days of Disco», το οποίο παραμένει μια από τις καλύτερες στιγμές της Beckinsale και στο οποίο βρισκόταν και η Chloe Sevigny που τη συναντάμε και αυτή στο «Love & Friendship» ως την Αμερικανίδα φίλη της Lady Susan, για να ολοκληρωθεί έτσι ιδανικά ένα τέλειο reunion.

Αν σας αρέσουν ήδη οι ταινίες εποχής, θα λατρέψετε την οπτική ματιά του «Love & Friendship». Αν πάλι όχι, μην αφήσετε τα φαινόμενα να σας εξαπατήσουν. Πίσω από το μανδύα ενός φιλμ εποχής βρίσκεται μια πανέξυπνη κωμωδία με διεισδυτική κοινωνική ματιά, από αυτές που δεν βλέπουμε καθόλου να γίνονται σήμερα στο σινεμά με τέτοια επιτυχία στην απόδοσή τους. Μας είχε λείψει η άποψη του Stillman και έξι χρόνια μετά το εξαιρετικό και εν τέλει κάπως αδικημένο «Damsels in Distress», φαίνεται να έχει ξαναβρεί τη φόρμα που είχε στα 90s.

Το «Έρωτες & φιλίες» κυκλοφορεί από τις Strada/Seven.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΣ / [email protected]