Η Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα, Δέσποινα Μαρσέλου, ανοίγει τον φάκελο «λεκτίνες» και μας εξηγεί τι συμβαίνει με αυτή την ομάδα πρωτεϊνών που συναντάμε σε υγιεινές τροφές.

Πολλοί από τους ανθρώπους που με επισκέπτονται στο γραφείο, είτε για να χάσουν βάρος, είτε για να βρούμε μαζί τη διατροφή που θα τους βοηθήσει σε προβλήματα υγείας, με ρωτούν το τελευταίο διάστημα για τις λεκτίνες. Ο λόγος ανησυχίας τους είναι ότι τελευταία έχουν δημοσιευτεί πολλά άρθρα που μιλούν για την «κακή» πλευρά τροφών που μέχρι τώρα θεωρούσαμε μόνο υγιεινές, όπως την ολική άλεση, τα όσπρια, τους ξηρούς καρπούς, τους σπόρους, τις ντομάτες, τις μελιτζάνες κ.ο.κ., λόγω των λεκτίνων που περιέχουν. Τι είναι, όμως, αυτές οι λεκτίνες και πόσο επικίνδυνες είναι πραγματικά;

Οι λεκτίνες είναι μια ομάδα πρωτεϊνών που βρίσκεται σε κάθε ζωντανό οργανισμό, όπως φυτά, βακτήρια και τροφές (όσπρια, σπόροι κ.ο.κ.), που είναι συνήθως αβλαβείς. Παρ’ όλο που βρίσκονται σε όλες τις τροφές, μόλις περίπου το 30% της διατροφής μας τις περιέχει σε μεγαλύτερες ποσότητες. Στην ανθρώπινη φυσιολογία, οι λεκτίνες παίζουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του ανοσοποιητικού, την ανάπτυξη κυττάρων και τη ρύθμιση φλεγμονών. Στα φυτά, ο ρόλος τους δεν είναι απόλυτα κατανοητός, αλλά φαίνεται να αποτελούν προστασία από μικροοργανισμούς, έντομα και ζώα, αποτρέποντάς τα από το να τα φάνε, καθώς προκαλούν δυσπεψία και εντερικές βλάβες. Όσον αφορά τους σπόρους, θεωρείται ότι οι λεκτίνες βοηθούν τα φυτά να καρποφορούν και να πολλαπλασιάζονται. Ποιο είναι, λοιπόν, το πρόβλημα;

Όπως σε κάθε διατροφική «μόδα», υπάρχει κι εδώ ένα μέρος αλήθειας σε αυτά που διαβάζετε, καθώς όπως οι λεκτίνες μπορούν να δημιουργήσουν πεπτικά προβλήματα στα ζώα, έτσι μπορούν να επηρεάσουν σε κάποιο βαθμό και τους ανθρώπους. Οι λεκτίνες προσκολλώνται στα εντερικά κύτταρα και μπορεί να οδηγήσουν σε κυτταρική δυσλειτουργία και αύξηση φλεγμονής. Επίσης, αντιστέκονται στην πέψη και μπορούν να εισέλθουν στο αίμα ανέπαφες.

Λόγω του ότι κάποιες λεκτίνες, όπως η φυτοαιμαγλουτινίνη που βρίσκεται κυρίως στα ωμά ή όχι καλά μαγειρεμένα φασόλια, ενδέχεται να οδηγήσουν σε δηλητηρίαση (κοιλιακό πόνο, εμετό και διάρροια), η φήμη τους παίρνει κάποιες άσχημες διαστάσεις. 

Οι φυτικές τροφές, όμως, υπάρχουν στο διατροφικό πλάνο των ανθρώπων εδώ και χιλιάδες χρόνια, που σημαίνει ότι το ανθρώπινο σώμα έχει αναπτύξει κάποια προστασία απέναντι σε αυτές. Το ανοσοποιητικό παράγει αντισώματα και ουσιαστικά οι άνθρωποι έχουν αυτά τα αντισώματα στον οργανισμό τους.

Υπάρχουν, όμως, διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους και την ικανότητά τους να ανέχονται τροφές πλούσιες σε λεκτίνη, όπως ντομάτες, πατάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, όσπρια, ολική άλεση κ.ά κι έτσι ξεκινούν οι προβληματισμοί.

Τι συμβαίνει τελικά;
Η αλήθεια είναι ότι υπό συγκεκριμένες συνθήκες, οι λεκτίνες μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα, όταν δηλαδή καταναλώνονται σε τεράστιες ποσότητες από ωμές τροφές. Οι τροφές που παρουσιάζουν υψηλή περιεκτικότητα σε αυτές ενδέχεται να ερεθίσουν το πεπτικό και να πυροδοτήσουν καταστάσεις όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, τη νόσο του Crohn κ.ά.

Κάτι ακόμη που πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν είναι ότι οι λεκτίνες αυξάνουν τη διαπερατότητα του εντέρου και το λεπτό έντερο τους επιτρέπει να περάσουν στο αίμα. Έτσι διεγείρουν το ανοσοποιητικό ώστε να παράγει αντισώματα εναντίον τόσο των λεκτίνων, όσο και των ιστών που αυτές προσκολλώνται. Αυτό μπορεί να δημιουργεί πρόβλημα σε άτομα με αυτοάνοσες παθήσεις όπως, για παράδειγμα, κοιλιοκάκη, ρευματοειδή αρθρίτιδα και λύκο, με κάποιες έρευνες να δείχνουν οφέλη από μια διατροφή με μειωμένες ή καθόλου λεκτίνες, όταν η νόσος τους είναι πιο ενεργή.

Προτού, όμως, βιαστείτε να βγάλετε τις λεκτίνες από τη διατροφή σας, πρέπει να ξέρετε ότι για την πλειοψηφία των ανθρώπων δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Οι περισσότεροι, ακόμη και όσοι έχουν κάποια θέματα υγείας που τους κάνουν περισσότερο ευαίσθητους, μπορούν να απολαύσουν όσπρια, σπόρους και ό,τι άλλο περιέχει λεκτίνες, χωρίς πρόβλημα. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι δεν είναι όλες οι τροφές για όλους, όλες τις ώρες, κάτι που ισχύει και πέραν των λεκτίνων. Όπως είπαμε και νωρίτερα, οι λεκτίνες μπορούν να προκαλέσουν πρόβλημα μόνο αν καταναλωθούν σε τεράστιες ποσότητες από ωμές τροφές, κάτι που δεν συμβαίνει.

Δεν χρειάζεται, λοιπόν, να τις βγάλετε από τη διατροφή σας, εκτός κι αν πάσχετε από κάποιο αυτοάνοσο ή πεπτικό πρόβλημα, στο οποίο σας επηρεάζουν, όπου χρειάζεστε τη βοήθεια ειδικού για να σας καθοδηγήσει. Να θυμάστε, επίσης, ότι πολλές μέθοδοι προετοιμασίας του φαγητού μειώνουν την περιεκτικότητα των τροφών σε λεκτίνες μέχρι και 90% που σημαίνει ότι μπορούν άνετα να καταναλωθούν. Γι’ αυτό φροντίστε να μουλιάζετε τα όσπρια και τους σπόρους σας, να τα βράζετε ή να τα ψήνετε καλά και να θυμάστε ότι και η ζύμωση μπορεί να μειώσει τις λεκτίνες και έτσι να καταναλώσετε τα τρόφιμα που τις περιέχουν με ασφάλεια.

Δέσποινα Μαρσέλου
Κλινική διαιτολόγος με εξειδίκευση στα αυτοάνοσα
Ηρώων Πολυτεχνείου 67, Πειραιάς, 210 4536144
www.getactive.gr, www.notanordinarymum.gr
FB Page: Getactive