Καλοκαίρι χωρίς χωριάτικη σαλάτα, γίνεται; Μάλλον όχι! Κι αυτός ο μικρός πράσινος καρπός που βρίσκουμε (κάποιες φορές) μέσα και ίσως παραμερίζουμε, είναι ένα μικρό θαυματουργό μυστικό από την αρχαιότητα. Ο Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Γιώργος Μίλεσης, μας συστήνει την κάππαρη και μας παροτρύνει να την απολαύσουμε περισσότερο φέτος το καλοκαίρι.

Από τη Μεσόγειο ως την Αυστραλία
Η καππαριά (σ.σ. κάππαρις η ακανθώδης, Capparis spinosa L.) είναι ένας πολυετής θάμνος με στρογγυλεμένα, σαρκώδη φύλλα και ροζ/λευκά άνθη (1). Απαντάται σε άγρια κατάσταση στη Μεσόγειο, την Ανατολική Αφρική, στην κεντρική και νοτιοδυτική Ασία, στα νησιά του Ειρηνικού και την Αυστραλία.

Σε σάλτσα, σαλάτα ή τουρσί;
Τόσο οι ανθοφόροι οφθαλμοί, όσο και οι καρποί (μούρα της καππαριάς) καταναλώνονται συνήθως ως τουρσί, ενώ προστίθενται σε σαλάτες και σάλτσες. Το φυτό εκκρίνει σιναπέλαιο, που ευθύνεται για την πικάντικη γεύση της κάππαρης. Επιπλέον, τα ξηρά καππαρόφυλλα (βραστά ή ως τουρσί) προστίθενται σε σαλάτες ή χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο της πυτιάς για την (βιομηχανική) παραγωγή τυριών υψηλής ποιότητας.

Αν και δεν φαίνεται θρεπτική, αποδεικνύεται θαυματουργή
Η κάππαρη συνίσταται σε 84% από νερό, 5% υδατάνθρακες, 2% πρωτεΐνες και 1% λιπαρά. Πιο συγκεκριμένα, δίνει (ανά 100 γραμμάρια) 23 θερμίδες, ενώ περιέχει 2,36 g πρωτεΐνης, 0,9 g λίπους, 5 g υδατανθράκων και 3 g  φυτικές ίνες. Ωστόσο, είναι πολύ πλούσια σε νάτριο, παρέχοντας είναι 2348mg ή 197% ΣΗΠ νατρίου/100 gr, ενώ περιέχει ποσότητες σιδήρου, ριβοφλαβίνης και βιταμίνης Κ (2). Είναι επίσης πλούσια σε πολυφαινόλες –μεταξύ άλλων στα φλαβονοειδή κερκετίνη, ρουτίνη και καμφερόλη– και ανθοκυανιδίνες (3,4). Η κατανάλωση των φλαβονοειδών αποδεικνύεται ότι μειώνει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας (5). Στην κατεύθυνση αυτή, η ρουτίνη μειώνει τα επίπεδα της «κακής» LDL χοληστερόλης (6), ενώ φαίνεται πως ενισχύει τα τριχοειδή αγγεία και εμποδίζει το σχηματισμό αιμοπεταλιακών θρόμβων, εξαιτίας των αντιοξειδωτικών επιδράσεών της (7). Επιπρόσθετα, η κερκετίνη συνδέεται με μειωμένο ρίσκο καρδιαγγειακής νόσου, με αντιυπερτασικές και αντιθρομβωτικές επιδράσεις (8). Στις δραστικές ουσίες συμπεριλαμβάνονται και τα αλκαλοειδή, τα τερπενοειδή και τις τοκοφερόλες (9).

Γιατρικό, από την αρχαιότητα έως σήμερα
Στην αρχαιότητα, αποδίδονταν «μαγικές» και θεραπευτικές ιδιότητες στο φυτό. Ως συνέπεια παρασκευάσματα από κάππαρη έχουν χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία αρθρίτιδας, ρευματισμών, δερματικών παθήσεων, κεφαλαλγίας, πόνων περιόδου και πονόδοντου. Πλέον όμως, έχουν αναφερθεί πλήθος ευεργετικών επιδράσεων από την κατανάλωση κάππαρης, που συμπεριλαμβάνουν αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντικαρκινικές, αντιμικροβιακές και αντιδιαβητικές δράσεις.

Για το σάκχαρο και την υπερλιπιδαιμία
Μελέτες υποστηρίζουν ότι η κάππαρη επιδεικνύει υπολιπιδαιμικές και αντί-υπεργλυκαιμικές δράσεις. Σε τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή, κλινική μελέτη σε 54 ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 φάνηκε ότι η πρόσληψη 1200mg εκχυλίσματος κάππαρης καθημερινά, για 2 μήνες είχε ως αποτέλεσμα σημαντικά μειωμένη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και γλυκόζη νηστείας. Ο πιθανός μηχανισμός αυτής της επίδρασης περιλαμβάνει μείωση της απορρόφησης υδατανθράκων από το λεπτό έντερο (10). Παράλληλα, όμως, φαίνεται πως αυξάνει την πρόσληψη γλυκόζης από τους ιστούς (σ.σ. ώστε να μειώνεται στο αίμα) και προστατεύει/ αναγέννα των β-κυττάρων του παγκρέατος (11). Στην ίδια μελέτη, φάνηκε βελτίωση και στα επίπεδα τριγλυκεριδίων, χωρίς νεφρικές ή ηπατικές ανεπιθύμητες ενέργειες (10). Παρόμοια, η κάππαρη θεωρείται ότι αναστέλλει το ένζυμο HMG-CoA, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη βιοσύνθεση της χοληστερόλης (12). Για το λόγο αυτό, μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη στη θεραπεία του λιπώδους ήπατος και του μεταβολικού συνδρόμου, καθώς αναστέλλει τη γλυκονεογένεση (σ.σ. παραγωγή γλυκόζης κυρίως από αμινοξέα, στο ήπαρ).

Έναντι φλεγμονής και μικροβίων
Η κάππαρη επίσης περιορίζει την ηπατική βλάβη (13), τις καρδιαγγειακές και τις νεφρικές αλλοιώσεις σε μοντέλα με ποντίκια. Δράση που αποδόθηκε στα περιεχόμενα αντιοξειδωτικά (π.χ. φαινολικά παράγωγα, φλαβονοειδή, καροτενοειδή, τοκοφερόλες και τερπένια) (14). Προτάθηκε επίσης ότι η κάππαρη μειώνει την πίεση του αίματος, αυξάνοντας την απέκκριση ηλεκτρολυτών από τα νεφρά και αναστέλλοντας τη δράση της ACE (σ.σ. μετατρεπτικό ένζυμο αγγειοτενσίνης) (15). Παράλληλα, υπάρχουν αναφορές που υπογραμμίζουν την αντιφλεγμονώδη επίδραση της κάππαρης (16), όπως και την αντιβακτηριδιακή δράση της έναντι του Deinococcus radiophilus (17).

Για μυαλό… ξυράφι
Τέλος, η κάππαρη φαίνεται πως προστατεύει τη γνωσιακή λειτουργία σε μελέτες με ποντίκια, είτε μειώνοντας την εκφύλιση των νευρώνων στην περιοχή του ιππόκαμπου (18), είτε περιορίζοντας την έκφραση γονιδίων που σχετίζονται με την παραγωγή β-αμυλοειδούς (19). Παρότι ο μεγάλος όγκος των παραπάνω δεδομένων προέρχεται από μελέτες σε ζώα, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η κάππαρη αποδεικνύεται εξίσου ευεργετική και στους ανθρώπους. Δεδομένου επίσης ότι δεν συνδυάζεται με κανενός τύπου παρενέργεια, μπορεί να αποτελέσει μια πολύ καλή προσθήκη στο καθημερινό σας πιάτο: στη σαλάτα, στη σάλτσα ή ως τουρσί.

Γιώργος Μίλεσης MSc Κλινικός Διαιτολόγος
[email protected]
www.milessis.gr 
FB page: milessisgeorge

References

1.Beentje, H. The Kew Plant Glossary. (2010); Richmond, Surrey: Royal Botanic Gardens, Kew: p. 106. ISBN 978-1-84246-422-9

2.Shan Gan. Capparis spinosa Linnaeus, Sp. Pl. Flora of China 1: 503. 1753.

3.US Department of Agriculture. USDA Database for the Flavonoid Content of Selected Foods, 2011; Release 3, p 16. Available at: https://web.archive.org/web/20120716210723/http://www.nal.usda.gov/fnic/foodcomp/Data/Flav/flav.pdf

4.Mansour RB, Jilani IB, Bouaziz M, Gargouri B, Elloumi N, Attia H, Ghrabi-Gammar Z, and S Lassoued. Phenolic contents and antioxidant activity of ethanolic extract of Capparis spinosa. Cytotechnology 2016; 68 (1): 135–42.

5.Nijveldt, RJ, van Nood E, van Hoorn DE, Boelens PG, van Norren K, van Leeuwen PA. Flavonoids: A review of probable mechanisms of action and potential applications. Am. J. Clin. Nutr. 2001; 74: 418–25.

6.Milde J, Elstner EF, Grassmann J. Synergistic inhibition of low-density lipoprotein oxidation by rutin, gamma-terpinene, and ascorbic acid. Phytomedicine 2004; 11: 105–13.

7.Korkmaz A, Kolankaya D. Protective effect of rutin on the ischemia/reperfusion induced damage in rat kidney. J. Surg. Res. 2010; 164: 309–15.

8.Gupta A, Birhman K, Raheja I, Sharma SK, Kar HK. Quercetin: A wonder bioflavonoid with therapeutic potential in disease management. Asian Pac. J. Trop. Dis. 2016; 6: 248–52.

9.Vahid H, Rakhshandeh H, Ghorbani A. Antidiabetic properties of Capparis spinosa L. and its components. Biomed. Pharmacother. 2017; 92: 293–302.

10.Huseini HF, Hasani-Rnjbar S, Nayebi N, Heshmat R, Sigaroodi FK, Ahvazi M, Alaei BA, Kianbakht S. Capparis spinosa L. (caper) fruit extract in treatment of type 2 diabetic patients: A randomized double-blind placebo-controlled clinical trial. Complement. Ther. Med. 2013; 21: 447–52.

11.Vahid H, Rakhshandeh H, Ghorbani A. Antidiabetic properties of Capparis spinosa L. and its components. Biomed Pharmacother. 2017 Aug; 92:293-302.

12.Ness GC. Physiological feedback regulation of cholesterol biosynthesis: Role of translational control of hepatic HMG-CoA reductase and possible involvement of oxylanosterols. Biochim. Biophys. Acta 2015; 1851: 667–73.

13.Gadgoli C, Mishra SH. Antihepatotoxic activity of p-methoxy benzoic acid from Capparis spinosa. J. Ethnopharmacol. 1999; 66: 187–192.

14.Eddouks M, Lemhadri A, Hebi M, et al. Capparis spinosa L. aqueous extract evokes antidiabetic effect in streptozotocin-induced diabetic mice. Avicenna Journal of Phytomedicine. 2017; 7(2):191-8.

15.Iwaniak A, Minkiewicz P, Darewicz M. Food-originating ACE inhibitors, including antihypertensive peptides, as preventive food components in blood pressure reduction. Compr. Rev. Food Sci. Food Saf. 2014; 13: 114–34.

16.El Azhary K, Tahiri Jouti N, El Khachibi M, Moutia M, Tabyaoui I, El Hou A.; Achtak H, Nadifi S, Habti N, Badou A. Anti-inflammatory potential of Capparis spinosa L. in vivo in mice through inhibition of cell infiltration and cytokine gene expression. BMC Complement. Altern. Med. 2017; 17, 81.

17.Boga C, Forlani L, Calienni R, Hindley T, Hochkoeppler A, Tozzi S, Zanna N. On the antibacterial activity of roots of Capparis spinosa L. Nat. Prod. Res. 2011; 25: 417–21.

18.Goel A, Digvijaya Garg A, Kumar, A. Effect of Capparis spinosa Linn. extract on lipopolysaccharide-induced cognitive impairment in rats. Indian J. Exp. Biol. 2016; 54: 126–32

19.Mohebali N, Shahzadeh Fazeli SA, Ghafoori H, Farahmand Z, MohammadKhani E, Vakhshiteh F, Ghamarian A, Farhangniya M, Sanati MH. Effect of flavonoids rich extract of Capparis spinosa on inflammatory involved genes in amyloid-beta peptide injected rat model of Alzheimer’s disease. Nutr. Neurosci. 2016; 21: 143–50.