Ο σκηνοθέτης της βραβευμένης με Oscar ταινίας, Ida, ανοίγει τη φετινή διοργάνωση.

Πιστό και φέτος στο καθιερωμένο ραντεβού του, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας ανοίγει τις πόρτες του και τις κινηματογραφικές αίθουσες της Αθήνας από τις 19 έως τις 30 Σεπτεμβρίου με γενικό πρόσταγμα τη λέξη «εξερεύνηση».

Οι 24ες Νύχτες Πρεμιέρας μας καλούν να ανακαλύψουμε ταινίες νέων, άγνωστων, ανερχόμενων καλλιτεχνών από διάφορες κινηματογραφικές γωνιές του κόσμου. Παρόλα αυτά όμως στη φετινή διοργάνωση κάνει ποδαρικό ένας γνωστός, καταξιωμένος και βραβευμένος σκηνοθέτης, ο Πάβελ Παβλικόφσκι με την τελευταία του ταινία «Ψυχρός Πόλεμος» (Cold War) για την οποία τιμήθηκε με το Βραβείο Σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Καννών.

Η ταινία αφορά τον έρωτα ενός μαέστρου και μιας χορεύτριας στην Πολωνία του 1949 (η ιστορική τοποθέτηση της ταινίας δίνει στον Παβλικόφσκι την ευκαιρία να επιστρέψει στο ασπρόμαυρο τετράγωνο κάδρο) και το οδοιπορικό της σχέσης τους. «Ο έρωτάς τους θα περάσει από τη Βαρσοβία, το Βερολίνο, το Παρίσι και τη Γιουγκοσλαβία, θα γνωρίσει αναβολές, ματαιώσεις, συμβιβασμούς, παραιτήσεις και αναζωπυρώσεις, θα βρεθεί αντιμέτωπος με διλήμματα και αντιζηλίες και θα γυρέψει την τύχη του στη Δύση πριν αναζητήσει με ρίσκο την επιστροφή του πίσω στην Πολωνία».

Ο Ψυχρός Πόλεμος προβάλλεται παρουσία του σκηνοθέτη στις 19 Σεπτεμβρίου σηματοδοτώντας την έναρξη του φεστιβάλ, στο πλαίσιο μάλιστα του οποίου διοργανώνεται αφιέρωμα στο έργο του Παβλικόφσκι με την προβολή των ταινιών Ida, The woman in the fifth, My summer of love, Last Resort και The Stringer.

Ποιος είναι όμως ο Πάβελ Παβλικόφσκι;
Γεννημένος στην Πολωνία, μεγαλωμένος στην Αγγλία, ξεκίνησε την καριέρα του κάνοντας ντοκιμαντέρ για το BBC, στην πορεία «ξεστράτισε» δοκιμάζοντας την τέχνη του σινεμά της μυθοπλασίας, η οποία τελικά και τον κέρδισε. Έχοντας λίγες ταινίες στο ενεργητικό του, αν κρίνουμε από τα χρόνια που ασχολείται με το σινεμά, και έχοντας κάνει μία μεγάλη παύση για να φροντίσει την άρρωστη σύζυγό του και τα παιδιά τους, ο Πάβελ Παβλικόφσκι φέρει χαρακτηριστικά μετρημένου σκηνοθέτη που θέλει να τα έχει όλα υπό έλεγχο (γι’ αυτό και πολλές φορές συνυπογράφει το σενάριο), σαν ένας μικρός δικτάτορας που θα’ λεγε και ο συνάδελφός του, Κώστας Γαβράς.

«Αυτή η πόλη είναι η τιμωρία μου»
Έχοντας πάντα μια γυναίκα στο κέντρο της αφήγησης και με κάποια μοτίβα να επαναλαμβάνονται (ιδωμένα από διαφορετικές γωνίες), όπως το μεταναστευτικό, τη σεξουαλική επιθυμία ή το θέμα της θρησκείας, οι ταινίες του δεν κουράζουν (είναι πάντα μικρής διάρκειας), καταφέρνουν να συστήσουν τους ήρωες στο κοινό, είναι προσεγμένες αισθητικά και φέρουν τεχνικές λεπτομέρειες, ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό είναι αταίριαστες μεταξύ τους καθώς κινούνται σε διαφορετικές θεματικές και μορφές. Μια κοινωνική ιστορία με επίκεντρο το μεταναστευτικό και τη γραφειοκρατία, μια ερωτική ιστορία για την ουτοπία του πρώτου έρωτα, μια ιστορία μυστηρίου για τη σύγχυση και τον εύθραυστο ανθρώπινο νου, μια διαχρονική ιστορία για τη μνήμη και την αναζήτηση της αλήθειας στις στάχτες του Ολοκαυτώματος.

Υπάρχει ένα στοιχείο όμως που συναντάται συχνά στις ταινίες του, η γκρίζα αισθητική. Ο Παβλικόφσκι αγαπάει τα ψυχρά χρώματα, τη ρεαλιστική απεικόνιση, τους φωτισμούς και τις σκιές να «σκάνε» στα πρόσωπα των ηρώων του, τις κοντινές λήψεις και την εστίαση, τα τοπία, την πόλη και την περιπλάνηση μέσα στους δρόμους, τα κτίρια και τους διαδρόμους.

 Ο τρόπος που τραβάει με την κάμερά του και οι ιστορίες που επιλέγει να πει πλουτίζουν με λυρισμό, μελαγχολία και μοναξιά τα κάδρα του. Από την γκρίζα παραθαλάσσια πόλη της Αγγλίας στο Last Resort και την πιο μουντή εκδοχή του Παρισιού στο The woman in the fifth μέχρι τα ηλιόλουστα πλάνα της επαρχίας του Γιορκσάιρ στο My summer of love, το τοπίο και ο χώρος συμβολίζουν και αναπαριστούν την απελπισία, τη μελαγχολία, τη μοναξιά, τον ψυχισμό των ηρώων.

«Νιώθω ότι ο πραγματικός εαυτός μου είναι κάπου αλλού»
Ένα άλλο κοινό στοιχείο στις αταίριαστες φαινομενικά ταινίες του Παβλικόφσκι αποτελεί το μοτίβο της αναζήτησης, το οποίο μπορεί να είναι το κεντρικό θέμα στο βραβευμένο με το Oscar Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, Ida, δομεί, ωστόσο, και τις υπόλοιπες ιστορίες του σκηνοθέτη.

Η Tanya στο Last Resort ψάχνει την αγάπη για να τη βρει στη προσωπική της φυλακή, η Tasmin στο My summer of love πεθυμά την αδερφό της όπως ήταν παλιά και αναζητά μια αδελφή ψυχή για να πάρει μόνο απογοήτευση, ο Tom στο The woman in the fifth αναζητά τη γυναίκα του πέμπτου και τον διαχωρισμό μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, η Anna στο Ida αναζητά την οικογένεια, το παρελθόν, την ιστορία της.   

Οι ταινίες σε μεγάλο βαθμό υποδηλώνουν την κατάσταση του ίδιου του δημιουργού τους, και ο πρώτος που αναζήτησε κάτι στην ιστορία του Παβλικόφσκι είναι ο ίδιος ο Παβλικόφσκι επιστρέφοντας στη γενέτειρά του Πολωνία για να βρει αναμνήσεις, εικόνες, έμπνευση που αποτελούν/θα αποτελέσουν την κινηματογραφική του γραφή. Και μεις θα' μαστε εκεί για να τη «διαβάσουμε».

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΡΔΑΛΑΧΑΚΗ / [email protected]