Το ασπρόμαυρο οδοιπορικό του Παβλικόφσκι στην ιστορία και τον έρωτα.

Κουβαλώντας το Βραβείο Σκηνοθεσίας από το Φεστιβάλ Καννών, ο Πάβελ Παβλικόφσκι με την ταινία του «Ψυχρός Πόλεμος» (Cold War) ήρθαν τον Σεπτέμβριο στην Αθήνα και άνοιξαν υπέροχα τις Νύχτες Πρεμιέρας. Εν τω μεταξύ, η ταινία κέρδισε την υποψηφιότητα για το Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας και βγήκε- επιτέλους- στις ελληνικές αίθουσες.

Μην έχοντας βρει τρόπο να αντιμετωπίσει το παρόν, όπως έχει δηλώσει, ο καταξιωμένος Πολωνός σκηνοθέτης, έπειτα από το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας για το Ida, συνεχίζει να έχει στραμμένο το βλέμμα του στο παρελθόν και την ιστορία της Πολωνίας.

Έτσι για άλλη μια φορά, με τον δικό του γραφικό τρόπο αποδρά από το παρόν και στρέφεται στο παρελθόν και το γνώριμο πια- και σε μας και στον ίδιο- ασπρόμαυρο τετράγωνο κάδρο. Όπως στην Ida, έτσι και στον Ψυχρό Πόλεμο, ο Παβλικόφσκι αποθεώνει με την κάμερά του τη γκρι παλέτα, τις στατικές εικόνες και τις πολύ ψηλές λήψεις που απαιτεί το 4:3 κάδρο, μια επιλογή που δίνει την αίσθηση του παλιού (γιατί σε τετράγωνο κάδρο γυρίζονταν παλιότερα οι ταινίες), αυξάνει την ένταση στα χαρακτηριστικά των προσώπων στα κοντινά πλάνα και κυρίως περιορίζει τον σκηνοθέτη απελευθερώνοντάς τον.

Μέσα από αυτά τα ασπρόμαυρα πλάνα του μας συστήνει δύο εραστές από το παρελθόν και μας αφηγείται την ιστορία της σχέσης τους ανά τα χρόνια. Και μέσα από τη «μικρή» ιστορία των ηρώων αναγνωρίζουμε τη «μεγάλη» ιστορία των ψυχροπολεμικών χρόνων στην Ευρώπη.

Η ταινία αφορά τον έρωτα ενός μαέστρου, του Βίκτορ (Τόμας Κοτ), και μιας τραγουδίστριας, της Ζούλα (Τζοάνα Κούλιγκ) στη μεταπολεμική Πολωνία. Η γνωριμία τους ξεκινάει το 1949 όταν η Ζούλα επιλέγεται για να συμμετάσχει σε μια χορωδία παραδοσιακής μουσικής. Ο Βίκτορ είναι μέλος της επιτροπής που θα επιλέξει τα μέλη της χορωδίας, μαγεύεται από τη Ζούλα και την επιλέγει παρόλο που άλλες κοπέλες διαθέτουν καλύτερη φωνή. Από τις οντισιόν μέχρι τη σύσταση της χορωδίας και τις μετέπειτα παραστάσεις της, αυτή η πρώτη περίοδος – πέρα από το χτίσιμο του ειδυλλίου- λειτουργεί σαν παρουσίαση της φολκλορ πολωνικής παράδοσης με τις παραδοσιακές μελωδίες και τα αγαπημένα της μοτίβα. Πολύ σύντομα όμως οι φολκλορικές παραστάσεις της χορωδίας χρησιμοποιούνται για τη διάδοση των ιδανικών του κομμουνισμού και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για τους δύο ερωτευμένους. Ποιος μένει, ποιος φεύγει, ή μήπως φεύγουν μαζί;

Ο έρωτάς τους ξεκινάει το 1949 στην Πολωνία. Από εκεί θα φύγει για να επισκεφτεί πολλές πόλεις και θα διασχίσει μία περίοδο 15 χρόνων προτού του δώσει ο Παβλικόφσκι τη μορφή που θέλει. Και επιλέγει να του δώσει τη μορφή της ιστορίας των γονιών του. Η Ζούλα έχει το όνομα της μητέρας του και ο Βίκτορ το όνομα του πατέρα του, όμως δεν πρόκειται για την πιστή μεταφορά της ιστορίας τους. Ο σκηνοθέτης εμπνέεται από τη σχέση των γονιών του και μας παρουσιάζει τη δική του εκδοχή.

Και σε αυτήν την εκδοχή, αφηγείται την ιστορία με τον πλέον ελλειπτικό τρόπο. Ο Ψυχρός Πόλεμος είναι μια ταινία διάρκειας 84 λεπτών, γεμάτη κενά στην αφήγηση, με πολλές σιωπές και εξελίξεις που υπονοούνται ή που εικάζεις. Ο Παβλικόφσκι έχει δηλώσει πως δεν έχει κάτι με τις μεγάλες σε διάρκεια ταινίες, ωστόσο, στις δικές του κόβει και ξανακόβει τόσο τις σκηνές ώστε στο τέλος, αφήνοντας πολλά πράγματα στη φαντασία του θεατή, να υπάρχουν μόνο τα ουσιαστικά γεγονότα. Και στον Ψυχρό Πόλεμο μένουν οι δύο εραστές στη δίνη μιας ιστορικής συγκυρίας και το τραγούδι τους. Ή καλύτερα, η αδυναμία να βρουν το τραγούδι τους μιας και σε ολόκληρη την ταινία πειραματίζονται με διάφορα είδη μουσικής και ψάχνουν να βρουν τη μελωδία τους όπως ακριβώς ψάχνουν να βρουν έναν τρόπο να είναι μαζί.

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΡΔΑΛΑΧΑΚΗ / [email protected]