Κανείς δεν ξέρει αν το Hollywood ωρίμασε, αν οι αντρικοί ρόλοι είναι κορεσμένοι με αποτέλεσμα να αναζητηθεί η ανανέωση στους γυναικείους ή αν πρόκειται απλά για απόρροια της στροφής σε αληθινές κατασκοπικές ιστορίες, στις οποίες τυχαίνει να «πρωταγωνιστούν» γυναίκες. Το βέβαιο όμως είναι ότι κάτι έχει αλλάξει στο τρόπο που η βιομηχανία του θεάματος αντιμετωπίζει τους γυναικείους ρόλους σε ταινίες κατασκοπίας. Το click@Life σας παρουσιάζει το μακρύ ομολογουμένως δρόμο τους μέχρι σήμερα.

Τη δεκαετία του 1960, όταν ο Sean Connery ανέλαβε τον ρόλο του πράκτορα 007, η κινηματογραφική βιομηχανία άρχισε να γοητεύεται από το ρόλο του κατασκόπου και προσπάθησε να εισέλθει στα άδυτα των μυστικών υπηρεσιών. Μολονότι οι άντρες ηθοποιοί βρήκαν γρήγορα τη θέση τους στο είδος, οι γυναίκες δεν κατάφεραν να εδραιωθούν.

Η ποπ κουλτούρα τις ήθελε είτε με μίνι είτε με πολυβόλο, χωρίς να ενδιαφερθεί για τη σκέψη, τη διαίσθηση, τη διπλωματία κι όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που θαύμαζε στους άντρες συναδέλφους τους.

Η πράκτορας ως ερωτικό αντικείμενο

Φωτογραφία: ΙΜdb. H Greta Garbo στην ταινία «Μάτα Χάρι»

Ακόμα κι οι ελάχιστες που ξεχώρισαν, όπως αρχικά η Garbo και η Bergman, τυποποιήθηκαν σε ρόλους κατασκόπου γυναίκας-αράχνης. Η πρώτη στην ταινία του 1931, «Mata Harri», υποδύεται την κατάσκοπο για λογαριασμό της Γερμανίας την περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, που δούλευε κι ως εξωτική χορεύτρια. Το έργο μάλιστα, θεωρήθηκε αρκετά προκλητικό για την εποχή και η λογοκρισία «έκοψε» μια σκηνή όπου η κατάσκοπος σαγηνεύει έναν πληροφοριοδότη.

Αντίστοιχα μοιραία είναι και η Ingrid Bergman to 1964, στο φιλμ του Hitchcock, «Notorious». Ο χαρακτήρας της, χρησιμοποιείται ουσιαστικά ως ερωτικό δόλωμα, ενώ η ίδια συνεχώς χειραγωγείται από τον άντρα με τον οποίο είναι ερωτευμένη, καταλήγοντας εν τέλει απλά ένα πιόνι πολιτικών σκοπιμοτήτων.

Τα χρόνια περνούσαν αλλά τα στερεότυπα δεν φαίνονταν να αλλάζουν. Στις ταινίες του James Bond, οι γυναίκες ακόμα κι αν είναι κατάσκοποι, λειτουργούν περισσότερο ως αξεσουάρ του πράκτορα, παρά ως αυτόνομοι ολοκληρωμένοι χαρακτήρες στην υπηρεσία μιας μυστικής οργάνωσης.

Το 1990, στην ταινία «Nikita» αναδεικνύεται μια γυναίκα κατάσκοπο στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Η Nikita όμως δεν είναι τίποτα άλλο από ακόμα μια όμορφη πράκτορα, μια μοιραία γυναίκα, που τρέχει με τακούνια και είναι μονίμως στυλιζαρισμένη.

Στο ίδιο μοτίβο θα κινηθούν οι γυναίκες κατάσκοποι για αρκετά χρόνια, φτάνοντας ακόμα και στην πρώτη δεκαετία των ‘00s. Η Anne Hathaway, στην ταινία «Get Smart», το 2008 έχει χαμηλή, αργή και λάγνα φωνή και ποζάρει στο φακό είτε όταν τρέχει, είτε όταν «πιάνει» τους κακούς. Η ταινία βέβαια, αποτελεί παρωδία των ταινιών James Bond, και του σεξισμού τους. Σε αντίστοιχο ύφος κλεισίματος του ματιού στη δημοφιλή κουλτούρα, ο Tarantino, στους «Άδωξους Μπάσταρδους» βάζει για γερμανίδα κατάσκοπο, μια υπέρλαμπρη κινηματογραφική ηθοποιό, της οποίας όμως η απόφαση την κρίσιμη στιγμή οδηγεί την επιχείρηση σε φιάσκο.

Η πράκτορας ως ηρωίδα δράσης

Η Αngelina Jolie στο κατασκοπικό θρίλερ «Salt»

Με την έλευση της νέας δεκαετίας τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν. Η Angelina Jolie φοράει τη στολή του κατασκόπου και αποδεσμεύει τη γυναίκα μυστική πράκτορα από την εικόνα της femme fatale. Η κατάσκοπος της Jolie συμβαδίζει με τα αντρικά πρότυπα. Εξακολουθεί όμως να είναι επιφανειακή μιας κι η ηθοποιός προσεγγίζει το ρόλο με τον αντρικό τσαμπουκά, βγάζοντας όμως από την εξίσωση όλα τα άλλα χαρακτηριστικά του άντρα κατασκόπου.

Μένοντας πιστή στο πρότυπο που είχε παίξει στις προηγούμενες ταινίες της, όπως της Λάρα Κροφτ, η πράκτορας «Salt» της ομώνυμης ταινίας χειρίζεται τα όπλα ως προεκτάσεις του χεριού της και παίζει ξύλο με τους άντρες αντιπάλους της ως ίσο προς ίσο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι αρχικά ο εν λόγω ρόλος προοριζόταν για τον «άτρωτο» Tom Cruise.

Τα πρώτα βήματα

Φωτογραφία: ΙΜDb. Η Νaomi Watts και ο Son Pen στα «Παιχνίδια συνομωσίας»

Ωστόσο η γυναίκα κατάσκοπος είτε ξεχειλίζει από σεξουαλικότητα είτε από βιαιότητα, εξακολουθούσε να παρουσιάζεται στο σινεμά, μονόπλευρα κι επιπόλαια. Το 2010, η Naomi Watts, πρωταγωνιστεί στην ταινία «Παιχνίδια συνομωσίας» που διηγείται την πραγματική ιστορία της πράκτορα της CIA, Valerie Plame. Για πρώτη φορά, η γυναίκα μυστική πράκτορας δείχνει την προσωπικότητά της, κι όχι μεμονωμένα κάποια ψήγματα αυτής όπως συνηθιζόταν. Η Plame, έχει οικογένεια, μια δύσκολη και χρονοβόρα δουλειά που δεν απαιτεί μόνο τρέξιμο και όπλα αλλά και σκέψη, σχέδιο και λεπτούς χειρισμούς.

Ακόμα και το τελευταίο οχυρό James Bond, «έπεσε». Στην τελευταία ταινία, το «Skyfall», η Judi Dench εξελίσσεται σημαντικά ως χαρακτήρας. Παύει να είναι μια φωνή οδηγιών , και βλέπουμε την ουσιαστική σχέση που έχει τόσο με τον Bond όσο και με τους άλλους πράκτορες. Παίρνει αποφάσεις, κάνει λάθη, μετανιώνει, πεισμώνει, πλάθοντας έναν γυναικείο χαρακτήρα που σπάνια συναντάμε σε ταινίες του 007.

Zero Dark Thirty

Κι έτσι έρχεται η ταινία της Bigelow να ολοκληρώσει αυτό που ξεκίνησε δειλά δύο χρόνια πριν. Της εδραίωση δηλαδή, της γυναίκας ως πρωταγωνίστριας σε κατασκοπικές ταινίες. Άλλωστε εφόσον, όπως αποκαλύφθηκε, πολλές είναι αυτές που δουλεύουν στα πραγματικά «αρχηγεία» της CIA, δεν υπάρχει λόγος να μην έχουν θέση στα κινηματογραφικά. Η πρωταγωνίστρια λοιπόν του Zero Dark Thirty, που βασίζεται στην πράκτορα που ηγήθηκε της αποστολής για τον εντοπισμό του Osama bin Laden, διαθέτει ορθολογική σκέψη, τρομακτική αποφασιστικότητα, και ευφυΐα. Η ηθοποιός, Jessica Chastain, στηρίζει απόλυτα το χαρακτήρα της. «Μέχρι τώρα οι γυναίκες κατάσκοποι χρησιμοποιούσαν τη σαγήνη, αλλά ο χαρακτήρας μου χρησιμοποιεί το μυαλό της» δηλώνει.

Η πρώην κατάσκοπος Valerie Plame, όταν ρωτήθηκε σχετικά με το θέμα, ήταν αφοπλιστική. «Το πιο σπουδαίο και δυνατό όπλο του κατασκόπου είναι το μυαλό κι οξυδέρκειά του, κι όχι τα πυρομαχικά ή το σεξαπίλ», είπε, ενώ σχετικά με την ικανότητα των γυναικών να κατέχουν ηγετικές θέσεις σε υπηρεσίες όπως η CIA, η Plame απάντησε πως το απαιτούμενο χαρακτηριστικό είναι ο εγωισμός, κι «οι γυναίκες μπορούν να είναι εξίσου εγωίστριες με τους άντρες».

ΝΑΝΤΙΑ ΚΑΚΛΗ