Η πρωτοποριακή και τολμηρή ματιά του Ιταλού σκηνοθέτη άλλαξε την αντίληψη για τον κινηματογράφο.

Ο Ιταλός σκηνοθέτης, Bernardo Bertolucci, πέθανε τη Δευτέρα 26 Νοεμβρίου στη Ρώμη, σε ηλικία 77 ετών, αφήνοντας πίσω του μια πλούσια παρακαταθήκη και έχοντας επηρεάσει την ιστορία του κινηματογράφου όσο λίγοι στη γενιά του. Ανάμεσα στις ταινίες που γύρισε ήταν «Ο Κομφορμίστας», «Το τελευταίο τανγκό στο Παρίσι», «1900», «Ο τελευταίος αυτοκράτορας» και «Ο Μικρός Βούδας». Στη διάρκεια της πλούσια καριέρας του κέρδισε δύο βραβεία Όσκαρ – τόσο για σκηνοθεσία, όσο και για σενάριο – ενώ τιμήθηκε με έναν Χρυσό Λέοντα και έναν Χρυσό Φοίνικα για την προσφορά του στον κινηματογράφο.

Ως βαθύτατα πολιτικοποιημένος μαρξιστής, ο Bertolucci συχνά χρησιμοποιούσε τις ταινίες του για να εκφράσει τις πολιτικές αντιλήψεις του. Η φασιστική ιδεολογία βρέθηκε στο στόχαστρο του Bertolucci στο «Ο Κομφορμίστας», ενώ παράλληλα εξέτασε την εθνότητα, τον εθνικισμό και τη συλλογική μνήμη. Στη συνέχεια με το «1900» – όπου πρωταγωνίστησαν οι Robert De Niro, Gérard Depardieu, Donald Sutherland, Burt Lancaster και Dominique Sanda και που διαδραματίζεται στην ιταλική επαρχία των αρχών του 20ού αιώνα – ο Bertolucci σκιαγράφησε την πάλη μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς.

To πολιτικοποιημένο και αριστουργηματικό «1900» ξεχώρισε για το all-star καστ του.

Έχοντας μεγαλώσει σε μια οικογένεια με πλούσια καλλιτεχνική φλέβα, το όνειρο του έφηβου Bernardo ήταν να γίνει ποιητής, ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του. Έτσι λοιπόν το 1958 αποφάσισε να σπουδάσει σύγχρονη λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο της Ρώμης, όμως κάπου εκεί άλλαξαν οι στόχοι του όταν εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη για τον Pier Paolo Pasolini. Ο 22χρονος τότε Bertolucci παράτησε τις σπουδές του και γύρισε την πρώτη του ταινία, το «Βίαιος θάνατος» το 1962 και δύο χρόνια αργότερα το «Πριν την επανάσταση».

Το «Τελευταίο ταγκό» που άλλαξε τον κινηματογράφο

Η πιο πολυσυζητημένη ταινία του Bertolucci είναι αναμφίβολα «Το τελευταίο τανγκό στο Παρίσι» με τους  Marlon Brando, Maria Schneider, Jean-Pierre Léaud και Massimo Girotti. Στην ταινία ο χαρακτήρας του Brando αντιμετωπίζει την αυτοκτονία της συζύγου του με το να εξουσιάζει και να εκμεταλλεύεται μια νεαρή κοπέλα που ενσαρκώνει η Schneider. Μια σκηνή βιασμού προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις λόγω της αληθοφάνειας και βαναυσότητας, με τη Schneider να δηλώνει το 2007 πως τα δάκρυα της ήταν «αληθινά» και πως μετά τα γυρίσματα ένιωθε «λίγο βιασμένη».

Η σκηνή βιασμού στο «Τελευταίο τανγκό στο Παρίσι» σκανδάλισε και προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις.

Ο σκηνοθέτης από την πλευρά του υποστήριξε πως δεν ενημέρωσε τη Schneider για όλες τις λεπτομέρειες της σκηνής, ώστε η «αγανάκτηση και οργή» των χαρακτήρων να είναι όσο πιο αληθινή γίνεται. Τελικά ο Bertolucci βρέθηκε στα δικαστήρια στην Ιταλία λόγω της συγκεκριμένης σκηνής και έχασε τα πολιτικά δικαιώματα του για πέντε χρόνια ενώ έλαβε μια τετράμηνη ποινή φυλάκισης με αναστολή. Η ταινία απαγορεύτηκε στην Ιταλία.

Παρά τις αρνητικές αντιδράσεις και την απαγόρευση στην Ιταλία, η ταινία του Bertolucci σημείωσε τεράστια επιτυχία στη Γαλλία και στη συνέχεια στην Αμερική, με τις κριτικές να είναι διθυραμβικές. Η κριτικός, Pauline Kael, χαρακτήρισε την ταινία ως την πιο «ερωτική» και ενδεχομένως την πιο «απελευθερωμένη» όλων των εποχών, ενώ τόνισε πως ο Bertolucci «άλλαξε» τον κινηματογράφο με την ταινία η οποία «θα αποτελεί θέμα συζήτησης όσο υπάρχουν ταινίες».

Καταξίωση μέσω της Απαγορευμένης Πόλης

Ο Bertolucci συνέχισε να εντυπωσιάζει το σινεφίλ κοινό με το «1900», το «Το φεγγάρι» και το «Η τραγωδία ενός γελοίου ανθρώπου», ενώ η μεγαλύτερή του αναγνώριση ήρθε το 1987. Τότε γύρισε το «Ο τελευταίος αυτοκράτορας» με θέμα τη ζωή του τελευταίου αυτοκράτορα της Κίνας, ενώ παράλληλα εξιστόρησε την αλλαγή της χώρας από τη φεουδαρχία στη σύγχρονη εποχή. Πρόκειται για την πρώτη διεθνή παραγωγή που έλαβε άδεια για γυρίσματα στην Απαγορευμένη Πόλη με τη στήριξη των κινεζικών αρχών, οι οποίες μάλιστα έδωσαν το ελεύθερο στον Ιταλό σκηνοθέτη.

Ο Bertolucci κέρδισε δύο βραβεία Όσκαρ για το ιστορικό δράμα «Ο τελευταίος αυτοκράτορας».

Η βιογραφική ταινία θεμελίωσε τον Bertolucci ως έναν από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες καθώς απέσπασε και τα εννέα βραβεία Όσκαρ για τα οποία προτάθηκε, συμπεριλαμβανομένου καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και σεναρίου, μεταξύ άλλων. Επόμενη ταινία του Bertolucci ήταν το «Ο Μικρός Βούδας» και ακολούθησαν τα «Κλεμμένη Ομορφιά» και «Πολιορκία μιας γυναίκας», ενώ η τελευταία του ταινία, το «Εγώ και εσύ» κυκλοφόρησε το 2012.

Lullaby Pictures/REX/Shutterstock

Ο σκηνοθέτης αποκάλυψε τα σχέδια της τελευταίας ταινίας που δεν πρόλαβε να γυρίσει τον περασμένο Απρίλιο.

Τον Απρίλιο του 2018 ο Ιταλός σκηνοθέτης ανακοίνωσε τα σχέδια για την τελευταία ταινία που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει. Σύμφωνα με τον ίδιο, «η θεματική θα είναι η αγάπη, ας την πούμε έτσι. Στην πραγματικότητα η θεματική είναι η επικοινωνία, συνεπώς και η έλλειψη επικοινωνίας. Το αγαπημένο θέμα του Michelangelo Antonioni και η κατάσταση την οποία βρέθηκα να αντιμετωπίζω όταν προχώρησα από τις ταινίες μου της δεκαετίας του 1960 σε ένα ευρύτερο κινηματογράφο, έτοιμος να γνωρίσω ένα μεγαλύτερο κοινό».

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΛΕΓΡΙΝΗΣ