«Αν ένας άντρας καταφέρει να μείνει ζωντανός και μετά το θάνατό του, ήταν σπουδαίος άντρας», δήλωνε ο James Dean. Η υστεροφημία του ευτυχώς τον βγάζει ασπροπρόσωπο.

O James Byron Dean, γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου του 1931 στην Indiana, λίγα χρόνια αργότερα όμως μετακόμισε μαζί με την οικογένειά του στην Δυτική Ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών και πιο συγκεκριμένα στην Santa Monica της California. Όταν στα 9 του έχασε τη μητέρα του, το «μοναδικό άνθρωπο που μπορούσε να τον καταλάβει», ο πατέρας του, τον έστειλε πίσω στην Indiana. Εκεί ο μικρός James Dean βρήκε κατανόηση και καθοδήγηση στο πρόσωπο του πάστορα James DeWeerd, ο οποίος τον σύστησε στα γρήγορα αυτοκίνητα και το θέατρο, τα δύο πράγματα που θα εξελίσσονταν στις δύο μεγαλύτερες αγάπες του Dean.

Η επίδοσή του στο σχολείο ήταν μέτρια, ωστόσο ο ίδιος ήταν πολύ δημοφιλής λόγω της ενασχόλησής του με τα αθλήματα. Μετά την αποφοίτησή του, το 1949, επέστρεψε στην California, όπου γράφτηκε στο Santa Monica College με σκοπό να ασχοληθεί με τα νομικά. Σπούδασε και στο UCLA για ένα εξάμηνο, αλλάζοντας την νομική κατεύθυνση των σπουδών του, σε θεατρική, κάτι το οποίο του στοίχισε τη σχέση του με τον πατέρα του. Ενώ σπούδαζε ακόμα στο UCLA, επιλέχθηκε ανάμεσα σε 350 ηθοποιούς για το ρόλο του Malcolm στο «Μάκβεθ» του Shakespeare. Η επιτυχία του αυτή τον οδήγησε στην απόφαση να εγκαταλείψει τις σπουδές του τον Ιανουάριο του 1951.

Η πρώτη του τηλεοπτική εμφάνιση ήταν για λογαριασμό της Pepsi, και ο πρώτος ρόλος του με λόγια ήταν στο «Sailor Beware» («Δύο ναύτες κι ένα κορίτσι»), μια κομεντί με τους Dean Martin και Jerry Lewis, όπου υποδύθηκε έναν δάσκαλο του μποξ. Όπως και οι περισσότεροι ηθοποιοί, έτσι και ο James Dean, στα πρώτα του βήματα έκανε διάφορες δουλειές για να τα βγάλει πέρα. Δουλεύοντας λοιπόν, ως παρκαδόρος στο στούντιο του CBS, γνώρισε τον Rogers Brackett, ένα ραδιοφωνικό διευθυντή, που θα γινόταν ο μέντοράς του. Αρκετά μικρά, δειλά βήματα αργότερα, τον Οκτώβριο του 1951, έγινε δεκτός στο φημισμένο Actor’s Studio του Lee Strasberg για να σπουδάσει υποκριτική.

To άγαλμα του James Dean στο Griffith Observatory, στο Λος Άντζελες

Η επαναστατική του περσόνα τον κατέστησε σύμβολο της γενιάς του. Φωτογραφία ΑΠΕ.

Ο James Dean, ήταν πολύ περήφανος γα το κατόρθωμά του αυτό. «Η μεγαλύτερη θεατρική σχολή, με ανθρώπους όπως ο Marlon Brando και ο Arthur Kennedy. Ελάχιστοι μπαίνουν, είναι ότι καλύτερο μπορεί να συμβεί σε έναν ηθοποιό. Είμαι ένα από νεαρότερα μέλη του», καμάρωνε σε γράμμα που έστειλε στους δικούς του.

Από το 1953, η ήδη «ανεβασμένη» από αρκετές τηλεοπτικές εμφανίσεις, καριέρα του James Dean, απογειώθηκε. Ο Elias Kazan τον επέλεξε για το ρόλο του Cal Trask στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Steinbeck, «Ανατολικά της Εδέμ». Πριν καταλήξει σε αυτόν, ο Kazan είχε δηλώσει πως θέλει «έναν Brando» για το ρόλο και ο σεναριογράφος, Paul Osborn, του πρότεινε τον τότε σχετικά άγνωστο Dean. Ο Dean συναντήθηκε με τον Steinbeck, που αν και δεν συμπάθησε το σκυθρωπό και εμφανώς πολύπλοκο νεαρό ηθοποιό, τον βρήκε υπέροχο για το ρόλο. Η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώθηκε από τις πολλές αυτοσχεδιαστικές σκηνές του Dean, και από την υποψηφιότητα για Oscar Α’ Ανδρικού Ρόλου, που μάλιστα είναι και η πρώτη μεταθανάτια υποψηφιότητα στην ιστορία των βραβείων (η ταινία κυκλοφόρησε το 1955 και συμμετείχε στην απονομή του 1956, αρκετούς μήνες δηλαδή μετά το δυστύχημα του ηθοποιού).

James Dean: «Επαναστάτης χωρίς αιτία»

Με τη Natalie Wood στην ταινία «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία». Φωτογραφία: ΑΠΕ.

Η επόμενη ταινία του James Dean, το «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία», έμελε να καθορίσει την εικόνα του στην ιστορία της αμερικανικής κινηματογραφικής, και όχι μόνο, κουλτούρας. Οι πωλήσεις των λευκών T-shirts εκτοξεύτηκαν και η ατάκα «You're tearing me apart», ψηφίστηκε στη λίστα με τις 100 καλύτερες κινηματογραφικές, από το περιοδικό Premiere (2007).

Το τελευταίο φιλμ της ομολογουμένως σύντομης πορείας του, ήταν το «Ο Γίγας», στο πλευρό της Elizabeth Taylor. Ο Dean λέγεται ότι είχε απορροφηθεί από το ρόλο σε τέτοιο βαθμό που σπάνια έβγαζε τα ρούχα του γυρίσματος. Η ταύτισή του αυτή με το ρόλο θα του χάριζε τη δεύτερη μεταθανάτια υποψηφιότητα για Oscar ερμηνείας, καθιστώντας το τον μοναδικό ηθοποιό με αυτήν τη διπλή διάκριση.

Στις 30 Σεπτεμβρίου του 1955, μην έχοντας ακόμα τελειώσει τα γυρίσματα του «Γίγαντα», ο Dean μαζί με το μηχανικό του, τον Rolf Wütherich, οδηγώντας το νέο του αυτοκίνητο, μια Porsche 550 Spyder, συγκρούστηκε μετωπικά με άλλο αυτοκίνητο. Ο θάνατός του ήταν ακαριαίος. Ήταν 24 ετών.

Το «είδωλο» James Dean

Η επαναστατική του περσόνα τον κατέστησε σύμβολο της γενιάς του, μιας γενιάς αρκετά καταπιεσμένης και στερημένης από πολιτικά δικαιώματα, και η αμφισεξουαλική αύρα του, τον έχρισε διαχρονικό «gay icon». Ο τίτλος- κλείσιμο του ματιού «Επαναστάτης με αιτία», γέμισε τα πρωτοσέλιδα και συναγωνίζεται στο φλερτ με το κλισέ τη φράση του Dean: «Κάνε όνειρα λες και θα ζήσεις για πάντα, ζήσε λες και θα πεθάνεις σήμερα».

Χαρισματική προσωπικότητα, χωρίς καμία αμφιβολία, ο James Dean, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στο καρμπόν της ποπ κουλτούρας. Δεκάδες τραγούδια μιλούν για αυτόν, όπως το «Walk on the Wild Side» του Lou Reed, το «Vogue» της Madonna, το «Speechless» της Lady Gaga και το «American Pie» του Don McLean μεταξύ άλλων. Επιπλέον, ταινίες και σειρές αποτίνουν το δικό τους φόρο τιμής στον αδικοχαμένο ηθοποιό. Από μια φωτογραφία του James Dean στο δωμάτιο της Rizzo, στο μιούζικαλ Grease, μέχρι την ατάκα του πρωταγωνιστή της σειράς «Queer as Folk», για τους Kurt Cobain, Jimi Hendrix, και James Dean, «Είναι όλοι θρύλοι. Θα είναι πάντα νέοι και όμορφοι». Αξιοσημείωτη είναι κι η απογείωση της καριέρας του συνονόματου James Franco, αφότου υποδύθηκε τον Dean στην ομώνυμη τηλεταινία. Ο ρόλος του χάρισε άμεση αναγνωσιμότητα και Χρυσή Σφαίρα.

Ενδεικτική φιλμογραφία: ««Δύο ναύτες κι ένα κορίτσι» (1952), «Forgotten Children» (1952), «Omnibus» (1953), «Campbell Playhouse» (1953), «Danger» (1953-1954), «Ανατολικά της Εδέμ» (1955), «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία» (1955), «Ο Γίγας» (1956).

ΝΑΝΤΙΑ ΚΑΚΛΗ