Και οι δύο ταινίες είναι υποψήφιες για έξι βραβεία Oscar.

Σε μια σίγουρα ιδιαίτερη και αρκετά συμπεριληπτική χρονιά για τα μεγάλα βραβεία της Ακαδημίας που η πανδημία δεν μπόρεσε και δεν έπρεπε να αφήσει ανεπηρέαστα, στους τελικούς φιναλίστ βρίσκουμε τις ταινίες «Nomadland» και «Minari».

Το «Nomadland» από τη μία έχει ήδη κάνει το χαμό της, κερδίζοντας το Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας το οποίο συχνά λειτουργεί ως προάγγελος των Oscars. Έκτοτε έχει κάνει μια εντυπωσιακή πορεία σε φεστιβάλ και απονομές κινηματογραφικών βραβείων προετοιμάζοντας το έδαφος για να αφήσει την σφραγίδα και στην οσκαρική διοργάνωση.

Γιατί μπορεί το «Mank» να έχει αποσπάσει τις δέκα υποψηφιότητες αλλά ας μην γελιόμαστε, το «Nomadland» είναι το μεγάλο φαβορί στις σημαντικές κατηγορίες, τόσο στην κατηγορία Καλύτερης Ταινίας όσο και στην κατηγορίας της Σκηνοθεσίας όπου η σκηνοθέτης της ταινίας Chloe Zhao μαζί με την Emerald Fennell που σκηνοθετεί το  «Promising Young Woman» γράφουν ιστορία αποσπώντας για πρώτη φορά στην ιστορία των βραβείων διπλή γυναικεία υποψηφιότητα.

 Ακολουθώντας μια υβριδική μορφή, η ταινία αποτελεί ένα docudrama που συνδυάζει το είδος του ντοκιμαντέρ με τη μυθοπλασία. Η ιστορία βασίζεται σε ένα πραγματικό γεγονός,  το κλείσιμο, τον Ιανουάριο του 2011, της ενός εργοστασίου γυψοσανίδας σε μια εργατική πόλη της επαρχιακής Νεβάδα, λόγω της μειωμένης ζήτησης για λαμαρίνα.

Η ηρωίδα της ταινίας, η Fern (Frances McDormand), είχε ζήσει πολύ καιρό στην περιοχή με τον σύζυγό της, Bo, ο οποίος εργαζόταν για την εταιρεία, στο ορυχείο. Αφού πέθανε, έμεινε στην περιοχή, αλλά όταν έκλεισε το εργοστάσιο την έδιωξαν και αναγκάστηκε να φύγει. Παρόλα αυτά θέλει στην περιοχή, περιφερόμενη, γι’ αυτό και αποφασίζει να ζήσει στο βαν της εξερευνώντας μια ζωή έξω από τη συμβατική κοινωνία ως σύγχρονος νομάδας.

Να σημειωθεί ότι στην ταινία εμφανίζονται οι πραγματικοί νομάδες Linda May, Swankie και Bob Wells ως μέντορες και σύντροφοι της Fern στην εξερεύνησή της μέσα από το απέραντο τοπίο της αμερικανικής Δύσης.

 Το «Minari» από την άλλη, με τον ίδιο αριθμό υποψηφιοτήτων στα βραβεία, έρχεται να συνεχίσει την «νοτιοκορεάτικη» παράδοση που ξεκίνησε πέρυσι η ταινία «Παράσιτα».

Επιθυμώντας να αποκτήσει ένα κομμάτι γης για να γίνει κάτι περισσότερο από ένας σπεσιαλίστας στην αναγνώριση του φύλου των νεοσσών κοτόπουλων, ο φιλόδοξος Jacob (Steven Yeun) πείθει(;) την σύζυγό  του Monica (Yeri Han) να ποντάρουν τις οικονομίες τους στο όνειρό του για μια καλύτερη ζωή. Ήδη ζουν αρκετά χρόνια στην Αμερική και παρόλο που η ίδια δυσπιστεί παίρνει την δυσπιστία της και τα δύο τους παιδιά, το ένα εκ των οποίων με σοβαρό πρόβλημα υγείας και μετακομίζουν στη γη με το πιο «βρώμικο χώμα της Αμερικής», όπως λέει ο ίδιος ο ήρωας. Στόχος; Να καλλιεργήσουν προϊόντα της Νότιας Κορέας ώστε να τα διαθέσουν στη μεγάλη αγορά των μεταναστών από την πατρίδα τους. Το αμερικανικό όνειρο την δεκαετία του 1980, ειπωμένο πότε στα κορεάτικά πότε στα αγγλικά. Αλλά πάντα συναντώντας δυσκολίες.

  Πολύ διαφορετικές ιστορίες επομένως με διαφορετικές τεχνικές αφήγησης (ελλειπτική αφήγηση με αποσπασματικές ιστορίες που εστιάζει στην παρατήρηση αποφεύγοντας για παράδειγμα τα flashbacks αλλά τονίζοντας το τοπίο και την φωτογραφία το «Nomadland», εστίαση στην πολύ προσωπική ιστορία και τους συμβολισμούς πίσω από κάθε βίωμα το «Minari»), άλλη δομή και φόρμα. Και οι δύο ιστορίες, ωστόσο, αποκρυπτογραφούνται, από το ίδιο στοιχείο, τη μνήμη.

«Ό,τι υπάρχει στη μνήμη μένει ζωντανό», λέει η Fern στο «Nomadland» και συνεχίζει λέγοντας πως «ίσως πέρασα πάρα πολύ χρόνο από την ζωή μου να θυμάμαι». Με αυτές τις φράσεις της- από τις λίγες που ξεστομίζει γενικά στην ταινία- δίνει το κλειδί στην κατανόηση του τρόπου ζωής που επέλεξε. Γιατί μπορεί η οικονομική κρίση να της στέρησε αρχικά το σπίτι της, όμως για την ίδια η ιδέα του σπιτιού, της ρίζας είναι ο νεκρός της σύζυγος. Για την ίδια σημασία έχει να κρατήσει εκείνο αρχικά στη μνήμη της και έπειτα στον τόπο που εκείνος αγάπησε.

Περιφέρεται και σκορπά την ανάμνησή του, γι΄αυτό και όταν της δίνεται η ευκαιρία να μείνει κάπου εκείνη επιλέγει τη  νομαδική ζωή. Γιατί εκεί μπορεί να περιπλανιέται στην αναζήτηση και τις αναμνήσεις και τις φωτογραφίες της, όπου εκεί ποτέ δεν έχασε τον Bo, την αγάπη της, το σπίτι της. «Δεν είμαι χωρίς σπίτι, είμαι χωρίς στέγη. Δεν είναι το ίδιο πράγμα», λέει σε άλλο σημείο της ταινίας.

Η μνήμη της ηρωίδας ενεργοποιείται από την φράση που θυμάται να λέει ο πατέρας της και την θέτει η ίδια σε πλήρη ισχύ «εκθέτοντας» τον εαυτό της εκτός κοινωνικής νόρμας. Η Fern έχει κάνει την περιπλάνηση το σπίτι της, και υπερασπίζεται τη «νομιμότητα» αυτής της οικίας με τη μνήμη της που τόσο καλή άλλωστε ώστε να απαγγείλει το σονέτο του Σαίξπηρ.

Η μνήμη για την ηρωίδα είναι το ζωντανό της τραύμα αλλά είναι και η λαχτάρα της να κρατήσει ζωντανό αυτό που κάποτε ήταν. «Είσαι παντρεμένη;», την ρωτάει η Carol.  «Είμαι, απλά ο άντρας μου έχει πεθάνει», απαντάει η Fern εξηγώντας έπειτα ότι της είναι αδύνατο να βγάλει τη βέρα της.

Αν για την Fern όμως η ιδιοκτησία δεν αποτελεί καμία απόδειξη της «στέγης» της γιατί διαθέτει τη μνήμη και τις αναμνήσεις της, για τον Jacob στην ταινία «Minari» το αγρόκτημα, η γη, το σπίτι απαιτούνται για να επικυρώσουν το όνειρό του, να επιτύχει.

Οικογένεια μεταναστών οι ήρωες της ταινίας ζουν με τη μνήμη της πατρίδας σε μια αγροτική περιοχή στο Αρκάνσας όπου καλούνται κυριολεκτικά να σπείρουν τους σπόρους της Νότιας Κορέας την ώρα που ως ζευγάρι διαλύονται, διαλύοντας τις αναμνήσεις του έρωτά τους. Κι ας  λένε πως θυμούνται.

  «Θυμάσαι τι είπαμε όταν παντρευτήκαμε; Ότι θα μετακομίσουμε στην Αμερική και θα σώσουμε ο ένας τον άλλον», λέει ο Jacob. «Θυμάμαι», του απαντάει η Monica που φαίνεται να μην συμμερίζεται το όνειρο του συζύγου της γιατί για την ίδια είναι πιο σημαντικό να είναι οικογένεια παρά να είναι επιτυχημένοι. Ο ένας δεν ακούει τον άλλο και η σχέση τους καταρρέει σε μια ανακυκλούμενη φάση έντασης.

Και μέσα στις συνεχόμενες δυσκολίες του καθημερινού αγώνα αναδύεται η νοσταλγία, η θύμηση για την πατρίδα και τα περασμένα, με την Monica να ξεσπάει σε κλάματα όταν αντικρίζει τη μητέρα της και της δίνει… αντσούγιες!

Η γιαγιά Soonja (Youn Yuh-jung) έπειτα με την σειρά θα προσπαθήσει να «αναβιώσει» τη Νότια Κορέα καλλιεργώντας minari σε ένα ρυάκι κοντά στο σπίτι της οικογένειάς της.

«Το minari είναι πραγματικά το καλύτερο. Αναπτύσσεται οπουδήποτε, όπως τα ζιζάνια. Έτσι ο καθένας μπορεί να το πάρει και να το φάει. Πλούσιοι ή φτωχοί, ο καθένας μπορεί να το απολαύσει και να είναι υγιής», αναφέρει και γίνεται αυτή που τελικά θα καταφέρει να βοηθήσει τον μικρό David, αν και δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην παραδοσιακή μνήμη της γιαγιάς.

Όπως είναι αυτή που θα αναγεννήσει την οικογένεια, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που κατάφερε να σπείρει τις ρίζες του φυτού.

Όπως έχει εξηγήσει, ο σκηνοθέτης της ταινίας Lee Isaac Chung το minari είναι ξεχωριστό φυτό γιατί ευδοκιμεί ακόμη και σε τραχύ έδαφος. Το φυτό μπορεί επίσης να καθαρίζει το έδαφος και το νερό, ενώ, όπως είπε ο σκηνοθέτης, δεν αρχίζει να ευδοκιμεί πριν από την δεύτερη χρονιά του, συνδέοντάς τον κάπως με την εμπειρία των μεταναστών δεύτερης γενιάς.

Το πιο βασικό, τέλος, είναι όμως πως το minari το έχει συνδέσει και ο ίδιος με τις  του αναμνήσεις του καθώς το έχει συνδέσει με τη γιαγιά του. Ολόκληρη η ταινία πρόκειται τελικά για μια ανάμνηση, για μια ιστορία πολυεπίπεδη και πλούσια σε σύμβολα που ανακαλεί τη μνήμη του σκηνοθέτη της.

ΙΩΑΝΝΑ ΒΑΡΔΑΛΑΧΑΚΗ- [email protected]