O Στρατιωτικός Κλινικός Διαιτολόγος, Νικόλας Δήμζας, του docdiet.gr μας εξηγεί το πού και πώς χρησιμοποιούμε το MCT oil ή αλλιώς τριγλυκερίδια διακλαδισμένης αλύσου.

Το MCT oil είναι μια μορφή λίπους του οποίου η απορρόφηση και η οξείδωση είναι πιο εύκολη συγκριτικά με τα υπόλοιπα λιπίδια. Για το λόγο αυτό εξάλλου η χρήση τους είναι ευρεία στις παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος.

Τα MCT είναι τριγυκερίδια, άρα η δομή τους έχει ως εξής: τρία λιπαρά οξέα συνδέονται σε ένα μόριο γλυκερόλης. Αυτό που τα ξεχωρίζει όμως είναι το μήκος των ανθρακικών αλυσίδων των λιπαρών οξέων που είναι μεταξύ 6-12 ατόμων άνθρακα. Αυτό είναι και το χαρακτηριστικό στο οποίο οφείλουν την πιο εύκολη και άμεση απορρόφησή τους από τον εντερικό αυλό. Αντίστοιχα με τα τριγλυκερίδια μέσης αλύσου (6-12 άτομα άνθρακα), έχουμε τα τριγλυκερίδια βραχείας αλύσου (<6 άτομα άνθρακα), τα τριγλυκερίδια μακράς αλύσου (13-21 άτομα άνθρακα) και τα πολύ μακράς αλύσου (>22 άτομα άνθρακα).

 Συγκριτικά με τα υπόλοιπα είδη, τα τριγλυκερίδια μέσης αλύσου είναι διαλυτά στο νερό και έχουν χαμηλότερο μοριακό βάρος. Ακόμη, έχουν χαμηλότερο σημείο (θερμοκρασία στην οποία εμφανίζεται καπνός και επέρχεται οξείδωση του ελαίου), και είναι υγρά σε θερμοκρασία δωματίου. Επίσης, παρέχουν ελαφρώς χαμηλότερες θερμίδες ανά γραμμάριο (8,3 kcal/g) σε αντίθεση με τα λιπαρά οξέα μακράς αλύσου (9kcal/g). Ωστόσο έχουν ένα σημαντικό μειονέκτημα. Στο μόριο τους περιέχουν μόνο κορεσμένα λιπαρά οξέα και συνεπώς καθόλου απαραίτητα λιπαρά οξέα (λινολεϊκό και λινολενικό οξύ). Επίσης, δεν αποτελούν πρόδρομες ουσίες για την ενδογενή σύνθεση των απαραίτητων λιπαρών οξέων στον οργανισμό. Άρα λοιπόν, όταν χορηγούμε τριγλυκερίδια μέσης αλύσου, θα πρέπει πάντα να χορηγούμε ταυτόχρονα και τα απαραίτητα λιπαρά οξέα, είτε μέσω της διατροφής είτε μέσω συμπληρωμάτων. Τα τριγλυκερίδια μέσης αλύσου περιέχουν κατά βάση τα λιπαρά οξέα καπροϊκό οξύ, καπρυλικό οξύ, καπρικό οξύ και λαυρικό οξύ.

Πέψη και απορρόφηση τριγλυκεριδίων μέσης αλύσου MCT oil
Πριν εστιάσω στα τριγλυκερίδια μέσης αλύσου θα περιγράψω την διαδικασία πέψης και απορρόφησης των τριγλυκεριδίων μακράς αλύσου. Έτσι, θα γίνουν καλύτερα αντιληπτές οι διαφορές μεταξύ των δύο.

Η είσοδος λοιπόν των τριγλυκεριδίων μακράς αλύσου από το στόμαχο στο δωδεκαδάκτυλο (πρώτο τμήμα λεπτού εντέρου), διεγείρει την έκκριση μια ορμόνης, της χολοκυστοκινίνης (CCK) και των ενζύμων του παγκρέατος. Η χολοκυστοκινίνη με τη σειρά της, διεγείρει την σύσπαση και κένωση της χοληδόχου κύστης με αποτέλεσμα τα χολικά οξέα να εκρέουν προς τον εντερικό αυλό. Έτσι λοιπόν τα χολικά οξέα «διασπούν» τα μεγάλα σταγονίδια λίπους σε μικρότερα διευκολύνοντας την πέψη την οποία επιτελεί η παγκρεατική λιπάση. Έπειτα, ακολουθεί η απορρόφησή τους από τα κύτταρα του εντέρου. Από εκεί περνούν στην λεμφική κυκλοφορία ως χυλομικρά. Τέλος, για να χρησιμοποιηθούν ως ενέργεια, πρέπει πρώτα να συνδεθούν με την καρνιτίνη προκειμένου να εισέλθουν στα μιτοχόνδρια προς οξείδωση τους.

Αντίθετα, τα τριγλυκερίδια μέσης αλύσου-MCT oil, δεν διεγείρουν την έκκριση χολοκυστοκινίνης. Η απορρόφησή τους γίνεται με παθητική διάχυση, αφού συνδεθούν με την πρωτεΐνη αλβουμίνη και κυρίως στον ειλεό (τελευταίο τμήμα λεπτού εντέρου). Επίσης, δεν είναι απαραίτητο να συνδεθούν με την καρνιτίνη για να εισέλθουν στα μιτοχόνδρια για οξείδωση και παραγωγή ενέργειας.

Ποιες τροφές περιέχουν MCT
Τρόφιμα που να περιέχουν αποκλειστικά MCT τριγλυκερίδια μέσης αλύσου δυστυχώς δεν υπάρχουν. Όμως, τα MCT μαζί με LCT τα βρίσκουμε στο έλαιο καρύδας και το φοινικοπυρηνέλαιο.

Αντίθετα, λόγω της χρήσης των MCT σε αρκετές παθήσεις, ιδίως του γαστρεντερικού, η βιομηχανία τροφίμων και οι φαμακοβιομηχανίες έχουν παρασκευάσει MCT σε τεχνητή μορφή. Σε συμπληρώματα διατροφής λοιπόν, μπορούμε να τα συναντήσουμε είτε σε καθαρή μορφή (100% MCT oil) ή σε μίγματα με LCT τριγλυκερίδια μακράς αλύσου. Στην δεύτερη περίπτωση μάλιστα, τα σκευάσματα αρκετά συχνά περιέχουν και ποσότητες των απαραίτητων λιπαρών οξέων.

Στην περίπτωση της εντερικής διατροφής είτε από το στόματος, είτε μέσω στομίας, τα σκευάσματα στοιχειακή ή ημιστοιχειακής διατροφής, περιέχουν αρκετά συχνά MCT ως πηγή λιπαρών οξέων.

Ποια είναι η δοσολογία των MCT τριγλυκεριδίων μέσης αλύσου
Η αυξημένη κατανάλωση MCT μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές. Συγκεκριμένα, μπορεί να προκαλέσει αίσθημα κοιλιακής διάτασης και δυσφορία, αυξημένη παραγωγή αερίων, διάρροια και ήπιο κοιλιακό άλγος.

Παρ' όλα αυτά, μια μέγιστη ημερήσια δόση των 50-100g συνήθως είναι καλά ανεκτή. Επίσης, μία κουταλιά της σούπας (15mL) MCT περιέχει 14 γραμμάρια λίπους και παρέχει 115 θερμίδες.

Άρα λοιπόν δοσολογία των 4-7 κουταλιών της σούπας (60-100mL) καθημερινά είναι καλά ανεκτή και παρέχει 460-805kcal. Βέβαια, ο διαιτολόγος μπορεί να αυξήσει την χορηγούμενη δόση βασιζόμενος στην ατομική ανοχή του διαιτώμενου.

Χρήσεις του MCT oil
Το έλαιο MCT μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε όπως κάθε λιπαρή ύλη σε καθημερινές συνταγές. Προσέξτε όμως όταν το χρησιμοποιήσετε στην μαγειρική, η θερμοκρασία έψησης να μην ξεπεράσει τους 150οC διότι τότε η γεύση του αλλάζει και επίσης αυξάνει η πιθανότητα οξείδωσής του.

Ακόμη, σε περιπτώσεις τεχνητής διατροφής, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το λάδι MCT για σίτιση μέσω καθετήρα. Όμως, θα πρέπει πριν και μετά την χορήγησή του να ξεπλύνετε τον καθετήρα με την χορήγηση 30mL νερού.

Επίσης, σε περίπτωση που χρησιμοποιείτε αποκλειστικά MCT ως λιπαρή ύλη στη διατροφή σας, θα πρέπει να λαμβάνετε ταυτόχρονα και συμπλήρωμα με τα απαραίτητα λιπαρά οξέα λινολεϊκό και λινολενικό.

Οφέλη και χρήσεις του MCT oil σε παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος
Ανεπαρκής παγκρεατική λειτουργία: Η ανεπαρκής παγκρεατική λειτουργία έχει ως αποτέλεσμα την μειωμένη σύνθεση και έκκριση των παγκρεατικών ενζύμων. Αυτό δυσχεραίνει την πέψη και κατά συνέπεια την απορρόφηση των τριγλυκεριδίων μακράς αλύσου. Στην περίπτωση αυτή, τη λύση δίνει η χρήση των MCT καθώς για την πέψη τους δεν είναι αναγκαία η ύπαρξη των παγκρεατικών ενζύμων.

Σύνδρομο βραχέος εντέρου: Στην περίπτωση αυτή ανήκουν περιπτώσεις στις οποίες το μήκος και/ή η λειτουργία του εντέρου δεν επαρκούν για την διατήρηση της θρέψης του οργανισμού. Δεδομένου λοιπόν ότι τα MCT τριγλυκερίδια μέσης αλύσου δεν απαιτούν τις πιο σύνθετες διαδιακασίες πέψης και απορρόφησης που απαιτούν τα LCT τριγλυκερίδια μακράς αλύσου, η χρήση των MCT προσφέρει πλεονεκτήματα. Η απορρόφησή τους μπορεί να γίνει και σε μικρότερο μήκος εντέρου, ιδίως εάν είναι παρόν το κόλον.

Παχυσαρκία: Τα τριγλυκερίδια μέσης αλύσου MCT ασκούν επίδραση στην θερμογένεση και τον κορεσμό και αυτό ακριβώς αξιοποιούμε στην περίπτωση των ατόμων με αυξημένο σωματικό βάρος. Παρόλα αυτά, η επίδραση των MCT στην δυσλιπιδαιμία που συχνά συνοδεύει την παχυσαρκία είναι αμελητέα.

Καρδιαγγειακά νοσήματα: Αρχικά, υπήρχε η άποψη ότι τα MCT μπορεί να έχουν ευεργετική επίδραση στα επίπεδα λιπιδίων του αίματος όπως η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια. Όμως, οι κλινικές μελέτες απέτυχαν να αποδείξουν κάτι τέτοιο. Έτσι λοιπόν, παραμένει η αβεβαιότητα ως προς αυτή τη χρήση τους.

Nόσος Αλτσχάϊμερ: Η θεωρία πίσω από αυτή τη χρήση υποστηρίζει πως η έκπτωση στις νοητικές ικανότητες και την μνήμη πιθανόν να αποδοθεί στην μειωμένη χρήση γλυκόζης από τα εγκεφαλικά κύτταρα. Έτσι λοιπόν, η χρήση MCT oil, ως εναλλακτική πηγή ενέργειας πιθανόν να αντιστρέψει αυτή την εξέλιξη. Πράγματι, σε μικρής κλίμακας κλινικές δοκιμές, η χρήση τριγλυκεριδίων μέσης αλύσου, οδηγεί σε ήπια βελτίωση της μνήμης. Ωστόσο, οι μελέτες αυτές είναι μεμονωμένες και δεν μπορούν να οδηγήσουν στην εξαγωγή ασφαλών και βέβαιων συμπερασμάτων.

Eπιληψία: Η κετογονική διατροφή αποτελεί μια εναλλακτική στην θεραπευτική διαχείριση της φαρμακοανθεκτικής επιληψίας των παιδιών. Σκοπός της εφαρμογής της είναι η παραγωγή κετονοσωμάτων και τελικά η επίτευξη κέτωσης. Η χρήση των MCT, συγκριτικά με τα LCT, έχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα αναφορικά με την παραγωγή κετονοσωμάτων. Συνεπώς, πλεονεκτεί ελαφρώς στην υιοθέτηση μιας κετογινικής διατροφής.

Στρατιωτικός Κλινικός Διαιτολόγος
Νικόλας Δήμζας
www.docdiet.gr