Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια ή ΧΑΠ, είναι μια προοδευτική ασθένεια που δυσχεραίνει την αναπνοή. Στη χώρα μας, που πάνω από το 50% των ενηλίκων είναι καπνιστές, μελέτη της Πνευμονολογικής Εταιρείας έδειξε, ότι 800.000 Έλληνες πάσχουν από τη νόσο, οι μισοί από τους οποίους δεν το γνωρίζουν καν.

Η τρίτη Τετάρτη του Νοεμβρίου έχει κηρυχθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας και με την ευκαιρία αυτή ας δούμε τι σημαίνει αυτή η νόσος, ποιούς επηρεάζει και ποιά είναι τα συμπτώματα που πρέπει να μας αφυπνίσουν.

Αρχικά, ο όρος «προοδευτική» επιβεβαιώνει ότι δεν πρόκειται για μία απλή ασθένεια, αλλά για μία που χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου, γεγονός που την καθιστά από τη βάση της ιδιαίτερα σημαντική.

Η ΧΑΠ μπορεί να προκαλέσει βήχα, που παράγει μεγάλες ποσότητες βλέννης, συριγμό, δύσπνοια, σφίξιμο στο στήθος και ως κύρια αιτία της κατηγορείται το το κάπνισμα, ενώ η μακροχρόνια έκθεση σε άλλα ερεθιστικά του πνεύμονα, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι χημικές αναθυμιάσεις ή η σκόνη μπορούν επίσης να συμβάλουν στη ΧΑΠ. Σύμφωνα μάλιστα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο πρωινός βήχας των καπνιστών θα πρέπει στο εξής να θεωρείται νόσος.
 

Τι είναι η ΧΑΠ;
Πρόκειται για μια ασθένεια των πνευμόνων που χαρακτηρίζεται από επίμονη απόφραξη της ροής του αέρα από τους πνεύμονες. Είναι μία υπό διάγνωση, απειλητική για τη ζωή ασθένεια των πνευμόνων, που παρεμβαίνει με την κανονική αναπνοή και δεν είναι πλήρως αναστρέψιμη. Με απλά λόγια, οι πιο γνωστοί όροι της χρόνιας βρογχίτιδας και του εμφυσήματος πλέον περιλαμβάνονται στην διάγνωση της ΧΑΠ.
 

Συμπτώματα
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της ΧΑΠ είναι η δύσπνοια (ή η «ανάγκη για αέρα»), τα μη φυσιολογικά πτύελα, το μείγμα δηλαδή σιέλου και βλέννης στον αεραγωγό  και ο χρόνιος βήχας. Οι καθημερινές δραστηριότητες, όπως το περπάτημα, το ανέβασμα λίγων σκαλιών ή η μεταφορά ενός φορτίου, μπορούν να αποβούν άθλος, καθώς η κατάσταση επιδεινώνεται σταδιακά.
 

Παράγοντες κινδύνου
Τα καλά νέα ωστόσο είναι ότι η ΧΑΠ μπορεί να προληφθεί. Με κύρια αιτία της το κάπνισμα, είναι λογικό ότι αν κάποιος σταματήσει, μειώνει σταθερά τις πιθανότητες να νοσήσει.

Ωστόσο ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου είναι το μακροχρόνιο κάπνισμα. Όσο περισσότερο καπνίζει κάποιος, τόσο αυξάνει ο κίνδυνος να προσβληθεί από ΧΑΠ. Οι καπνιστές πίπας, πούρων, μαριχουάνας και οι άνθρωποι που εκτίθενται σε μεγάλες ποσότητες από το παθητικό κάπνισμα είναι επίσης σε κίνδυνο.

Στους επιμέρους παράγοντες βέβαια κινδύνου, συμπεριλαμβάνονται:
• Τα άτομα με άσθμα που καπνίζουν. Ο συνδυασμός του άσθματος (χρόνια νόσος των αεραγωγών) και το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ΧΑΠ ακόμη περισσότερο.
•  Η μακροχρόνια έκθεση σε χημικές αναθυμιάσεις, ατμούς και σκόνες στο χώρο εργασίας μπορεί να ερεθίσει και να προσβάλει τους πνεύμονες σας.
• Η ηλικία. Η ΧΑΠ αναπτύσσεται αργά για χρόνια, έτσι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι τουλάχιστον 35 έως 40 ετών, όταν παρουσιάζουν τα συμπτώματα.
• Η γενετική. Μια ασυνήθιστη γενετική διαταραχή που είναι γνωστή ως ανεπάρκεια της άλφα-1 αντιθρυψίνης, σε ορισμένες περιπτώσεις είναι η αιτία εξέλιξης της ΧΑΠ.
• Η εσωτερική ρύπανση του αέρα (όπως τα στερεά καύσιμα που χρησιμοποιούνται για το μαγείρεμα και τη θέρμανση)
• Η εξωτερική ρύπανση του αέρα
• Οι συχνές λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού κατά την παιδική ηλικία.

Παρά την ενημέρωση, όμως, το σύνολο των θανάτων από ΧΑΠ προβλέπεται να αυξηθεί κατά περισσότερο από 30% μέσα στα 10 επόμενα χρόνια, εάν δε ληφθούν άμεσα μέτρα για τη μείωση των παραγόντων κινδύνου, ιδίως τη χρήση του καπνού, αναφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Σε έρευνά του μάλιστα, αναφέρεται ότι ενώ παλαιότερα η ΧΑΠ ήταν συχνότερη στους άνδρες, η αυξημένη χρήση του καπνού μεταξύ των γυναικών στις χώρες υψηλού εισοδήματος και ο μεγαλύτερος κίνδυνος από την έκθεση στην εσωτερική ρύπανση του αέρα (όπως τα στερεά καύσιμα που χρησιμοποιούνται για το μαγείρεμα και τη θέρμανση), η ασθένεια σήμερα πλήττει σχεδόν εξίσου τους άνδρες και τις γυναίκες.
 

Ο ρόλος του καπνίσματος
Οι έρευνες αναφέρουν ότι όλοι οι παράγοντες κινδύνου ωχριούν μπροστά στο κάπνισμα. Για του λόγου το αληθές σας παραθέτουμε ορισμένα από τα στοιχεία που αναφέρουν:

• Περίπου 15 έως 20 από τους 100 καπνιστές τσιγάρων υπολογίζεται ότι θα εμφανίσουν συμπτώματα ΧΑΠ, ενώ μερικές μελέτες δείχνουν ότι σχεδόν οι μισοί από τους μακροχρόνιους καπνιστές άνω των 60 ετών θα νοσήσουν.
• Οι καπνιστές πίπας και πούρων έχουν μικρότερο κίνδυνο να νοσήσουν συγκριτικά με τους καπνιστές τσιγάρων. Ωστόσο, εξακολουθούν να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τους μη καπνιστές.
• Το κάπνισμα του συμβατικού καπνού σε συνδυασμό με μαριχουάνα, αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη της νόσου περισσότερο από ότι ο καπνός μόνος του.
• Ο κίνδυνος για την εμφάνιση της ΧΑΠ αυξάνεται αναλογικά με την ποσότητα του καπνού σε καθημερινή βάση και τα χρόνια που καπνίζει κάποιος.