Αν γινόταν να «προσγειωθεί» κανείς στην περιοχή «Αναφιώτικα» της Πλάκας ξαφνικά, θα ένιωθε σίγουρα ότι βρίσκεται πολύ μακριά από την Αθήνα, κάπου στην καρδιά του Αιγαίου. Κι όμως, πρόκειται για μια συνοικία ακριβώς στο κέντρο της πόλης, κάτω από τη «σκιά» της Ακρόπολης.

Εκτός από την ιστορία τους, κάτι ακόμη που μας παραξενεύει στα Αναφιώτικα, είναι το όνομά τους. Για εκείνους λοιπόν που υποψιάζονται τη σύνδεση με το μικρό νησί των Κυκλάδων, δεν κάνουν λάθος: τα Αναφιώτικα δημιουργήθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα, στη βορειανατολική πλευρά του βράχου της Ακρόπολης, από εργάτες που έφτασαν στην πρωτεύουσα από τις Κυκλάδες και κυρίως την Ανάφη, για να εργαστούν ως χτίστες, εργάτες και τεχνίτες, στην ανέγερση των ανακτόρων του Όθωνα και την ανοικοδόμηση της νέας πρωτεύουσας. Και όπως ήταν αναμενόμενο, η συνοικία χτίστηκε στο ύφος των κυκλαδίτικων οικισμών, διατηρώντας ακόμα και σήμερα το νησιώτικο χρώμα της, με λευκά, μικρά σπίτια με αυλές, στενά σοκάκια, σκαλοπάτια, αλλά και γλάστρες με βασιλικούς και μπουκαμβίλιες, ακόμη και κληματαριές.

Το παράξενο πολεοδομικό καθεστώς- μια «πάλη» μεταξύ των αρχαιολογικών αρχών και της λαϊκής παράδοσης

Του πρώτους κατοίκους της περιοχής, διαδέχτηκαν και άλλοι νησιώτες, οι οποίοι, εκμεταλλευόμενοι κάθε προεξοχή του «ιερού βράχου», δημιούργησαν, παρά τις απαγορευτικές διατάξεις της τότε κυβέρνησης, έναν αυθαίρετο οικισμό καθ’ εικόνα των αντίστοιχων νησιωτικών οικισμών, μια χούφτα από κυκλαδίτικα σπίτια, κάτω απ’ την Ακρόπολη.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η παράνομη, εγκατάσταση των μαστόρων στην αρχαιολογική ζώνη της Ακρόπολης προκάλεσε την αντίδραση των επίσημων φορέων και ξεκίνησαν προσπάθειες κατεδάφισης του μικρού οικισμού. Γύρω στα 1970, 20 σπίτια γκρεμίστηκαν, ενώ χαλάσματα υπάρχουν μέχρι σήμερα. Αργότερα, ο χώρος απαλλοτριώθηκε, αλλά οι κάτοικοι παραμένουν εκεί.

Σήμερα ο οικισμός αποτελείται από 60 σπίτια -15 από αυτά χρησιμοποιούνται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ενώ τα υπόλοιπα 45 κατοικούνται είτε από συγγενείς των πρώτων κατοίκων είτε από απλούς καταληψίες- τα οποία βρίσκονται εκτός σχεδίου πόλεως, αλλά στο κέντρο της.

Οι απόψεις που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς για το τι πρέπει να γίνει με την περιοχή, ξεκινούν από το να μετατραπεί σε αρχαιολογική περιοχή, αποκομμένη από την Πλάκα και να ενωθεί με το χώρο της αγοράς και της Ακρόπολης, μέχρι το να «διασωθεί» όπως είναι, σα νεοκλασική περιοχή, ή να απαλλοτριωθεί και με διάφορους τρόπους να αξιοποιηθεί τουριστικά. Φυσικά οι κάτοικοί της και πολλοί άλλοι διαφωνούν και λύση δεν έχει ακόμη βρεθεί.

Ένα… μπαλκόνι με θέα την Αθήνα

Αυτό που είναι αδιαπραγμάτευτο, σχετικά με τα Αναφιώτικα, είναι η κοινή παραδοχή του ότι αποτελούν μια πραγματική όαση στην καρδιά της πολύβουης Αθήνας, σαν μια «ζωγραφιά» κάτω από το αρχαίο μνημείο. Το καλύτερο ίσως σημείο τους, βρίσκεται προς το τέλος της διαδρομής, εκεί όπου μερικά ασβεστωμένα σκαλοπάτια οδηγούν σε ένα ψηλό σημείο της περιοχής. Από εκεί, η θέα είναι μαγική, καθώς φαίνεται ολόκληρο το λεκανοπέδιο, αλλά και ο Λυκαβηττός, ενώ ο επισκέπτης νιώθει πως βρίσκεται σε ένα ήρεμο νησί, κάπου στο νότιο Αιγαίο.

Από το σκηνικό αυτό δε θα μπορούσαν να λείπουν και οι μικρές εκκλησίες, όπως ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Συμεών, ο Άγιος Νικόλαος Ραγκαβάς, ακριβώς κάτω από την ελληνική σημαία του Παρθενώνα, οι Άγιοι Ανάργυροι και ο Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, όπου τον 14ο αιώνα, ασκήτεψε η Αγία Παρασκευή.

Πώς θα πάτε: για να… ταξιδέψετε στα Αναφιώτικα, δε χρειάζεται ούτε τρένο, ούτε αεροπλάνο. Αρκεί να κατεβείτε στο σταθμό του μετρό «Ακρόπολη» και να περπατήσετε την οδό Λυσικράτους, που βρίσκεται κοντά στους στύλους του Ολυμπίου Διός. Από το μνημείο Λυσικράτους ακολουθήστε την οδό Σέλλεϋ. Μπορείτε επίσης να φτάσετε εκεί από την οδό Αιόλου (στάση μετρό «Μοναστηράκι»), αφού περάσετε τους Αέρηδες και ανεβείτε τα σκαλάκια που οδηγούν στην είσοδο του Παλαιού Πανεπιστημίου. Τέλος, από την οδό Μητροπόλεως, στρίψτε στη Μνησικλέους και ανεβείτε την οδό Ραγκαβά.

ΠΟΠΗ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ