Η τραγωδία του Καζαντζάκη «Iωάννης Καποδίστριας» αποτέλεσε την πρώτη ύλη για να ξεδιπλώσει η Αναστασία Κουμίδου στη σύγχρονη διασκευή της «Capo D’ Istria», με τους ρυθμούς ενός θρίλερ, τις τελευταίες δύο μέρες του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδος.

Πρόκειται για μια ανεξάρτητη παραγωγή που βρίσκει φιλόξενη θεατρική στέγη στο Beton 7 για περιορισμένο κύκλο παραστάσεων (2, 3, 9, 10, 16, 23, 24, 30 Απριλίου 2014).

Ποια στοιχεία έχετε κρατήσει στην παράστασή σας από τον «Ιωάννη Καποδίστρια» του Νίκου Καζαντζάκη;

Η τραγωδία του Νίκου Καζαντζάκη «Καποδίστριας» είναι ένα τρίπρακτο έργο με πολυπρόσωπη διανομή και χορικά.  Η δική μας διασκευή, «Capo D' Istria», ένας τίτλος που «παίζει» ανάμεσα στο όνομα και στο τοπωνύμιο,  έγινε με βάση τους άξονες που θέτει το Φεστιβάλ Θεατρικών Συνθέσεων ΙΙΙ του Beton7.

Κρατήθηκε η χρονική, πολύ ενδιαφέρουσα, συνθήκη του Καζαντζάκη που τοποθετεί το έργο στις 2 τελευταίες μέρες του Καποδίστρια. Αυτή η συνθήκη ήταν ιδανική γιατί κινηθήκαμε πάνω στο «επείγον», ένα καθαρά θεατρικά δυναμικό στοιχείο. Μέσα από αυτό το πρίσμα του επείγοντος διασκευάστηκαν κάποιες σκηνές που αποτέλεσαν ένα κομμάτι του 70λεπτου έργου.

Διαφέρει καθόλου η εικόνα που έχει ο Καζαντζάκης για τον Καποδίστρια από τη δική σας ανάγνωση;

Η αλήθεια είναι ότι δεν σκέφτηκα καθόλου αυτό το ερώτημα πριν μου το θέσετε. Φυσικά κάθε συγγραφέας, σκηνοθέτης, ηθοποιός, κάθε καλλιτέχνης εν γένει φωτίζει διαφορετικά σημεία ενός χαρακτήρα είτε πρόκειται για δημόσιες προσωπικότητες, είτε για καθημερινούς ανθρώπους, είτε για κλασικούς ρόλους.

Πόσο μάλλον στην συγκεκριμένη περίπτωση μιας σύγχρονης διασκευής, που είναι απλώς βασισμένη πάνω σε κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες συνθήκες που θέτει ο Νίκος Καζαντζάκης! Άλλωστε, και το σημαντικότερο, η δική μας ανάγνωση του ρόλου έγινε μέσα από τις πρόβες μας και σε συνεργασία με τον εξαιρετικό ηθοποιό Γιώργο Κροντήρη, ο οποίος επωμίζεται το ρόλο.

Όπως και με τους υπόλοιπους ηθοποιούς, Βίκυ Μαραγκάκη, Νίκο Παπαδόπουλο, Ακίνδυνο Γκίκα και Άλκη Δελαντώνη ξανακοιτάξαμε το κείμενο και επιμεληθήκαμε το λόγο με τέτοιο τρόπο ώστε να τον κάνουν δικό τους, να τον οικειοποιηθούν και να τον συντονίσουν απόλυτα με τη δράση και τους στόχους που έθεσαν στην υποκριτική τους δουλειά. 

Οι πρωταγωνιστές της παράστασης «Capo D’ Istria» που θα παρουσιαστεί στο Beton 7.

Ο Καζαντζακικός «Καποδίστριας» απαιτεί έναν τεράστιο προϋπολογισμό, πράγμα ανέφικτο για τη δική μας μικρή, ανεξάρτητή παραγωγή. Έχει πολλά εξωτερικά και εσωτερικά σκηνικά, ρούχα, κοστούμια, κόσμο. Ωστόσο πιστεύω ότι είναι ένα παραγνωρισμένο έργο που διαθέτει μια δυναμική και φυσικά τον οξυδερκή καζαντζακικό λόγο.

Ποιο είναι το ιστορικό υλικό με το οποίο εμπλουτίσατε την παράστασή σας και με ποια κριτήρια το επιλέξατε;

Ένα επιστημονικό άρθρο πάνω στον Καζαντζακικό «Καποδίστρια» του καθηγητή μου στις ΗΠΑ, Δρ. Βασίλη Λαμπρόπουλου, και μία φράση από τον Ιούλιο Καίσαρα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ λειτούργησαν σαν πυξίδα για την έρευνα η οποία κινήθηκε σε πολλαπλά επίπεδα. (Πόσα άραγε χρόνια από δω και πέρα/ θα ξαναπαίζεται αυτή η σκηνή μας/ σε κράτη αγέννητα και γλώσσες άγνωστες ακόμη!, Ιούλιος Καίσαρ, Σαίξπηρ).

Αυτή η ιδιοφυής ιδέα της διαρκούς επανάληψης των πολιτικών γεγονότων και τραγωδιών,  που ο Σαίξπηρ μοναδικά έβαλε στο στόμα του Κάσιου αμέσως μετά τη δολοφονία, πυροδότησε την αναζήτησή μου. Λατρεύω την έρευνα.

Επί πέντε μήνες αφιερώθηκα στη μελέτη άρθρων βιβλίων, όπως τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη και  τα ευρισκόμενα έργα του Τερτσέτη, το ανεπανάληπτο 600σέλιδο βιβλίο της Ελένης Κούκου για την αλληλογραφία του Καποδίστρια με τη Ρωξάνδρα Στούρτζα, τα απομνημονεύματα του Καποδίστρια, παλιότερες και νεότερες βιογραφίες του. 

Είδα πολλές ώρες ντοκιμαντέρ και ταινίες γύρω από τα ιστορικά πρόσωπα αλλά και σύγχρονα πολιτικά πρόσωπα, όπως τον Τζ. Φ. Κένεντι, τον Αβραάμ Λίνκολν και τον Γκάντι. Και ξαναγύριζα στον Σαίξπηρ και τον Καζαντζάκη.

Η ειδησεογραφία με την έντονη πλοκή της το φθινόπωρο του 2013, όταν εξελισσόταν η έρευνα μου, μου έδινε πλουσιοπάροχο υλικό για να φωτίσω την διαχρονικότητα και την επανάληψη των γεγονότων.

Σε ένα μη-ιστορικό επίπεδο, τα πολιτικά θρίλερ του  Τζέιμς Ελρόι και οι σύγχρονες σειρές όπως το «House of Cards» μου μετέδωσαν την ενέργεια και την ατμόσφαιρα της σύγχρονης διασκευής που επιχείρησα.

Οι συγκρούσεις και οι αντικρουόμενες δυνάμεις είναι για το θέατρο η σπονδυλική στήλη. Χωρίς αυτές δεν υπάρχει θεατρική δράση. Για σκεφτείτε ένα έργο με μια εύρωστη οικογένεια, υγιή, μελετηρά και πανέμορφα παιδάκια. Μαμά, μπαμπάς αιωνίως ερωτευμένοι, όπως την πρώτη μέρα. Και όλοι αυτοί να τρέχουν σε λιβάδια με κατσικούλες που δεν μυρίζουν, μέλισσες που δεν τσιμπάν, μυρμηγκάκια που δεν πεθαίνουν όταν τα πατάς. Βαρετό σενάριο. Πόσο μάλλον σε ένα πολιτικό θρίλερ ...

Οι αντικρουόμενες δυνάμεις ξεπηδούν και φωτίζονται και στα κρυφά και στα φανερά. Ποτέ δεν ξέρεις ποιός είναι σπιούνος και ποιός πραγματικά ο δολοφόνος ... Ποιός χρηματίζει και ποιός χρηματίζεται ...

Πολλοί θεωρούν ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ένας μεγάλος οραματιστής, άλλες αιρετικές φωνές τα τελευταία χρόνια υποστηρίζουν ότι ήταν αυταρχικός στη διοίκησή του. Θα ήθελα το δικό σας σχόλιο.

Αυτή είναι μια καταπληκτική ερώτηση την οποία προσπαθώ να απαντήσω κι εγώ. Επειδή συνεχίζω τα διαβάσματα και την έρευνα μου, παρότι μπήκαμε στην τελική ευθεία για την πρεμιέρα του έργου, δεν έχω μια παγιωμένη άποψη.

Όμως είτε θεωρήσουμε ότι κυβέρνησε σε λάθος momentum είτε ότι το «Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει» που του είχαν προσάψει οι αντίπαλοι, ισχύει, σίγουρα ήταν ένας ευφυέστατος πολιτικός και διπλωμάτης, πολύ μορφωμένος αλλά συγχρόνως και πολύ ευαίσθητος με μία μεγαλειώδη αυταπάρνηση κι αίσθηση του χρέους προς την πατρίδα. 

Είχε ένα όραμα και μια αδιαμφισβήτητη ικανότητα να το πραγματοποιήσει.  Πολλές φορές αναρωτιέμαι, πώς θα ήταν άραγε η Ελλάδα αν δεν είχε δολοφονηθεί ο Ιωάννης Καποδίστριας; Και σαφώς θα μείνω με το ερωτηματικό ...

Ποια είναι η σκηνοθετική σας γραμμή και πώς συνεργαστήκατε με τους πρωταγωνιστές της παράστασης;

Η σκηνοθεσία κινείται στα επίπεδα ενός πολιτικού θρίλερ με έντονο τον σκληρό ρεαλισμό, το ερωτικό στοιχείο και την αποτύπωση της υποκειμενικής μνήμης. Μέσα σε ένα black box χώρο, όπως είναι το Beton7, δεσπόζει ένα τεράστιο παράξενο τραπέζι που σχεδίασε ειδικά ο σκηνογράφος/ενδυματολόγος, ένας άνθρωπος που θαυμάζω πολύ, Απόστολος Βέττας.

Με τη χρήση μιας «μηχανής του χρόνου», ενός τεχνολογικού μηχανισμού, ξεπροβάλλει δυναμικά το παρόν μέσα από το παρελθόν. Η μουσική, της Αντριάνας Μίνου, μπλέκει στο λόγο και την κίνηση μέσα από ηχητικά χαλιά θριλερικής ατμόσφαιρας, πιανιστικούς αυτοσχεδιασμούς και έντονα electrobeat κομμάτια.

Στα 70 λεπτά του έργου ρεαλισμός, χιούμορ, ανατριχίλα, ξιφομαχίες (Βαγγέλης Βερτόπουλος / Aris Hathaway), κινησιολογικός αυτοσχεδιασμός, κομμάτι που δουλεύτηκε πολύ ευρηματικά από τον Κωνσταντίνο Μίχο, συνεργάζονται και φωτίζονται εξαιρετικά απο την Κατερίνα Μαραγκουδάκη.  Δε θα έλεγα ότι χάραξα κάποια σκηνοθετική γραμμή, μάλλον σε κάποιον λαβύρινθο μπήκα αναζητώντας το νήμα ...

Ένα από τα βασικά πρόσωπα είναι η Ρωξάνδρα Στούρτζα, μία δυναμική γυναίκα από την ομογένεια των Ελλήνων της Μολδαβίας, με την οποία ο Καποδίστριας είχε μία ανεκπλήρωτη ερωτική σχέση. Φυσικά τα δύο κεντρικά πολιτικά πρόσωπα, ο Στρατηγός Θοδωράκης, όπως, σύμφωνα με τα γραπτά του Τερτσέτη, αποκαλούσε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ο Καποδίστριας και ο Γιάννης Τριανταφύλλου, το πραγματικό όνομα του Μακρυγιάννη.

Επίσης ένα μυστικό πρόσωπο κλειδί, ο Σπιούνος, που ενημερώνει τον Κυβερνήτη για τις κινήσεις των αντιπάλων του. Στην συγκεκριμένη διασκευή, αποφεύγουμε να αναπαραστήσουμε την εντύπωση που μπορεί να έχουμε από το σχολείο ή την οικογένεια ή τις πατριωτικές ταινίες για τους ανθρώπους αυτούς.

Η αναπαράσταση αλάθητων και ηρωικών αρχέτυπων δεν παρουσίαζει κανένα ενδιαφέρον για τη θεατρική πραγματικότητα. Αντιθέτως, με αφορμή αυτά τα πρόσωπα και κάποια από τα στοιχεία της βιογραφίας τους, διηγούμαστε μια σύγχρονη ιστορία που αρδεύει από το «τότε» αλλά πατάει πολύ γερά στο «τώρα».

Ποια είναι η συμβολή του αρχαιολόγου Κώστα Πασχαλίδη στην παράσταση;

Ο κύριος Κώστας Πασχαλίδης που μας έκανε την τιμή να συνταξιδέψει μαζί μας, είναι το κέλυφος, το άνοιγμα και το κλείσιμο του έργου. Λειτουργεί σαν μια γέφυρα ανάμεσα στον πραγματικό χρόνο της παράστασης και στον σκηνικό χρόνο του έργου.

Ήθελα έναν άνθρωπο δυναμικό, λαμπερό, με δύναμη στο λόγο και με μιια καθηλωτική ενέργεια που να εισάγει το χωρόχρονο του έργου. Επίσης έναν άνθρωπο που να ξέρει, να έχει ουσιαστική γνώση της ιστορίας και της σημερινής πραγματικότητας.

Με τη μνήμη της ξενάγησης που μου είχε κάνει το φθινόπωρο στον μηχανισμό των Αντικυθήρων, με τη ανεκτίμητη συμβολή του στην αρχική μου έρευνα και με τον ενθουσιασμό που έδειξε, όταν του μίλησα για την διασκευή, δεν μπορούσα να φανταστώ καλύτερη επιλογή.

Η Αναστασία Κουμίδου, η σκηνοθέτις της παράστασης «Capo d’Istria».

Βρισκόμαστε σε μια χρονική στιγμή αναμοχλεύσεων, σαν να προσπαθεί να ισορροπήσει όλο το νεοελληνικό κράτος πάνω σε τεκτονικές πλάκες.  Δεν είμαι πολιτικός αναλυτής, και αποφεύγω τις ευκαιριακές κραυγές και εξάρσεις. Γι’αυτό δεν έχουμε τηλεόραση στο σπίτι εδώ και τέσσερα χρόνια. Ενημερώνομαι από εφημερίδες, internet, ραδιόφωνο, τους ταξιτζήδες ...

Έχω εστιάσει το ενδιαφέρον μου στο πολιτικό θέατρο και μέσα απ' αυτό το πρίσμα κοιτάζω και αφουγκράζομαι και τα καθημερινά και ιστορικά γεγονότα.

Αυτό που διακρίνω καταρχήν είναι η διάσταση των στοιχείων Ανατολής και Δύσης που συγκρούονται μέσα στον ελλαδικό χώρο όλα αυτά τα 180 χρόνια. Πώς μπορεί να συνυπάρξει η «κοτζαμπάσικη» νοοτροπία με μια χάραξη πολιτικής που στηρίζεται στην εφαρμογή των νόμων, την οργανωμένη και αλληλέγγυα κοινωνική οργάνωση, την αξιοκρατία; Είναι συγκρουόμενες ενέργειες.

Με προβληματίζει η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής και με εξοργίζει η υποβάθμιση της ουσιαστικής παιδείας, όχι μόνο της σχολικής, αλλά της παιδείας με την ευρεία έννοια. Πρέπει πρώτα να μορφωθούμε για να μπορέσουμε να υπάρξουμε και να έχουμε μέλλον.

Ταυτότητα παράστασης: «Capo D’ Istria», διασκευή  και σκηνοθεσία : Αναστασία Κουμίδου. Σκηνικά : Απόστολος Βέττας. Μουσική Σύνθεση : Αντριάνα Μίνου. Φωτισμοί : Κατερίνα Μαραγκουδάκη. Βοηθός Σκηνοθέτη : Χιονία Χιωτέλη. Παίζουν οι: Βίκυ Μαραγκάκη, Γιώργος Κροντήρης, Νίκος Παπαδόπουλος, Ακίνδυνος Γκίκας.

Βιογραφικό της Αναστασίας Κουμίδου:

Η Αναστασία Κουμίδου είναι απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του ΚΘΒΕ και έχει σπουδάσει Υποκριτική και Σκηνοθεσία στο Ohio State Univestity. Ταξίδεψε στην Αμερική με υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright , όπου έμεινε για 12 χρόνια εργαζόμενη ως ηθοποιός και σκηνοθέτις.

Δοκιμάστηκε σε μια σειρά ρόλων σε κλασικά έργα και το 1997 οι θεατρικοί κριτικοί της Πολιτείας του Ohio της απένειμαν το Α' Βραβείο Sunny Awards για την ερμηνεία της στο ρόλο της Αγαύης (Reality Theatre, dir. Dee Shepherd).  Την επόμενη χρονιά τιμήθηκε με το βραβείο Helen Papanikolas, καλλιτεχνικής αριστείας, απο το δίκτυο Greek American Women's Network.

Σπούδασε κι εργάστηκε για δύο χρόνια στο Λονδίνο με την υποτροφία Εμπορικού Επιμελητηρίου, και κατόπιν για ένα χρόνο στο Δουβλίνο, Ιρλανδία, με την υποτροφία AFS, εξασκήθηκε στο Θέατρο Δρόμου και Happenings.

Στο Λονδίνο παρακολούθησε μαθήματα Σαιξπηρικού Θεάτρου στη RADA ενώ συγχρόνως έγινε δεκτή στο οκτάμηνο ολιγομελές σεμινάριο Ιαπωνικού θέατρου Kabuki, με δάσκαλο τον Matazo Nakamura (Almeida Theatre).

Στις σκηνοθετικές της δουλειές περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων,  έργα των David Mamet «Oleanna»,  Harry Kontoleon «Self Torture and Strenuous Exercise», Κων. Μιχος/Λάθος Κίνηση «Πλησιάστε Σκιές μου», Devised «Curriculum», Heiner Muller «Heracles2 and Hydra» , Bertolt Brecht «The Jewish Wife»,  Luigi Pirandello  «Six Characters», Devised «Persephone Project».  Επιστρέφοντας στην Έλλαδα του 2004, δούλεψε για τέσσερα χρόνια στο ΚΘΒΕ.

Το 2010 σκηνοθέτησε στο ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας το έργο της Υ. Μεταξάκη. «Άδειο Δωμάτιο». Ενώ το 2011, η Λούλα Αναγνωστάκη της εμπιστεύτηκε το προφητικό έργο της «Σ' εσάς που με ακούτε» για ένα site specific ανέβασμα στο νεοκλασικό της Σχολής Τυφλών, Θεσσαλονίκης.

Ταυτόχρονα δίδαξε Υποκριτική, Ιστορία και Δραματολογία στα International Baccalaureate του Κολλεγίου Ανατόλια (Θεσσαλονίκη) και των Εκπαιδευτηρίων CGS (Αθήνα), Σύγχρονες Μεθόδους Υποκριτικής στη Σχολή Ανδρέα Βουτσινά, Acting Styles στο Θέατρο των Αλλαγών και αρχές υποκριτικής στους χορευτές της Επαγγελματικής Σχολής Χορού της Σταυρούπολης.

Πληροφορίες: «Capo D’ Istria», στο Beton 7. Ημέρες παραστάσεων: 2, 3, 9, 10, 16, 23, 24, 30 Απριλίου 2014. Ώρα Έναρξης : 21:00. Διάρκεια Παράστασης : 70 λεπτά. Τιμές εισιτηρίων : 10 και 5 ευρώ (για φοιτητές και ανέργους). Beton 7, Πύδνας 7, Βοτανικός, τηλ.2107512625.

Μάνια Στάικου