Μια βροχερή γκρίζα ημέρα, γεμάτη θύελλες και ανεμοστρόβιλους, μπήκα στην αίθουσα του κινηματογράφου, όπου με περίμενε (τι σύμπτωση!) μια ταινία με πανέμορφες εικόνες γκρίζου τοπίου και καταχνιάς, ως προέκταση και υπέρβαση της ήδη μελαγχολικής φθινοπωρινής ατμόσφαιρας που μας διαπερνούσε μυστικά. Αυτή ήταν η ταινία «Ida» του Πάβελ Παβλικόφσκι.

Η «Ida» μας μεταφέρει στην Πολωνία του ’60 και μας προσκαλεί να παρακολουθήσουμε τον περίπλου δύο γυναικών στα βάθη της πολωνικής υπαίθρου, μέσα από τον οποίο ουσιαστικά γίνεται μια αναζήτηση της αλήθειας, της προσωπικής ταυτότητας και του νοήματος των πραγμάτων. Η νεαρή μαθητευόμενη καλόγρια Άννα λίγο πριν απαρνηθεί τα εγκόσμια και αφιερωθεί εξ ολοκλήρου στο Θεό, κάνει ένα ταξίδι για να τακτοποιήσει εκκρεμότητες και να κλείσει λογαριασμούς με τον εξωτερικό κόσμο.

Θα συναντήσει μια θεία της, τη μόνη επιζώσα από την οικογένειά της και στην πορεία θα ανακαλύψει ένα τρομερό γεγονός του παρελθόντος, μια σκοτεινή ιστορία που αφορά στους γονείς της και τους ναζί.

Ένα road-trip ανοίγεται για τα δύο πρόσωπα, μια διαδρομή όχι μόνο εξιχνίασης του παρελθόντος αλλά και ανασκόπησης ζωής, τόσο για τη θεία Wanda (Αγκάτα Κούλεζα), μια παλιά δικαστίνα που είχε προσφέρει τις υπηρεσίες της στο σταλινικό καθεστώς, όσο και για την Άννα-Ida (Αγκάτα Τσεμπουκόφσκα) που επιχειρεί ένα θρησκευτικό ταξίδι αυτό-καθορισμού, αναγνώρισης του εαυτού και της σχέσης της με το Θεό. Τα δύο πρόσωπα συνιστούν ένα δίδυμο αντιφατικό: η μία βυθίζεται στο αλκοόλ, τις τύψεις και τη θλίψη για όσα έζησε, η άλλη είναι μια νεαρή μαθητευόμενη καλόγρια, άπειρη από τη ζωή και τους τυχόν πειρασμούς.

Με αφορμή αυτές τις προκείμενες, ο σκηνοθέτης Παβλικόφσκι θα επιχειρήσει μια ανασύσταση της εποχής της μεταπολεμικής Πολωνίας που έφερε νωπά ακόμη τα τραύματα του παρελθόντος και κουβαλούσε όλο τον πόνο των σφαγών και καταστροφών που υπέστη από τους Ναζί κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι δύο χαρακτήρες όντας διαμετρικά αντιθετικοί, η νεαρά από τη μια και η έμπειρη-χαμένη στις αναμνήσεις από την άλλη, η αμαρτωλή και η αγνή συνθέτουν ένα σύνολο που παραπέμπει μεταφορικά, θα λέγαμε, στη σύνθετη ιστορία της Πολωνίας, όπου η θρησκεία και ο μυστικισμός συνυπάρχουν και συμπορεύονται με το ματεριαλισμό και τη μνήμη ενός φρικιαστικού παρελθόντος.

Όλη η παραπάνω γκρίζα περιρρέουσα ατμόσφαιρα αποτυπώνεται με τη μαυρόασπρη φωτογραφία του Lukasz Zal, ο οποίος μας παραδίδει προσεγμένα κάδρα υψηλής αισθητικής και έξοχης αρχιτεκτονικής δομής. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα πρόσωπα συχνά βρίσκονται στο κάτω μέρος της εικόνας ενώ από πάνω τους ανοίγεται ένα ταμπλώ με ποικίλα σχέδια ή παρεισφρέουν μέσα σε διάφορα γεωμετρικά σχήματα, η πλοκή, λες και αποτελεί την πρόφαση για να πλημυρίσει το θεατή με ένα λουτρό εικόνων καρτ-ποσταλικής ομορφιάς, που προσιδιάζουν σε έργα ζωγραφικής.  

Με ένα format 4/3 παλιού καλού σινεμά, ένα προσεγμένο μοντάζ και μια παράταξη εικόνων που αποπνέουν το βάρος που αισθάνονται τα πρόσωπα για τη ζωή, η ταινία ξεχωρίζει από το σωρό, και θα πρότεινα να τη δείτε. Η ταινία έλαβε το  Βραβείο Καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λονδίνου 2013. Δείτε το τρέιλερ της ταινίας όπως κυκλοφόρησε στο youtube.

Σκηνοθεσία: Πάβελ Παβλικόφσκι. Παίζουν: Αγκάτα Κούλεζα, Αγκάτα Τσεμπουκόφσκα, Τζοάνα Κούλιγκ. Εταιρεία Διανομής: STRADA FILMS.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ