Τα τελευταία χρόνια τα αντιοξειδωτικά έχουν μετατραπεί σε σούπερ-ήρωες της υγείας μας, αφού μπορούν να μας κάνουν αγέραστους και… «άφθαρτους». Ποιά είναι, όμως, όλη η αλήθεια για τις αντιοξειδωτικές ουσίες που έρχονται να μας σώσουν από τη φθορά και τα γηρατειά;

Τρώμε συστηματικά φρούτα και λαχανικά, πίνουμε τσάι και καταναλώνουμε ξηρούς καρπούς, με την ελπίδα όλες αυτές οι επιστημονικές μελέτες που ερευνούν τη δράση των αντιοξειδωτικών στην αντιγήρανση του οργανισμού μας να αποδειχτούν σε εμάς και να μείνουμε νέοι για πάντα – έσω και έξω.

Ίσως μας έχει επηρεάσει η ιστορία των τελευταίων χρόνων που έχει μετατραπεί σε κόμικ… βιολογίας με τις ελεύθερες ρίζες να είναι οι «κακοί» της υπόθεσης, που επιτίθενται στα κύτταρά μας και τα αντιοξειδωτικά να είναι οι «καλοί» που μας προστατεύουν από τον εχθρό.

Το σίγουρο είναι πως πράγματι τα αντιοξειδωτικά μας ωφελούν από πολλές απόψεις. Για να μεγιστοποιήσουμε, όμως, τη δράση τους πρέπει πρώτα να απομακρυνθούμε από κάποιες υποθέσεις που έχουν μια δόση παραπλάνησης.

1. Οι ελεύθερες ρίζες πρέπει να καταστραφούν

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: τα αντιοξειδωτικά πολεμούν τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες είναι ασταθή μόρια στο σώμα μας που μπορούν να δημιουργήσουν μετάλλαξη στο DNA. Παρ’ όλο που έχουν συνδεθεί με διάφορες σοβαρές ασθένειες, όπως καρδιακές παθήσεις, καρκίνο και Πάρκινσον, δεν είναι απαραίτητα οι «κακοί», απλώς αποτελούν υποπροϊόντα μιας βασικής μεταβολικής διαδικασίας που ονομάζεται οξείδωση και είναι απόλυτα απαραίτητες στη ζωή μας, όπως εξηγεί ο Τζέφρι Μπλάμπεργκ, Ph.D. και διευθυντής του εργαστηρίου αντιοξειδωτικών στο Πανεπιστήμιο Ταφτς. Για παράδειγμα, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος στέλνουν ελεύθερες ρίζες στα βακτήρια που εισχωρούν στο σώμα μας με σκοπό να τα εξολοθρεύσουν, αποτελώντας έτσι μέρος της άμυνας του σώματός μας.

Οι πολλές ελεύθερες ρίζες, όμως, είναι όντως βλαβερές. Η μολυσμένη ατμόσφαιρα, ο καπνός των τσιγάρων και η έκθεση στον ήλιο οδηγούν στη δημιουργία περισσότερων ελεύθερων ριζών με αποτέλεσμα να «πέφτουν» οι αντιοξειδωτικές μας άμυνες και να γινόμαστε ευάλωτοι στην καταστροφή των κυττάρων και τις ασθένειες, ενώ αρκετοί ειδικοί συνδέουν την πληθώρα ελευθέρων ριζών με τη γήρανση – και τότε είναι που τα αντιοξειδωτικά μας χρησιμεύουν, για να καταστρέψουν τις πλεονάζουσες ελεύθερες ρίζες.

Τι να κάνετε: Αν έχετε ήδη κόψει κακές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, την ηλιοθεραπεία κ.λπ., στραφείτε προς τη διατροφή σας. Αν καταναλώνετε πολλά φρούτα και λαχανικά, ίσα με 5 μερίδες την ημέρα, θα έχετε επαρκή ποσότητα αντιοξειδωτικής προστασίας.

2. Όλα τα αντιοξειδωτικά είναι τα ίδια

Κάθε μόριο που προστατεύει τα κύτταρά μας από την οξείδωση, ουσιαστικά θεωρείται αντιοξειδωτικό και σε αυτά τα μόρια περιλαμβάνονται γνωστά σε εμάς θρεπτικά συστατικά όπως οι βιταμίνες, αλλά και λιγότερο γνωστά όπως τα φλαβονοειδή και οι πολυφαινόλες – σύνολο περίπου 8 χιλιάδες ποικιλίες. Δεν λειτουργούν, όμως, όλα τα αντιοξειδωτικά με τον ίδιο τρόπο και όπως χαρακτηριστικά τονίζει ο Μπλάμπεργκ, δεν μπορούμε να πούμε «δεν χρειάζομαι βιταμίνη E, αφού λαμβάνω αρκετή βιταμίνη C», καθώς η μία βιταμίνη δεν μπορεί να αναπληρώσει την άλλη.

Κάποια αντιοξειδωτικά καταπολεμούν συγκεκριμένους τύπους ελευθέρων ριζών και κάποια άλλα, διαφορετικούς. Μερικά είναι αποτελεσματικά μόνο σε κάποια μέρη του κυττάρου και άλλα δρουν ενάντια στις ελεύθερες ρίζες μόνο υπό τις κατάλληλες συνθήκες.

Τι να κάνετε: Φροντίστε να έχετε ποικιλία στην κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, έτσι ώστε να έχετε την μέγιστη προστασία του DNA σας, όπως αναφέρει μελέτη ερευνητών του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, που δημοσιεύτηκε το 2006.

3. Όλα τα αντιοξειδωτικά προέρχονται από φρούτα και λαχανικά

Δεν είναι μόνο τα φρούτα και τα λαχανικά που μας παρέχουν αντιοξειδωτική προστασία, αλλά ουσιαστικά όλο το βασίλειο των φυτών (συμπεριλαμβανομένων των οσπρίων, των σπόρων, των ξηρών καρπών και των δημητριακών), σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Σκράντον. Ο λόγος είναι ότι όλα τα φυτά παράγουν αντιοξειδωτικά, προκειμένου να καταπολεμήσουν τις ακτίνες UV κι ακόμη και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κρέας και τα αβγά που προέρχονται από ζώα που τρέφονταν με πλούσια σε αντιοξειδωτικά φυτά, ενδέχεται να περιέχουν κάποιο ποσοστό των ωφέλιμων αυτών ουσιών.

Τι να κάνετε: Καταναλώστε τροφές ολικής άλεσης, φασόλια, καρύδια, φρούτα και λαχανικά τακτικά και αποφύγετε τα επεξεργασμένα, αποφλοιωμένα δημητριακά, τα οποία έχουν χάσει το μεγαλύτερο μέρος των αντιοξειδωτικών τους.

4. Οι ενισχυμένες με αντιοξειδωτικά τροφές είναι πιο υγιεινές

Πριν ακόμη ολοκληρωθούν οι έρευνες για τα αντιοξειδωτικά, οι εταιρείες άρχισαν αν ενισχύουν τα προϊόντα τους με τις υγιεινές αυτές ουσίες, προκειμένου να προσελκύσουν τον κόσμο. Στην πραγματικότητα, όμως, οι ποσότητες αντιοξειδωτικών στις επεξεργασμένες αυτές τροφές είναι πολύ μικρές και προέρχονται από λίγες ποικιλίες.

Τι να κάνετε: Προτιμήστε τις φυσικές πηγές αντιοξειδωτικών, τουλάχιστον μέχρι οι έρευνες να αποδείξουν ότι οι τροφές αυτές προσφέρουν όντως αντιοξειδωτική προστασία. Διαφορετικά, ελέγξτε τις ετικέτες και επιλέξτε το προϊόν αν η παραγωγή του περιλαμβάνει κυρίως φυτικής προέλευσης συστατικά.

5. Αν γυμναζόμαστε και παίρνουμε συμπληρώματα θα είμαστε στην καλύτερη φόρμα

Κάτι που ίσως πολλοί δεν γνωρίζουν, είναι ότι η γυμναστική προκαλεί μεγαλύτερη οξείδωση και αύξηση των ελευθέρων ριζών - το οποίο δεν είναι κακό. Από τη στιγμή, όμως, που η παραγωγή ελευθέρων ριζών αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση της άσκησης, η μεγάλη κατανάλωση αντιοξειδωτικών μετά το γυμναστήριο μπορεί να παρέμβει στις φυσιολογικές διαδικασίες που συντελούνται όταν τελειώνουμε τους κοιλιακούς και τους ραχιαίους μας. Σύμφωνα, μάλιστα, με μια γερμανική μελέτη του 2009, όταν όσοι ασκούνταν έπαιρναν αντιοξειδωτικά συμπληρώματα (βιταμίνες C και E), δεν παρουσίαζαν την καθιερωμένη αύξηση ευαισθησίας στην ινσουλίνη που προκύπτει μετά την άσκηση, πράγμα που σημαίνει ότι η μεγάλη λήψη αντιοξειδωτικών μετά την άσκηση, δεν αφήνει τον οργανισμό μας να λειτουργήσει όπως φυσιολογικά θα έκανε.

Τα συμπληρώματα, επίσης, ενδέχεται να μειώσουν και τη δύναμή μας, αφού όπως αποκάλυψε βρετανική μελέτη, όσοι ασχολούνταν με το τρέξιμο και έπαιρναν 1000 mg βιταμίνης C καθημερινά για μία εβδομάδα, έχασαν σε μυϊκή δύναμη.

Τι να κάνετε: Αν γυμνάζεστε για να χάσετε βάρος, τα αντιοξειδωτικά που λαμβάνετε θα πρέπει να προέρχονται από κανονικές τροφές, όχι από συμπληρώματα ή προϊόντα εμπλουτισμένα με αντιοξειδωτικά και έχετε υπόψη σας ότι δεν ισχύει πάντα το όσο περισσότερο, τόσο καλύτερα.